به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی طرح «اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی» مصوب کردند که شمارش آرا در این انتخابات در شهرهای بزرگ به شیوه تناسبی انجام شود؛ شیوه‌ای که در کشورهای دیگر و بخصوص در نظام‌های پارلمانی کاربرد داشته و احزاب و تشکل های سیاسی فعال بر اساس سهمی که از کل آرای اخذ شده در انتخابات کسب می کنند، کرسی های پارلمان را تصاحب می کنند.

مصوبه مجلس چه می گوید؟

بر اساس آنچه در مجلس به تصویب رسید، در حوزه انتخابیه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس هر داوطلب تعیین صلاحیت شده می‌تواند به صورت منفرد یا به عنوان عضوی از صرفاً یک فهرست نامزد شرکت در انتخابات شود. دستورالعمل نحوه شکل گیری، زمان‌بندی آغاز فعالیت، انحلال و جابجایی نامزدها بین فهرست‌ها و انصراف آنها از فهرست در هر دوره از انتخابات حداقل یک ماه قبل از زمان آزادی تبلیغات توسط هیأت اجرایی مرکزی انتخابات تهیه، به روز شده و پس از تأیید هیأت مرکزی نظارت بر انتخابات توسط وزیر کشور ابلاغ می‌شود.

در صورت عضویت هر نامزد در بیش از یک فهرست، آرای ایشان در تعیین سهم فهرست‌های دارای عضویت محاسبه نمی‌شود و آرایی که یکجا به فهرست‌های ایشان داده شده به آرای این نامزد اضافه نمی‌شود و با ایشان شبیه به یک نامزد منفرد برخورد می‌شود.

رأی دهندگان حوزه‌ انتخابیه می‌توانند گزینه‌های مدنظر خود را با ترکیب‌های مختلف از بین نامزدهای منفرد و فهرستی تا سقف کرسی‌های حوزه انتخابیه انتخاب کنند.

منتخبین منفرد و فهرستی در حوزه انتخابیه به ترتیب زیر انتخاب می‌شوند:

۱- پس از شمارش آراء کل نامزدها به ترتیب بیشترین آراء رتبه‌بندی می‌شوند.

۲- سقف سهم کرسی‌های افراد منفرد از کل کرسی‌های حوزه از طریق تقسیم مجموع آراء صحیح مأخوذه افراد منفرد بر کل آراء صحیح مأخوذه به دست می‌آید.

۳- نامزدهای منفرد غیرفهرستی که رتبه‌ای کمتر یا مساوی با تعداد کرسی‌های حوزه دارد تا سقف سهم تعداد کرسی‌های افراد منفرد به عنوان منتخب حوزه معرفی می‌شوند.

۴- پس از کسر کرسی‌های اختصاص داده شده به منتخبین منفرد غیرفهرستی، کرسی‌های باقی مانده به منتخبین غیرفهرستی اختصاص داده می‌شود.

۵- تعداد منتخبین هر فهرست بر اساس نسبت، درصدی از آراء صحیح مأخوذه آن فهرست به کل آراء صحیح مأخوذه همه فهرست‌ها ضرب در تعداد کرسی‌های اختصاص داده شده به فهرست‌ها به عنوان سهم آن فهرست تعیین می‌شود.

۶- منتخبین هر فهرست از بین نامزدهای آن فهرست به ترتیب بیشترین رأی در آن فهرست انتخاب می‌شوند.

تبصره ۱- در صورتی که سهم یک فهرست از کرسی‌ها بیش از تعداد اعضای آن فهرست باشد، فقط به اندازه تعداد اعضا به آن فهرست کرسی تعلق می‌گیرد. در این حالت سهم سایر فهرست‌ها از تعداد کرسی‌های باقی مانده مجدداً محاسبه می‌شود.

تبصره ۲- در صورتی که سهم فهرست‌ها به صورت اعشاری باشد، در ابتدا سهم در فهرست از کرسی‌ها برابر با ارقام صحیح آن فهرست لحاظ می‌شود و کرسی‌های باقی مانده به ترتیب به فهرست‌های با سهم بالاترین اعشار، بدون در نظر گرفتن رقم صحیح اختصاص می‌یابد. در صورت برابری هم ارقام و اعشار دو یا چند فهرست، در جلسه مشترک هیأت های اجرایی و نظارت حوزه انتخابیه با انجام قرعه منتخب و یا منتخبین باقی مانده به فهرست یا فهرست‌های برنده قرعه اختصاص داده می‌شود. نامزدهای ذینفع عضو فهرست‌ها و یا نمایندگان آنها می‌توانند در مراسم قرعه‌کشی حضور داشته باشند.

تبصره ۳- در صورت فوت، استعفا و یا به هر دلیل دیگری اگر تعداد نمایندگان خارج شده از مجلس در طول دوره در حوزه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس کمتر از پنج نفر باشند، انتخابات میان دوره‌ای در این حوزه مانند سایر حوزه‌ها برگزار، در غیر این صورت انتخابات در این حوزه به روش انتخابات ابتدای دوره برگزار می‌شود.

نظر شورای نگهبان و وزارت کشور درباره انتخابات تناسبی

هرچند برخی ناظران سیاسی تصور می کردند که ممکن است شورای نگهبان این مصوبه را به دلیل مغایرت احتمالی با برخی اصول قانون اساسی (انتخاب بر اساس رای مستقیم مردم) به مجلس بازگرداند اما چنین نشد. از سخنان هادی طحان نظیف سخنگوی این شورا چنین بر می آید که شورای نگهبان در مرحله نخست بررسی طرح اصلاح قانون انتخابات مجلس، نسبت به اصل برگزاری انتخابات تناسبی ایرادی نداشته بلکه ابهاماتی داشته به مرور برطرف شده است.

به گفته طحان نظیف، این شورا موافق انتخابات تناسبی است و البته هیات عالی نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی انتخابات در مجمع تشخیص مصلحت نظام در مرحله قبل ایراداتی نسبت به این موضوع داشت، اما در این مرحله تاکنون نظری از مجمع دریافت نشده است.

پس از تایید و موافقت شورای نگهبان به عنوان ناظر انتخابات با شیوه تناسبی، از وزارت کشور به عنوان متولی بخش اجرایی انتخابات نیز خبر رسید که با این شیوه شمارش آرا موافق است.

احمد وحیدی وزیر کشور چنین گفته است که برای این وزارتخانه در موضوع انتخابات تناسبی مهم این است که در اجرا، مشکلی نباشد.

به گفته او در جلسه هیات نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام با شیوه انتخابات تناسبی مخالفت نشد بلکه بابت شیوه اجرایی و شفاف‌تر شدن این مصوبه نظراتی مطرح شد تا در اجرا دچار مشکل نشویم.

انتخابات تناسبی به زبان ساده

تصور کنید که اسفندماه فرا رسیده و انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در کلانشهر تهران برگزار شده است؛ حوزه انتخابیه تهران گستره وسیعی شامل «تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس» است و بالغ بر ۱۴ میلیون نفر جمعیت دارد که در مجموع ۳۰ نفر را راهی بهارستان می کنند؛ برای احزاب و تشکل های سیاسی، رای آوری از این حوزه وسیع اهمیت بالایی دارد و به همین دلیل در انتخابات‌ها، جریان های سیاسی تلاش می کنند با ائتلاف و ارایه لیست واحد، آرای بیشتری از مردم اخذ کنند.

حال اگر انتخابات تناسبی در تهران برگزار شود، رقابت های انتخاباتی از رقابت بین افراد به رقابت بین لیست های انتخاباتی ارتقا می یابد و به نسبت آرایی که از صندوق های رای بین آمده و میانگین آراء هر لیست، سهم جریان های سیاسی از لیست نهایی ۳۰ نفره نمایندگان تهران مشخص می شود.

به طور مثال اگر با توجه به میانگین آرای کسب شده، نسبت آرا بین دو لیست ارایه شده ۲ به یک باشد، ۲۰ کرسی اول تهران به لیست اول و ۱۰ کرسی باقیمانده به لیست دوم می رسد. به این ترتیب ۲۰ نفر از لیست اول یک جریان سیاسی که بیشترین رای را آورده اند به مجلس راه می یابند و از لیست دوم هم ۱۰ نفر اول راهی بهارستان می شوند و دیگر اینطور نیست که هرکس حائز اکثریت آرا در تهران شد، راهی مجلس شود.

این بدان معناست که ممکن است از لحاظ عددی یک نفر در لیست اول در رده ۲۱ قرار گرفته و آرای بیشتری کسب کرده باشد اما چون نسبت لیست ها بر اساس میانگین آرا ۲ به یک است، به مجلس راه نمی یابد و نفر اول لیست دوم - حتی با وجود آرای کمتر - منتخب مردم خواهد شد.

فضا برای حضور طیف‌های مختلف سیاسی در مجلس فراهم می‌شود

روح الله نجابت عضو کمیسیون امور داخلی و شوراهای مجلس در این باره می گوید: تناسبی‌شدن انتخابات این امکان را فراهم می‌کند که نماینده جریان رقیب که لیست آنها حداکثر رای را کسب نکرده در مجلس حضور پیدا کند.

البته این نماینده مجلس هم بر این اعتقاد است که به دلیل توسعه نیافتن فعالیت های حزبی در کشور، در حوزه های انتخابیه غیر از تهران امکان برگزاری انتخابات تناسبی به دلیل رقابت بر سر دو یا چند کرسی ممکن نیست از سوی دیگر در حوزه انتخابیه تهران فهرست ها سیاسی‌تر و نگاه‌ها ملی‌تر است.

نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی می گوید: تا امروز اینگونه بود که هر فهرستی بیشترین رای را بیاورد تمام ۳۰ کرسی تهران به آن فهرست اختصاص می یافت اما اکنون مساله این است که اگر ۴ میلیون نفر به لیستی رای داده و ۲ میلیون نفر به لیست دوم رای داده اند، آنهایی که به لیست دوم رای داده اند هم جزو ملت هستند و حق دارند در مجلس کرسی داشته باشند.

نجابت با اشاره به اینکه تقسیم کرسی بین لیست های تهران متناسب با میزان رای خواهد بود، افزود: با این روش فرصتی ایجاد می شود تا هم رقابت بین لیست ها صورت گیرد و هم شاهد رقابت درون لیست ها باشیم چرا که هر فردی که در لیست جریانی بیشترین رای را کسب کند در تقسیم بندی کرسی های اختصاصی به لیست ها امکان نمایندگی مردم در مجلس را پیدا می کند.

انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی روز جمعه ۱۲ اسفندماه در حوزه های انتخابیه سراسر کشور برگزار می شود.