ماجرا به زخم کهنه درگیری و اختلاف میان یوگنی پریگوژین، فرمانده ارتش خصوصی «واگنر» با فرماندهان نظامی روسیه بازمی‌گردد که اکنون سر باز کرده و بحران بزرگی را رقم زده است. ارتش روسیه این گروه را به فروش اطلاعات جنگی به ارتش اوکراین متهم کرده است. فرمانده واگنر اما مدعی است سرگئی شویگو، وزیر دفاع و والری گراسیموف، رئیس ستاد کل ارتش روسیه «درباره جنگ اوکراین به پوتین اطلاعات غلط می‌دهند و باید آن‌ها را مجازات کرد» و از مردم روسیه خواست برای «اجرای عدالت» و محاکمه این دو نفر با او همراهی کنند. در نهایت، شامگاه روز جمعه پریگوژین مدعی شد ارتش روسیه با دستور شویگو و گراسیموف مقر نیروهای واگنر در خاک اوکراین را هدف حملات موشکی قرار داده و نزدیک ۲هزار نفر از آن‌ها را کشته‌اند. این آغاز «شورش مسلحانه» واگنرها و اعلام جنگ علیه مسکو بود. همزمان با این تحولات، وزارت دفاع روسیه روز گذشته با انتشار بیانیه‌ای ادعای پریگوژین را رد و او را به «شورش و خیانت» متهم کرد. سرویس امنیت فدرال روسیه هم یک پرونده قضایی با عنوان «دعوت به شورش مسلحانه» علیه پریگوژین باز کرده است. اما با بالا گرفتن تنش‌ها صبح روز گذشته «ایوگنی پریگوژین» در پیامی مدعی تسلط شبه‌نظامیان بر «روستوف» واقع در جنوب غربی روسیه شد. نظامیان واگنر سپس در بیانیه‌ای که در کانال تلگرامی خود قرار دادند، مدعی شدند کنترل تأسیسات نظامی در شهر «وورونژ» روسیه را نیز به دست گرفتند. همزمان با حرکت نظامیان واگنر به سمت پایتخت، رسانه‌ها تصاویری از آماده‌باش کامل ارتش و پلیس روسیه و ایجاد سنگر‌های دفاعی در ورودی مسکو منتشر کردند. در این بین، برخی کانال‌های خبری هم مدعی شدند هواپیمای رئیس‌جمهور روسیه از مسکو به مقصد نامعلومی پرواز کرده است. این ادعا اما به سرعت از سوی کرملین رد شد.
پوتین: شاهد خیانت داخلی هستیم
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه صبح روز گذشته در واکنش به تحولات کشورش «همه شهروندان روسیه، نیروهای مسلح، نیروهای اجرایی قانون و نیروهای ویژه» را مخاطب اظهارات خود قرار داد و با اشاره به اقدامات شبه‌نظامیان گروه واگنر، این اقدامات را «خیانت داخلی» توصیف کرد. او با اشاره به صدور دستورات لازم برای خنثی کردن سازمان‌دهندگان «شورش مسلحانه» فعلی در روسیه با لحنی تند هشدار داد: آن‌ها از پشت به ما خنجر زدند و این مستحق مجازات است. ما پاسخ سختی به این شورش مسلحانه می‌دهیم. پوتین با بیان اینکه منافع شخصی به خیانت به کشور منجر شد، از اعضای گروه شبه‌نظامی واگنر و حامیانش خواست اسلحه‌های خود را کنار بگذارند و از انجام اقدامات اشتباه دست بردارند.
سخنرانی کوتاه و تند رئیس‌جمهور روسیه حکایت از آن دارد که اقدام نیروهای واگنر تحت امر «یوگنی پریگوژین» از نظر مسکو خیانت است و عزمی برای مصالحه با وی وجود ندارد. با این حال، رهبر گروه شبه‌نظامی واگنر که زمانی سرآشپز مخصوص پوتین بوده، پس از این اظهارات نه تنها از رویکرد خود ابراز پشیمانی نکرده بلکه در بیانیه‌ای شدیداللحن به اظهارات پوتین واکنش نشان داد. پریگوژین در پیامی که در تلگرام منتشر کرد، گفت آماده مرگ هستند و از تلاش خود برای سرنگونی دولت روسیه خبر داد. وی گفت: «همه ما آماده مرگ هستیم. تمامی ۲۵هزار نفر و ۲۵هزار نفر دیگر. ما آماده‌ایم برای مردم روسیه بمیریم. ما در حال نجات روسیه هستیم». پریگوژین همچنین ادامه داد: «درباره خیانت به کشور، رئیس‌جمهور شدیداً در اشتباه است. ما وطن‌دوست هستیم. ما (برای روسیه) مبارزه کردیم و در حال مبارزه هستیم». پریگوژین همچنین مدعی شد نیروهای این گروه یک فروند هواپیمای نظامی «آنتونوف۲۶» و جنگنده «سوخو۳۵» ارتش روسیه را سرنگون کرده‌اند.
واکنش‌های جهانی به تحولات روسیه
تحولات داخلی روسیه البته از چشم کی‌یف و شرکای غربی که درگیر جنگ تمام‌عیاری با مسکو شده‌اند، پنهان نمانده و آن‌ها هر کدام از دریچه‌ای به بیان مواضع خود پرداختند. شبکه خبری سی‌ان‌ان گزارش داد: جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در جریان گزارش‌های مربوط به بروز اختلاف میان ارتش روسیه و گروه واگنر قرار گرفته است. اتحادیه اروپا در واکنش به تحولات اخیر روسیه اعلام کرد: «اتحادیه اروپا آنچه در روسیه در حال رخ دادن است را یک موضوع داخلی می‌داند». ینس استولتنبرگ، سخنگوی ناتو هم گفت: وضعیت روسیه را زیرنظر داریم. وزارت دفاع بریتانیا هم مدعی شد: وفاداری نیروهای امنیتی روسیه به‌ویژه گارد ملی در ساعات آینده تعیین‌کننده خواهد بود. این فرصت خوبی برای اوکراین است تا از شورش و هرج‌ومرج کنونی در روسیه استفاده کند. «ولودیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین اما در واکنش به تحولات روسیه گفت: «هرچه نیروهای روسیه و مزدوران این کشور در سرزمین ما بمانند، با هرج‌ومرج و درد و مشکلات بیشتری مواجه خواهند شد». مشاور ارشد رئیس‌جمهور اوکراین هم ۴۸ ساعت آینده این کشور را پیش‌بینی کرد! میخائیل پودولیاک مدعی شد: ۴۸ ساعت آینده شرایط جدید روسیه را مشخص خواهد کرد. یا یک جنگ داخلی تمام‌عیار یا انتقال صلح‌آمیز قدرت یا یک فرجه کوتاه پیش از شروع مرحله بعدی سقوط رژیم پوتین. حالا تمام بازیگران احتمالی، طرف خود را انتخاب کرده‌اند و سکوت «مقامات ارشد و صاحب نفوذ» تا اینجای کار کَرکننده است. با این حال، در حوزه داخلی همه نیروهای سیاسی و نظامی حمایت تمام‌قد خود را از پوتین اعلام کرده و در کنار او قرار گرفته‌اند. به‌طور نمونه فرماندهان مطرح ارتش روسیه از گروه واگنر و فرمانده آن خواستند از خدشه وارد کردن به اعتبار روسیه و ارتش آن دست بردارند و در برابر دستورات فرمانده‌کل نیروهای مسلح یعنی پوتین تسلیم باشند. مقامات محلی طرفدار روسیه در دونتسک هم راه حل صحیح را حلقه زدن بر گرد فرمانده کل(پوتین) خوانده و تأکید کرده‌اند درگیری داخلی هرگز به تحقق اهداف منجر نخواهد شد. اسقف روسیه هم گفته: از تلاش‌های رئیس‌جمهور برای جلوگیری از ناآرامی حمایت می‌کنم. همزمان رمضان قدیروف، رئیس‌جمهور منطقه خودمختار چچن اقدام پریگوژین، فرمانده گروه واگنر را «خیانت» نامیده و گفته نیروهایش آماده‌اند تا در سرکوب این شورش کمک کنند. در حوزه خارجی نیز سران ترکیه، بلاروس، ازبکستان و قزاقستان ضمن برقراری تماس تلفنی با پوتین، حمایت خود را از وی اعلام کرده‌اند.
قمار از پیش باخته «پریگوژین»
گروه واگنر یا ارتش خصوصی واگنر یک گروه شبه‌نظامی یا شرکت نظامی خصوصی با وابستگی غیرمستقیم به ارتش روسیه است که با استخدام داوطلب در جنگ‌های نیابتی مشارکت می‌کند. مشارکت در جنگ علیه تروریست‌های تحت حمایت غرب در سوریه، عملیات نظامی در منطقه استقلال‌یافته دونباس و عملیات نظامی روسیه در اوکراین از جمله فعالیت‌های این گروه است. گفته می‌شود ده‌ها هزار نیرو برای روسیه در اوکراین می‌جنگند. بیشتر این افراد زیرنظر سازمانی به نام «گروه واگنر» فعالیت می‌کنند که به نوعی ارتش پنهان روسیه در عملیات‌های نظامی روسیه محسوب می‌شود. با این حال در ماه‌های اخیر، «پریگوژین» فرمانده کنونی واگنر بارها با «سرگئی شویگو» وزیر دفاع روسیه و «والری گراسیموف» رئیس ستاد کل ارتش روسیه در موضوع جنگ در اوکراین وارد جدل شده و سرانجام وارد درگیری شد، درگیری‌ای که بسیاری آن را قمار از پیش باخته پریگوژین می‌دانند. به‌طور نمونه کانال تلگرامی «وار مانیتور» که به صورت اختصاصی اخبار مربوط به تحولات اوکراین و روسیه را رصد می‌کند اقدامات پریگوژین را «کودتای تلگرامی» خوانده است. روزنامه نیویورک‌تایمز هم نوشت: بیانیههای صادرشده از سوی ژنرال‌های ارشد ارتش روسیه و نهادهای امنیتی در این کشور نشان می‌دهد فرمانده واگنر منزوی شده است.
خبرنگار: هدایت جاوید