به گزارش ایکنا، پس از نزدیک به 12 سال غیبت، سرانجام در پی نشست فوق‌العاده اتحادیه عرب در سطح وزیران خارجه در قاهره، سوریه کرسی خود را در این اتحادیه را طی نشستی که روز گذشته در 7 ماه مه (17 اردیبهشت) برگزار شد، و نیز حق مشارکت هیئت‌های سوری در جلسات خود و تمام سازمان‌ها و دیگر نهادهای وابسته را از سر بگیرد.

علاوه بر این اتحادیه عرب لزوم برداشتن گام‌های عملی و مؤثر برای حل تدریجی بحران سوریه به شکل گام‌به‌گام در راستای قطعنامه شماره 2254 شورای امنیت و ادامه تلاش‌ها برای فراهم کردن ارسال کمک‌های بشردوستانه به این کشور را خواستار شد.

اتحادیه عرب علاوه بر این خواستار تشکیل یک کمیته ارتباط در سطح وزیران متشکل از اردن، عربستان سعودی، لبنان، مصر و دبیر کل اتحادیه برای اجرای توافق‌نامه امان و ادامه گفت‌وگوی مستقیم با دمشق برای دستیابی به یک راه‌حل جامع برای بحران سوریه شد.

از سویی دمشق نیز از تصمیم اتحادیه عرب استقبال کرده و این اقدامات را تعاملات مثبتی توصیف کرد که اکنون در کشورهای عربی در حال انجام است و به سود تمام کشورهای عربی و در راستای دستیابی به ثبات، امنیت و رفاه مردمان آن است.

با این حال به نظر می‌رسد بازگشت سوریه به اتحادیه عرب بسیار دیرهنگام صورت گرفته است و واقعیت‌های میدانی و سیاسی از مدت‌ها پیش‌تر آن را ایجاب کرده بود.

تعلیق عضویت سوریه پیش‌تر در اتحادیه عرب در سال 2011 بخشی از یک طرح بزرگ‌تر از سوی آمریکا و قدرت‌های غربی و به تبع آنها عربستان سعودی، امارات و قطر برای تغییر نقشه سیاسی خاورمیانه و ایجاد وضعیت جدید در آن بود که عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی، تثبیت و افزایش سلطه آمریکا بر خاورمیانه، حذف مقاومت در لبنان و غزه علیه رژیم صهیونیستی و هموار کردن راه برای فشار بر ایران حاصل آن بود.

حمد بن جاسم، نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه سابق قطر در گفت‌وگویی با برنامه کویتی القبس، حدود یک سال پیش به صراحت از نقش بندر بن سلطان، رئیس سابق استخبارات عربستان سعودی در تدوین طرحی سخن گفت که هدف آن سرنگونی نظام سوریه در طی چند هفته بوده است.

به گفته وی اتاق عملیاتی نیز بدین منظور تشکیل شده بود اما در کیفیت اجرای این طرح میان قطر و عربستان اختلاف وجود داشته است.

به گفته حمد بن جاسم، بندر بن سلطان خواستار بودجه‌ای هنگفت شده است و در نشستی که در سال 2011 در ریاض صورت گرفته وزرای خارجه، رؤسای سازمان‌های امنیت و وزرای دفاع آمریکا، عربستان، امارات، قطر و ترکیه برای بررسی طرح مذکور حضور داشته‌اند.

نخست‌وزیر سابق قطر سپس تصریح کرد: در این نشست طرح عربستان برای محاصره دمشق با چهار لشکر، حمله به کاخ ریاست جمهوری و سرنگونی بشار اسد به تصویب رسید.

حمد بن جاسم در این گفت‌وگو می‌گوید پس از این اجلاس او دریافت که تصمیم برای ورود به بحران سوریه بدین صورت شکل گرفته و طرح نهایی شده است و جایی برای طرح اختلاف باقی نمانده است.

امروز با نگاهی به سیر بحران سوریه می‌توان وجود این طرح را بیشتر درک کرد، مخالفان در سوریه در همان سال ارتش آزاد سوریه را تشکیل دادند و طرح حمله به دمشق نیز حدود یک سال بعد تشکیل این ارتش در 13 ژوئیه سال 2012 آغاز شد، با این حال حمله به دمشق شکست خورد و به نظر می‌رسد با شکست این حمله طرح تدوین شده مذکور نیز به پایان خود رسید.

احمد ابوالغیط، دبیر کل اتحادیه عرب چندی پیش در گفت‌و‌گو با شبکه تلویزیونی الجدید لبنان به صراحت گفت به نظر او رئیس جمهور سوریه همان زمان که برتری نظامی یافت و مخالفان نتوانستند دمشق را تصرف کنند، جنگ سوریه را برد.

وی به صراحت تصمیم اتحادیه عرب در آن زمان را عجولانه توصیف می‌کند. با توجه به مواضع دولت مصر در قبال بحران سوریه و عدم حضور این کشور در نشستی که حمد بن جاسم از آن یاد می‌کند، موضع ابوالغیط را می‌توان به شکلی بیان غیررسمی موضع مصر درباره بحران سوریه نیز دانست.

از این‌ رو بازگشت سوریه به اتحادیه عرب را می‌توان یک ضرورت سیاسی دانست که توسط واقعیت میدانی ایجاب شده است.

مهم‌ترین عامل در این وضعیت نیز شکست طرح سرنگونی و تغییر رژیم در سوریه بوده است که خود ناشی از مقاومت دولت و ملت سوریه، همراهی ایران و مقاومت و همچنین تضاد طرح مذکور با واقعیت‌های موجود در منطقه بوده است.

پیش‌تر روزنامه لبنانی الاخبار گزارش داده بود که بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه به رهبران و میانجی‌گران عرب به صراحت اعلام کرده است: این دمشق است که در مورد ارتباط با کشورها و گروه‌هایی که در جنگ علیه سوریه نقش اصلی را داشته‌اند، تصمیم می‌گیرد، اما اگر کسی فکر می‌کند که سوریه آماده است در مورد وضعیت داخلی خود با هر کشوری مذاکره کند، سخت در اشتباه است زیرا جایی برای مذاکره در مورد امور داخلی سوریه وجود ندارد.

لذا می‌توان گفت، تغییر موضع سیاسی بسیاری از کشورهای عربی در قبال سوریه ناشی از واقعیتی است که برجسته‌ترین نمادهای آن را می‌توان مخالفت با رژیم صهیونیستی و اشغالگری آن و همچنین مخالفت با دخالت قدرت‌های غربی به ویژه آمریکا باهدف تأمین حفظ امنیت این رژیم و منافع خود دانست.

به نظر می‌رسد تغییر سیاست‌های کلی عربستان، امارات و دیگر کشورهای درگیر در بحران سوریه در قبال دولت این کشور، پس از این اقدام آهنگ سریع‌تری به خود بگیرد.

گزارش: سعید عدالت‌جو