به گزارش مسیر اقتصاد برای نخستین بار تعداد تولدهای سالانه ژاپن در سال ۲۰۲۲ به زیر هشتصد هزار نفر کاهش یافت، از همین روی این کشور یکی از شدیدترین بحران‌های جمعیتی جهان را تجربه می‌کند. بر اساس گزارش وزارت بهداشت ژاپن، تعداد نوزادان در سال ۲۰۲۲ به ۷۹۹۷۲۸ نفر کاهش یافت که کمترین میزان از سال ۱۸۹۹ است. در حالیکه در همین بازه زمانی، تعداد مرگ و میرها با ۸.۹ درصد افزایش به ۱.۵۸ میلیون نفر رسیده است. اخیرا نیز فومیو کیشیدا، نخست وزیر ژاپن، در سخنرانی خود در پارلمان این کشور گفت: زمان پرداختن به موضوع کاهش جمعیت ژاپن «اکنون یا هرگز» است. چون کشور با این پرسش روبه رو است که «آیا می‌توانیم به عنوان یک جامعه به عملکرد خود ادامه دهیم یا خیر؟» او همچنین از دولت خواست تا هزینه‌های خود برای طرح‌های مربوط به کودکان را دو برابر کند. در ماه آوریل نیز یک سازمان دولتی جدید با تمرکز بر این مشکل ایجاد خواهد شد.

دلایل کاهش جمعیت ژاپن در سال‌های اخیر

کاهش نرخ زاد و ولد در ژاپن به دلایل مختلفی مانند افزایش هزینه‌های زندگی، افزایش تعداد شاغل و همچنین دسترسی آسان‌تر به روش‌های پیشگیری از بارداری بستگی دارد. در این میان، کاهش ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی یکی از عوامل اصلی در نرخ پایین زاد و ولد در ژاپن است.

خانواده، ازدواج و فرزندآوری در جامعه سنتی ژاپن بسیار مهم بود، اما اخیراً شرایط تغییر و بیشتر به سمت استقلال و فردگرایی حرکت می‌کند. بطوریکه، بسیاری از جوانان به اهداف شغلی و شخصی خود اهمیت بیشتری نسبت به تشکیل خانواده می‌دهند. همچنین، به دلیل هزینه‌های بالای زندگی و ماهیت سخت و طاقت فرسای سبک زندگی کنونی، برخی از ژاپنی‌ها به کودکان به عنوان یک سربار می‌نگرند‌.

فردگرایی نقش مهمی در کاهش نرخ زاد و ولد این کشور داشته است. ژاپن کشوری با فرهنگ جمعی بوده که در آن انتظار می‌رود افراد منافع گروهی را بر منافع شخصی ترجیح دهند. اما در سال‌های اخیر، جامعه به سمت فردگرایی سوق یافته که در آن جوانان بیشتر به دنبال اهداف و جاه‌طلبی‌های شخصی خود و نه تشکیل خانواده هستند.

یکی از مسیرهای اصلی که فردگرایی بر کاهش نرخ زاد و ولد ژاپن تأثیر گذاشته، از طریق ظهور پدیده‌های «NEET» است. «نیت» به جوانی اطلاق می‌شود که «نه درس می‌خواند، نه شاغل است و نه مهارتی می‌آموزد». بسیاری از جوانان ژاپنی این سبک زندگی را ترجیح می‌دهند، چون آزادی و انعطاف بیشتری برای پیگیری علایق شخصی آنها می‌دهد.

مولفه دیگری در تاثیر فردگرایی بر کاهش نرخ زاد و ولد ژاپن، افزایش روند «کنکاتسو» است که به ازدواج به عنوان یک هدف شخصی تاکید دارد. بسیاری از جوانان ژاپنی بجای شخص تایید شده از سوی خانواده، بیشتر به دنبال یافتن شریکی هستند که با علایق و ارزش‌های آنها همسو باشد. این روند موجب تاخیر در ازدواج و کاهش فرزندآوری شده است.

یکی دیگر از عوامل مهم در نرخ پایین زاد و ولد در ژاپن مربوط به برقراری تعادل بین کار و زندگی خانوادگی است. در دنیای صنعتی، ژاپن بیشترین ساعات کاری و کمترین روزهای تعطیل را دارد که همزمان تربیت فرزندان و داشتن یک شغل تمام وقت را برای والدین دشوار می‌کند. علاوه بر این، گزینه‌های مقرون به صرفه مراقبت از کودکان نیز وجود ندارد، بنابراین باعث کاهش تمایل افراد به فرزندآوری می‌شود.

ژاپن یکی از گران‌ترین کشورهای دنیا برای تربیت کودکان است. قیمت بالای مسکن و هزینه‌های تحصیل، خانواده‌ها را در تامین هزینه‌های فرزندان با مشکل مواجه می‌کند. هزینه بالای زندگی، فضای محدود و کمبود خدمات مراقبت از کودکان در شهر، پرورش کودکان را چالش برانگیز می‌کند و موجب کاهش فرزندآوری در زوج‌ها می‌شود. کاهش نرخ ازدواج، فشار مالی، بار مراقبت از کودک و ناباروری نیز برخی از متغیرهای موثر بر کاهش نرخ زاد و ولد در ژاپن هستند.

پیامدهای اقتصادی و اجتماعی کاهش جمعیت ژاپن

این کاهش در نرخ زاد و ولد ژاپن چندین پیامد مهم برای این کشور از جمله پیری جمعیت دارد که فشار قابل توجهی بر سیستم مراقبت‌های بهداشتی، تامین اجتماعی و اقتصاد این کشور وارد کرده است. ژاپن امروز جمعیتی به سرعت در حال پیر شدن و نیروی کار کاهنده دارد.

هزینه‌های سرسام آور مراقبت از افراد سالخورده که درصد بیشتری از جمعیت را تشکیل می‌دهند، دارایی‌های مالی کشور را تحلیل می‌برد. بر اساس داده‌های بانک جهانی، ژاپن اکنون دومین کشور دارای افراد بالای ۶۵ سال در جهان است. پیری جمعیت کشور و کاهش نرخ زاد و ولد که هر دو با نرخی بیش از هر جای دیگری جهان است، تأثیر قابل توجهی بر اقتصاد و جامعه خواهد داشت.

حتی این نگرانی وجود دارد که در صورت تداوم این شرایط، مدارس ژاپن به دلیل کاهش جمعیت تعطیل شوند. با کاهش تعداد کودکان، دانش آموزان کمتری برای تشکیل کلاس‌ها وجود دارد و برخی از مدارس از نظر اقتصادی شرایط مناسبی ندارند. علاوه بر این، برخی از خانواده‌ها به دلیل فرصت‌های شغلی بیشتر تصمیم به مهاجرت به شهرهای بزرگ‌تر می‌گیرند، از همین روی فرزندان کمتری در مناطق روستایی باقی خواهد ماند.  وقتی تعداد دانش‌آموزان از حد معینی پایین می‌آید، مدارس ناگزیر به تعطیلی روی می‌آورند، زیرا حفظ امکانات و ارائه آموزش کافی با منابع محدود دشوار می‌شود.

همچنین با تداوم این روند، حفظ جایگاه سومین اقتصاد بزرگ جهان در سال‌های آینده به دلیل نیروی کار و تعداد مالیات دهندگان کمتر، برای ژاپن بسیار دشوار خواهد بود. بنابراین لازم است که دولت با تشویق شرکت‌ها برای ارائه روزهای تعطیل بیشتر، ساعات کاری انعطاف‌پذیر و جایگزینی کار در منزل، تعادل بین کار و زندگی را تقویت کند. برای تسهیل این روند، دولت باید حمایت از تسهیلات مراقبت از کودکان را افزایش دهد و مشوق‌های مالی برای تشویق مردم به فرزندآوری را معرفی کند. در غیر این صورت تا سال ۲۰۵۰، ژاپن احتمالا یک‌پنجم جمعیت فعلی خود را از دست خواهد داد.

منبع: ژئوپلیتیکس

انتهای پیام/ دولت و حمکرانی