جمهوری آذربایجان از ۱۲ دسامبر ۲۰۲۲، گذرگاه لاچین را مسدود کرده است. از آن زمان تاکنون بحران مضاعفی به تنش میان باکو و ایروان اضافه شد. روز یک شنبه این‌هفته نیز اولین تصویر از ایستوبازرسی جمهوری آذربایجان در مرز ارمنستان در آغاز جاده لاچین- خان‌کندی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. در گزارشی که خبرگزاری ترند در این خصوص منتشر کرد، واحد خدمات مرزی جمهوری آذربایجان به منظور جلوگیری از انتقال نیروی انسانی، مهمات، مین و سایر تجهیزات نظامی از ارمنستان برای گروه‌های مسلح غیرقانونی ارمنی در خاک جمهوری آذربایجان در ۲۲ آوریل در ورودی جاده لاچین - خان‌کندی، در مرز با ارمنستان ایست‌و بازرسی ایجاد کرد. وزارت خارجه جمهوری آذربایجان در بیانیه‌ای در این خصوص گفت که باکو اقدامات مناسبی برای برقراری کنترل در نقطه آغاز جاده انجام داده است. تأمین امنیت مرز‌ها و نیز تأمین امنیت تردد در جاده‌ها از اختیارات دولت آذربایجان و پیش نیاز ضروری امنیت ملی، حاکمیت کشور و حاکمیت قانون است.
تهدیدی جدی علیه توافق سه‌جانبه آتش‌بس
این اقدام در شرایطی صورت گرفت که دیوان بین‌المللی دادگستری، ۲۲ فوریه (۳ اسفند) به جمهوری آذربایجان دستور داده بود تا تمام اقدامات در حوزه اختیارات خود را برای تضمین عبور و مرور بدون مانع افراد، وسایل نقلیه و محموله‌ها در امتداد گذرگاه لاچین در هر دو طرف انجام دهد. آلن سیمونیان، رئیس پارلمان ارمنستان از کشور‌های عضو سازمان ملل که دارای وظیفه حفظ امنیت بین‌الملل هستند درخواست کرد اقداماتی را انجام دهند تا مطابق آن، جمهوری آذربایجان موظف به پیروی از احکام دیوان بین‌المللی دادگستری مبنی بر بازگشایی گذرگاه لاچین شود. وی در شبکه اجتماعی توئیتر نوشت: «اقدام (جمهوری) آذربایجان در ایجاد ایست و بازرسی در گذرگاه لاچین در منطقه تحت مسئولیت نیرو‌های حافظ صلح روسیه کاملاً غیرقابل قبول است، زیرا نقض آشکار ماده ۶ بیانیه سه‌جانبه ۹ نوامبر ۲۰۲۰ است.»وی ادامه داد: «ما از روسیه می‌خواهیم با تضمین عقب‌نشینی نیرو‌های آذربایجان از کل منطقه امنیتی گذرگاه لاچین به تعهدات خود عمل کند و از کشور‌های عضو سازمان ملل که وظیفه حفظ امنیت بین‌المللی را برعهده دارند، می‌خواهیم گام‌های مؤثری برای اجرای تصمیم دیوان بین‌المللی دادگستری بردارند.» در ماه‌های اخیر، ارمنستان به طور مکرر از مسکو درخواست کرده اقدامات بیشتری را برای حمایت از صلح و تضمین دسترسی نامحدود بین ارمنستان و قره‌باغ کوهستانی از طریق گذرگاه لاچین انجام دهد.
آرایک هاروتیونیان، رئیس منطقه قره‌باغ نیز در موضعی مشابه اعلام کرد: «با ایجاد یک ایستوبازرسی غیرقانونی در گذرگاه لاچین، مردم قره‌باغ بالاخره به گروگان‌هایی در دستان جمهوری آذربایجان تبدیل شده‌اند. ضمن اینکه خطر آشکار پاکسازی قومی در حال افزایش است و توافقنامه سه‌جانبه آتش‌بس به طور جدی تهدید می‌شود.»وی افزود: «ما از تمامی طرف‌های این توافقنامه سه‌جانبه از جمله فدراسیون روسیه درخواست می‌کنیم که فوراً گفتگو‌ها را درباره رفع انسداد قره‌باغ آغاز کنند و مانع ایجاد ایستوبازرسی جمهوری آذربایجان شوند و همچنین تضمین‌های واقعی را برای امنیت مردم قره‌باغ ارائه دهند.»هاروتیونیان تصریح کرد: «ما انتظار داریم که در کوتاه‌ترین زمان ممکن اقدام مؤثری برای حل‌وفصل مشکلات امنیتی و انسانی پیش‌آمده برای مردم قره‌باغ اتخاذ شود و عدم انجام چنین کاری موجب خواهد شد دولت و مردم قره‌باغ خودشان تصمیماتی بگیرند.»
تأکید بر لزوم تردد آزادانه در لاچین
انتقاد‌ها از چنین اقدامی به مواضع منطقه‌ای محدود نشد. وزارت امور خارجه فرانسه با انتشار بیانیه‌ای به نصب این ایستگاه ایستوبازرسی واکنش نشان داد. در این بیانیه آمده است: «اقدامات جمهوری آذربایجان با تعهدات پذیرفته شده در توافق آتش‌بس مغایرت دارد و به روند مذاکرات لطمه وارد می‌کند.»
بر اساس این بیانیه، فرانسه از آذربایجان می‌خواهد که به تعهدات بین‌المللی به ویژه اجرای تصمیمات موقت ۲۲ فوریه دیوان بین‌المللی دادگستری که الزام‌آور است، پایبند باشد. همچنین فرانسه احیای تردد آزادانه مردم، وسایل نقلیه و کالا‌ها در امتداد کریدور لاچین و همچنین تأمین مداوم گاز و برق برای مردم را خواستار شد. دولت ایالات متحده از اقدام جمهوری آذربایجان در ایجاد ایستوبازرسی در گذرگاه لاچین ابراز نگرانی کرد و گفت که این‌گونه اقدامات تلاش برای صلح در این منطقه را تضعیف می‌کند. وزارت امور خارجه ایالات متحده امریکا همچنین اعلام کرد که رفت‌وآمد افراد و کاروان‌های بازرگانی در گذرگاه لاچین باید آزاد و باز باشد و از باکو و ایروان درخواست کرد که مذاکرات صلح را مجدداً از سربگیرند.