به گزارش ایکنا، رهبر معظم انقلاب در بخشی از بیاناتشان در روز عید مبعث در دیدار مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی به تبیین ابعاد و برکات مختلف بعثت پیامبر اکرم(ص) پرداخته و با استناد به بخشی از آیه 157 سوره «اعراف»؛ «وَ یَضَعُ عَنهُم اِصرَهُم وَ الاَغلالَ الَّتی‌ کانَت عَلَیهِم»، یکی از هدایا و گنجینه‌های بعثت را «رها شدن از زنجیر جهل و تعصّب و جُمود و توقّف» برمی‌شمرند.

در این نوشتار به بررسی نکات پیرامون این بخش از آیه می پردازیم اما متن کامل به این شرح است: «الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ أُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ».

ترجمه آیه «همانا كه از اين فرستاده، پيامبر درس نخوانده -كه [نام‌] او را نزد خود، در تورات و انجيل نوشته مى‌يابند- پيروى مى‌كنند؛ [همان پيامبرى كه‌] آنان را به كار پسنديده فرمان مى‌دهد، و از كار ناپسند باز مى‌دارد، و براى آنان چيزهاى پاكيزه را حلال و چيزهاى ناپاك را بر ايشان حرام مى‌گرداند، و از [دوش‌] آنان قيد و بندهايى را كه بر ايشان بوده است، برمى‌دارد. پس كسانى كه به او ايمان آوردند و بزرگش داشتند و ياريش كردند و نورى را كه با او نازل شده است، پيروى كردند، آنان همان رستگارانند.»

در خصوص واژه‌شناسی این بخش از آیه می‌توان گفت كلمه‌ «اصر»، به معناى نگهدارى و محبوس كردن است و به هر كار و تكليف سخت و دشوار كه انسان را از فعاليت باز دارد گفته مى‌شود، چنانكه به عهد و پيمان و كيفر نيز گفته شده است. «اغلال» نیز جمع «غل»، به معناى زنجير، شامل عقائد باطل، خرافات، بت‌پرستى، بدعت و سنت‌هاى دست و پاگير جاهلى مى‌شود.

از منظر بسیاری از عالمان و مفسران این بخش از آیه حقیقت آزادی در اسلام است و در این راستا رهبر معظم انقلاب نیز این آیه را «واضح‌ترین آیه در قرآن برای آزادی» بیان کرده و در سخنانی می‌فرمایند: «اصر» آن طناب هایی است که به پایه‌ خیمه می بندند تا باد آن را نبرد؛ یعنی آن را متصل می کند به زمین...«اواصر» ما آن چیزهایی است که ما را می چسباند به زمین، مانع پروازمان می شود. «غل» هم که غل است دیگر، غل و زنجیر است؛ که پیغمبر آمده است غل و زنجیر را بردارد. (بیانات در چهارمین نشست اندیشه‌های راهبردی، 23 آبان 1391)

ایشان همچنین در جای دیگری در تبیین مفهوم این آیه بیان می دارند: مسئله «آزادی» یکی از مقولاتی است که در قرآن کریم و در کلمات ائمّه علیهم‌السّلام به‌طور مؤکّد و مکرّر روی آن تأکید شده است. البته تعبیری که در این‌جا از آزادی می کنیم، مرادمان آزادی مطلق نیست که هیچ طرفداری در دنیا ندارد. فکر نمی کنم کسی در دنیا باشد که به آزادی مطلق دعوت کند. مرادمان آزادی معنوی هم که در اسلام و به خصوص در سطوح راقی معارف اسلامی هست، نیست؛ آن محلّ بحث ما نیست. آزادی معنوی چیزی است که همه کسانی که معتقد به معنویاتند، آن را قبول دارند؛ محلّ رد و قبول نیست. منظور از «آزادی» که در این‌جا بحث می کنیم «آزادی اجتماعی» است؛ آزادی به مثابه یک حقّ انسانی برای اندیشیدن، گفتن، انتخاب کردن و از این قبیل. همین مقوله، در کتاب و سنّت مورد تجلیل قرار گرفته است. آیه شریفه ۱۵۷ سوره «اعراف» می فرماید: «الّذین یتبّعون الرّسول النّبىّ الامّىّ الّذی یجدونه مکتوباً عندهم فی التّوریة والانجیل یأمرهم بالمعروف و ینهاهم عن المنکر و یحلّ لهم الطیّبات و یحرّم علیهم الخبائث و یضع عنهم اصرهم و الاغلال الّتی کانت علیهم». خداوند یکی از خصوصیات پیامبر را این قرار می دهد که غل و زنجیرها را از گردن انسان ها بر می دارد و «اصر» یعنی تعهّدات تحمیلی بر انسان ها را از آنها می گیرد. مفهوم خیلی عجیب و وسیعی است. اگر وضع جوامع دینی و غیردینی در آن دوره را در نظر داشته باشید، می دانید که این «اصر» - این تعهّدات و پیمان های تحمیلی بر انسان‌ها - شامل بسیاری از عقاید باطل و خرافی و بسیاری از قیود اجتماعی غلطی که دست های استبداد یا تحریف یا تحمیق بر مردم تحمیل کرده بود، می‌شود. (بیانات در دانشگاه تربیت مدرّس‌، 12 شهریور 1377)

با توجه به حقیقت وجودى انسان خداوند، هم آزادى تکوینى به بشر عطا فرموده و هم بر آزادى تشریعى او مهر تأیید زده است تا در پرتو آن، آدمى بر ترمیم کاستى‌ها و ایجاد مصونیت از آسیب‌ها، توانا شود و با شناخت و پرداخت آزادانه به فطرت خویش، مرتبه خلافت الهى و کارگزارى خداوند را به دست آورد. به عبارت دیگر، اسلام، انسان را واجد قابلیت‌ها و صلاحیت‌هایى مى‌داند که سبب شایستگى و بایستگى بهره‌مندى او از موهبت «آزادى» است. از این رو، قرآن یکى از اهداف بعثت پیامبر اکرم (ص) را تحقق آزادى یا به عبارت دقیق تر آزادگی بیان کرده است که آیه «وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ اْلأَغْلالَ الَّتى کانَتْ عَلَیْهِمْ» معرف صریح آن است و گویی با نبود آزادى، دعوت به دین و دین دارى، امری لغو و بیهوده است.

لذا از این آیه اینگونه استنباط می‌شود که هدف اصلی و مبنایی بعثت پیامبر اکرم(ص) آزادی بشریت از اسارت انواع و اقسام بندها و زنجیرهای جهل، نادانی، خرافات، بت‌پرستی، تبعیض و ستمگری است و این آزادسازی از طریق دعوت مستمر و روشنگرانه به علم و دانش از راه دعوت به توحید و اخوت و برادرى دینی و مساوات در برابر قانون انجام می‌گیرد. 

بر این اساس از این بخش از آیه شریفه می‌توان چنین نتیجه گرفت که:

ـ عادات و رسوم غلط، زنجيرى بر افكار مردم است و بشریت بدون دعوت و پیام الهی انبيا، اسیر و در چنبره این افکار و عادات غلط و انحرافی است.

ـ انبیای الهی از جمله پیامبر اکرم(ص) مانند مدعيان دروغين نبوت و رسالت كه هدفشان به زنجير كشيدن توده‏‌هاى مردم و استعمار و استثمار آنهاست، نيستند و نه تنها بندى بر آنها نمى‌‌گذارد، بلكه بارها را از دوش آنان برمی‌دارند و غل و زنجيرهايى را كه بر دست و پا و گردنشان سنگينى مى‏‌كند، مى‏‌شكنند؛ لذا این آیه مبین تفاوت انبیای الهی با مدعیان دروغین هدایت و رهبری بشر است.

ـ یکی از شئون پیامبر اکرم(ص) مبارزه با افکار جاهلی است.

ـ اسلام دین عقلانیت و مخالف هرگونه سنت و تفکر واپسگرا، ارتجاعی و خرافی است.