ميثم سليماني/ اميدهاي بين‌المللي براي پايان دادن به رنج ملت يمن در پي شكست دور اول مذاكرات طرف‌هاي يمني در ژنو رنگ باخته است اما اسماعيل ولد الشيخ احمد، نماينده سازمان ملل در مذاكرات صلح اين كشور مي‌گويد كه به ادامه مذاكرات خوشبين است. روز گذشته اسماعيل ولد الشيخ احمد بعد از پايان مذاكرات ژنو، راهي شوراي امنيت شد تا هم گزارش مذاكرات شكست‌خورده را به اعضاي اين شورا ارايه دهد و هم زمينه برگزاري نشستي كارآمدتر براي حل بحران را فراهم كند. با اين حال عربستان كماكان به حملات بي‌نتيجه خود بر عليه مردم بي‌گناه يمن ادامه مي‌دهد و شرايط انساني در اين كشور روز به روز بدتر از گذشته مي‌شود و هنوز چشم‌اندازي براي پايان جنگ در يمن وجود ندارد. از همين رو با پير محمد ملازهي، كارشناس خاورميانه گفت‌وگويي داشتيم و شرايط حال حاضر بحران در يمن و ادامه اين روند را مورد بررسي قرار داديم.
با توجه به بي‌نتيجه ماندن مذاكرات در ژنو ميان طرف‌هاي يمني و عدم توافق بر آتش بس موقت، فكر مي‌كنيد عربستان در چه حالتي حاضر است كه
آتش بس را بپذيرد؟
شرايط در يمن به‌شدت سخت و پيچيده شده است زيرا عربستان حوثي‌ها را وابسته به ايران مي‌داند و در نتيجه به دنبال تضعيف حوثي‌ها ست. عربستان مي‌داند در صورتي كه آتش بس را بپذيرد ممكن است حوثي‌ها مناطق بيشتري تحت تسلط خود در بياورند زيرا طرف‌هاي مقابل حوثي‌ها كه نيروهاي وفادار به منصور هادي هستند بسيار ضعيف هستند و از سوي ديگر حوثي‌ها با اتحادي كه با ساير گروه‌ها و نيروهاي وفادار به جا مانده از ارتش برقرار كردند از نظر تاكتيك و استراتژي بسيار قوي‌تر و هماهنگ‌تر از نيروهاي منصور هادي هستند. از همين رو عربستان نمي‌خواهد فشارها را روي انصارالله كاهش دهد. حملات هوايي عربستان ابزاري است تا نيروهاي منصور هادي بتوانند از آن در مذاكرات استفاده كنند و نمي‌خواهد اين اسلحه را با اعلام آتش بس روي حوثي‌ها از دست بدهد.
با توجه به اين شرايط عربستان مي‌تواند با حملات هوايي مساله را حل كند؟
چيزي كه در حال حاضر روشن شده اين است كه اين مساله از طريق حملات هوايي حل نمي‌شود و اين حملات نيز تاثير چنداني بر پيشروي‌هاي حوثي‌ها در مناطق مختلف يمن نداشته و عربستان ناچار است رو به حمله زميني بياورد كه براي اين كار نيز نياز به راضي كردن پاكستان، تركيه يا مصر دارد كه با عربستان در حمله زميني به يمن همراهي كنند. به خصوص عربستان در تلاش است تا پاكستان را در اين كار دخيل كند و بناست ممنون حسين، رييس‌جمهور پاكستان نيز در آينده نزديك به عربستان سفر كند تا مذاكراتي در اين خصوص صورت بگيرد.
آيا عربستان مي‌تواند اين كار را انجام دهد؟
عربستان خود مي‌داند كه به تنهايي نمي‌تواند وارد شود از همين رو حداقل بايد يكي از ارتش‌هاي تركيه، پاكستان يا مصر را وارد حمله زميني يمن كند. هريك از اين كشورها داراي ارتش‌هايي قدرتمند هستند كه با حضورشان مي‌توانند شرايط را در يمن تغيير بدهند ولي اينكه اين كشورها حاضر به همكاري شوند باز جاي بحث دارد. اما آن‌چيزي كه در خصوص پاكستان وجود دارد اين است كه اين كشور به دليل نزديكي كه با عربستان دارد و سالانه نزديك به شش ميليارد دلار از اعراب كمك دريافت مي‌كند، از سوي رياض تحت فشار است. علاوه بر اين ميليون‌ها كارگر پاكستاني در كشورهاي عربي مشغول به كار هستند و اين عامل نيز مي‌تواند در تصميم پاكستان در اين خصوص تاثيرگذار باشد. از طرفي ديگر ممكن است حوثي‌ها از طريق زمين وارد عربستان شوند. اين موضوع مي‌تواند بهانه را براي حضور پاكستان در حمله به يمن فراهم كند زيرا مجلس پاكستان اگرچه خود را در موضوع يمن بي‌طرف اعلام كرد اما شرط كرده كه اگر به خاك عربستان تجاوزي صورت گيرد و اماكن متبركه مورد خطر قرار گيرند عربستان را تنها نخواهند گذاشت؛ از همين رو ممكن است عربستان زمينه چيني‌هايي انجام دهد تا بهانه براي حضور پاكستان در بحران يمن را فراهم كند.
ملاقات محمد بن سلمان با پوتين را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟آيا عربستان مي‌خواهد روسيه را هم وارد اين بازي كند؟
بحثي در خصوص معاملات تسليحاتي عربستان با روسيه وجود دارد زيرا عربستان دريافته كه در خاورميانه تغييراتي در حال وقوع است كه اگر بتواند روسيه را به سمت خود بكشاند در اهداف خود نيز موفق‌تر عمل خواهد كرد ولي روس‌ها چقدر اينكار را انجام دهند هنوز مشخص نيست. روس‌ها در بحران سوريه و اوكراين درگير هستند و ممكن است در پاي ميز مذاكره به توافقي در اين موارد دست پيدا كنند. به هر ترتيب هركدام از بازيگران به دنبال منافع خود هستند. عربستان نيز اگرچه از نظر نظامي ضعيف است اما با پولي كه دارد مي‌تواند تاثيرگذار باشد.
فكر مي‌كنيد عربستان به تنهايي وارد حمله زميني در يمن مي‌شود؟
بعيد مي‌دانم، زيرا نظاميان عربستاني تجربه و قدرت لازم را ندارند و نمي‌توانند با يك نيروي منسجم و هماهنگ در يمن به مقابله در زمين بپردازند. همين موضوع نيز ممكن است در داخل عربستان اختلافاتي به وجود آورد زيرا اختلاف بين نسل دوم و سوم حاكمان عربستان بسيار زياد است و اين موضوع ممكن است شكاف بيشتري بين آنها ايجاد كند.
اكنون شاهد آن هستيم كه داعش مشغول نيرو‌گيري و عمليات‌هايي در داخل يمن است. حضور داعش را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
داعش تاكتيكي را در عضو‌گيري پيش گرفته كه مانند القاعده است. داعش نيروهاي همفكر خود را شناسايي مي‌كند و آنها را به عضويت داعش درمي‌آورد. اين تاكتيك در مكان‌هاي مختلف ديده شده است. داعش از گروه‌هاي كوچك محلي كه نقش چنداني در تحولات داخلي نداشتند استفاده كرد تا تحت عنوان داعش فعاليت كنند. در يمن نيز داعش با اين گروه‌ها توانست وارد عمل شود و عمليات‌هاي خود را تحت عنوان گروه خود انجام دهد. وقتي يك گروهي تفكرش جهان وطني است اگر جايي عملياتي را انجام دهد اين گروه‌ها عمليات‌ها را منصوب به خود مي‌دانند. از سوي ديگر در يمن حتي گروه‌هايي از القاعده نيز نسبت به داعش اعلام وفاداري كرده‌اند.
موضع عربستان را در اين چارچوب چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
بحث عربستان و داعش موضوع روشني نيست. بحث اساسي در حال حاضر اين است كه داعش از كجا تامين مالي مي‌شود؟ آيا دستگاه‌هاي امنيتي از آن به‌صورت ابزار استفاده مي‌كنند يا اينكه داعش اكنون اينقدر مستقل شده است كه خود به تنهايي عمل مي‌كند؟ به نظر من در اين زمينه دو تحليل وجود دارد؛ عربستان در جاهايي مثل سوريه و عراق با داعش همكاري دارد ولي درجاهايي كه منافع عربستان در ميان است با مشكل برخورد مي‌كند. هنوز تصوير روشني وجود ندارد كه اين عمليات‌ها مستقل است يا زيرنظر دستگاه امنيتي عربستان انجام مي‌شود ولي در مجموع اگر عمليات داعش عليه دشمنان عربستان باشد اين كشور از آن سود مي‌برد. داعش در استراتژي اصلي خود سه حوزه براي خود در نظر گرفته است، در ابتدا تصرف عراق و سوريه است و در حلقه دوم عربستان و ساير كشورهاي عرب منطقه، حلقه سوم نيز شامل ساير كشورها در آسياست. در اين استراتژي مي‌بينيم كه عربستان نيز مانند ساير كشورها به عنوان دشمن داعش شناخته مي‌شود اما در حال حاضر عمليات‌هايي كه داعش در داخل يمن انجام مي‌دهد چون دشمن مشتركي وجود دارد به سود عربستان تمام مي‌شود.
∎