جان كري: توافق و پايان تحريم‌ها ربطي به پاسخ ايران در خصوص «پي‌ام‌دي» ندارد

  عباس عراقچي: بايد روشن شود كه پرونده‌هاي « پي‌ام‌دي» غلط و دروغ بوده است

  سارا معصومي/ معاونان وزير امور خارجه ايران به وين رسيدند. هشتمين دور از مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و 1+5 باز هم در روز نخست با ديدار سيدعباس عراقچي، رييس تيم مذاكره‌كننده ايران در سطح مديران سياسي و هلگا اشميت، معاون مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا به عنوان نماينده 1+5 برگزار شد. گمانه‌زني‌ها حاكي از اين است كه احتمالا وندي شرمن، معاون وزير امور خارجه ايالات متحده و رييس تيم مذاكره‌كننده امريكا نيز امروز يا فردا به وين آمده و به مذاكرات ملحق خواهد شد. همچنين پيش بيني مي‌شود كه محمدجواد ظريف ، وزيرامورخارجه كشورمان نيز اواسط هفته آتي راهي وين شود. 12 روز تا ضرب الاجل زماني 30 ژوئن (10 تير) زمان باقي است و به نظر مي‌رسد كه در اين مدت باقي مانده تيم‌هاي مذاكره‌كننده در وين مي‌مانند تا بتوانند با كاستن از پرانتزهاي موجود در متن به متن نهايي برنامه جامع اقدام مشترك دست پيدا كنند. همزمان با فشرده شدن مذاكرات هسته‌اي اظهارنظرها در خصوص مهم‌ترين مذاكرات حقوقي، فني و سياسي غرب هم شدت گرفته است. از سوي ديگر بازيگران اصلي چون جان كري، وزير امور خارجه ايالات متحده و ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه نيز به زمين اصلي آمده‌اند تا از تاثير حاشيه‌ها كاسته و دو سال مذاكرات را تا ضرب‌الاجل تعيين شده به سرمنزل مقصود برسانند. جان كري، وزير امور خارجه ايالات متحده كه هنوز دوران نقاهت پس از آسيب‌ديدگي در جريان حادثه دوچرخه‌سواري را پشت سر مي‌گذارد در چند روز گذشته اظهارنظرهاي بسيار شفاف و البته بعضا در چارچوب تلاش براي به نتيجه رساندن مذاكرات تا 30 ژوئن را بر زبان رانده است. در تازه‌ترين اين گفت‌وگوها، رييس دستگاه ديپلماسي امريكا تاكيد كرده است كه براي حل PMD اصراري بر توضيحات ايران درباره فعاليت‌هاي گذشته نداريم. همزمان سيدعباس عراقچي نيز در اظهاراتي كوتاه پيش از آغاز هشتمين دور از مذاكرات در وين تاكيد كرد كه پرونده‌هاي PMD بايد پاك شود. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه نيز براي نخستين‌بار در 20 ماه گذشته به صراحت به روند تلاش براي كاستن از اختلاف‌ها ميان ايران و 1+5 وارد شده و براي اين منظور ديداري دوجانبه با «يوكيا آمانو» مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي خواهد داشت. گفته مي‌شود كه سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه نيز در اين نشست حضور خواهد داشت. اين نشست قرار است در حاشيه نشست بين‌المللي اقتصادي سنت‌پترزبورگ كه امروز در اين شهر برگزار مي‌شود، انجام پذيرد.
عراقچي: در خصوص «پي‌ام‌دي» هنوز هيچ راه‌حلي نهايي نشده است
گره‌هاي اصلي باقيمانده در مذاكرات ميان ايران و 1+5 به سوژه‌هاي اصلي پرسش‌ها از مذاكره‌كنندگان ايران و 1+5 تبديل شده است. شايد سوال‌هاي مشابه چندين بار در فاصله‌هاي زماني كوتاه از مذاكره‌كنندگان پرسيده مي‌شود و آنها هر بار موضع نهايي خود در خصوص اختلاف‌هاي باقيمانده را تكرار مي‌كنند. اين سناريو براي سيدعباس عراقچي، عضو ارشد تيم مذاكره‌كننده هم به كرات در روزهاي پاياني اتفاق مي‌افتد. وي روز گذشته در فاصله چندساعت توضيحاتي مشابه در خصوص مساله پرونده ابعاد احتمالي نظامي برنامه هسته‌اي ايران و همچنين مساله بازرسي از تاسياست را تكرار كرد. عراقچي كه سابقه حضور در اين مذاكرات از دولت سابق را در پرونده خود دارد و در دولت يازدهم عملا به سخنگوي تيم هم تبديل شده است در خصوص بازرسي از مراكز نظامي گفت: طبعا هيچ كشوري اجازه چنين كاري را به بيگانگان نمي‌دهد و به هيچ‌وجه، بازرسي از مراكز نظامي، مورد پذيرش ما نخواهد بود. اگر با گروه 1+5 به توافق برسيم و پروتكل الحاقي هم در اين توافق وجود داشته باشد، طبعا دسترسي‌هاي مديريت شده بدون هيچ گونه سوءاستفاده آنها، در پروتكل الحاقي و توافق وجود خواهد داشت.
يكي ديگر از اختلاف‌هاي باقي مانده ميان ايران و 1+5 در حقيقت اختلاف ميان ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي است كه نه در سال‌هاي پاياني دولت دهم حل شد و نه در جريان يك سال و نيم مذاكره گام به گام و فشرده ميان ايران و اين نهاد ناظر بر فعاليت‌هاي هسته‌اي كشورهاي امضا‌كننده ان پي تي. سيدعباس عراقچي با اشاره به اينكه پاك شدن پرونده‌هاي «پي‌‌ام‌دي» خواسته ايران است در اين خصوص مي‌گويد: بايد روشن شود كه پرونده‌هاي «پي‌‌ام‌‌دي» غلط بوده و در مذاكرات نيز فشار مي‌آوريم كه در چارچوب توافق، بايد تكليف اين پرونده‌ها روشن شود؛ پرونده‌هايي كه عليه ملت ايران به دروغ درست كرده‌اند و به خورد افكار عمومي دنيا داده شده است. در اين چارچوب، دو طرف به دنبال راه‌حل‌هايي هستند كه آژانس بتواند براي سوال و پرونده‌هاي گذشته ايران يك پاسخ درخور پيدا كند، اما هنوز هيچ راه‌حلي نهايي نشده و همچنان مشغول رايزني هستيم.
جان كري يك گام عقب نشست
جان كري، وزير امور خارجه ايالات متحده براي نخستين‌بار در جريان گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي در اين خصوص كه پرونده مورد ادعاي غرب در خصوص ابعاد احتمالي برنامه نظامي ايران مي‌تواند مانع از توافق هسته‌اي ميان ايران و 1+5 شود، به صراحت اعلام كرد كه توافق نهايي هسته‌اي با ايران و برداشته شدن تحريم‌هاي ايران ارتباطي به توضيح دادن تهران در خصوص برنامه هسته‌اي اين كشور در گذشته ندارد. رييس دستگاه ديپلماسي ايالات متحده در يك كنفرانس ويديويي در سالن برگزاري نشست خبري روزانه وزارت خارجه به سوال‌هاي متعددي در خصوص وضعيت مذاكرات، احتمال تمديد يا به توافق رسيدن تا 30 ژوئن و همچنين گره‌هاي موجود در اين گفت‌وگوها اشاره كرد. در حالي كه تيم مذاكره‌كننده ايران در سطح مدير سياسي در حال حاضر در وين حضور دارد و احتمالا همتاهاي عراقچي در 1+5 نيز در چند روز آتي به اين مذاكرات ملحق خواهند شد، جان كري حضور وزرا و شخص خود را به پيشرفت در مذاكرات در روزهاي آتي وابسته كرد. سيدعباس عراقچي پيش از عزيمت به وين اعلام كرد كه مذاكرات به شكل فشرده تا 10 تير ادامه خواهد داشت و جان كري نيز در سخنان خود ابراز اميدواري كرد كه سفر وي به وين در حقيقت آخرين سفر او براي پايان بخشيدن به مذاكرات مربوط به برنامه هسته‌اي ايران باشد. رييس دستگاه ديپلماسي ايالات متحده گفت‌وگوها را «دشوار» و «حساس» خواند و گفت: همانطور كه من همواره گفته‌ام، شتابزده توافق نخواهيم كرد كه فقط توافق كرده باشيم و توافقي كه ما را به مقصود نرساند را هم امضا نخواهيم كرد. وزير امور خارجه امريكا در پاسخ به سوالي در خصوص داده و ستانده‌هاي ايالات متحده در اين مذاكرات به راهكارهاي مشترك به دست آمده ميان ايران و 1+5 در لوزان و همچنين توافقنامه موقت ژنو مصوب نوامبر 2013 اشاره كرده و گفت: راه‌حل‌هاي بنيادين در خصوص اين مذاكرات در اين دو بزنگاه مذاكراتي تعيين شده است. به عنوان مثال، «برنامه مشترك اقدام» به موضوعي مانند ابعاد نظامي احتمالي اشاره مي‌كند و مي‌گويد كه بايد در نتيجه نهايي، حل و فصل شود. و اين حرف درستي است، چون بايد چنين شود. و ما بايد مسائل پيرامون آن را به‌طور جزيي حل و فصل كنيم.»
جان كري با اشاره به موضوع دسترسي به اماكن و اشخاص (دانشمندان هسته‌اي) ايران كه با مخالفت تهران رو‌به‌رو شده، گفت: «دسترسي، خيلي خيلي حياتي است. از روز اول حياتي بوده و همچنان هم هست. ما آن را در لوزان تعيين كرديم، و آنها به نوعي، رئوس كلي و اصلي زيربنايي ما را تشكيل مي‌دهند اما تمامي مسائل فيمابين به‌طور تمام و كمال تعيين نشده‌اند و براي توافق بر سر پاره‌اي از مسائل، ميزاني از «آزادي عمل» وجود دارد. «مايكل گوردون»، از روزنامه نيويورك‌تايمز از وزير خارجه امريكا پرسيد: آيا حل تمام و كمال موضوع «PMD» بخشي از شروط توافق با ايران و اقدام براي تخفيف يا تعليق تحريم‌ها عليه اين كشور است يا اينكه موضوعي محل مناقشه و قابل مذاكره است؟ جان كري در پاسخ گفت: ابعاد نظامي احتمالي، در بحث‌هاي مربوط به اين قضيه قدري تحريف مي‌شود، به اين خاطر كه ما اصراري روي اين نداريم كه ايران درباره آنچه در يك مقطع زماني، يا هر زمان ديگر انجام داده توضيح دهد. ما مي‌دانيم آنها چه كاري انجام داده‌اند. شكي نداريم. از فعاليت‌هاي نظامي معيني كه آنها مشغول انجام آن بودند، آگاهي كامل داريم. چيزي كه درباره آن نگران هستيم، زمان‌هاي بعدتر است. براي ما حياتي است بدانيم كه اين فعاليت‌ها در زمان‌هاي بعدتر، متوقف شده‌اند و اينكه بتوانيم به روشي مشروع آن فعاليت‌ها را از بين ببريم.
كري موضع مذاكراتي امريكا را نمايان كرد
اين اظهارات كري در حالي بيان شد كه پيش از اين برخي مقام‌هاي امريكايي و اروپايي اعلام كرده بودند تا زماني كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي سلامت برنامه‌هاي هسته‌اي ايران را تاييد نكند، تحريم‌ها به قوت خود باقي خواهند ماند. ايران نيز با تكيه بر موضع اوليه خود به صراحت اعلام كرده است توافقي كه در آن پايان يافتن تمام تحريم‌ها نباشد را امضا نخواهد كرد. مقام‌هاي ايران با اشاره به دسترسي‌هايي كه در گذشته و به كرات به بازرسان آژانس بين‌المللي انرژِي اتمي داده‌اند تاكيد مي‌كنند كه نتيجه اين نمونه‌برداري‌ها و تحقيقات هيچ گونه تخطي ايران از برنامه صلح آميز هسته‌اي را نشان نداده است. يوكيا آمانو نيز در گزارش اخير خود مساله عدم تخطي ايران از برنامه هسته‌اي را تاييد كرده است و البته در اين گزارش هم آن جمله معروف خود را آورده كه آژانس نمي‌تواند در خصوص مواد احتمالي اعلام نشده ابراز اطمينان كند.
ساعتي پس از اين موضع‌گيري جان كري، نيويورك تايمز در تحليلي به ابعاد پرونده ادعايي غرب در خصوص ابعاد احتمالي نظامي ايران پرداخت و نوشت: اين مساله كه آيا ايران بايد در خصوص فعاليت‌هاي هسته‌اي مشكوك خود در گذشته توضيح بدهد يا خير، ميان دو جناح مخالف و موافق در نوسان قضاوت قرار دارد. موافقان روشن شدن تمام و كمال جزييات اين پرونده اين‌گونه استدلال مي‌كنند كه ما هيچگاه نمي‌توانيم مطمئن باشيم كه ايران تا زمان ساخت توليد بمب اتم چقدر فاصله زماني دارد مگر آنكه بدانيم ايران در گذشته تا چه اندازه در اين مسير موفق عمل كرده و به چه مراحلي از علم اين كار دست پيدا كرده است. اين طيف به اطلاعات به دست آمده از يك لپ تاپ در خصوص ابعاد نظامي برنامه هسته‌اي ايران استناد مي‌كنند كه محمد البرداعي مديركل سابق آژانس بين‌المللي انرژِي اتمي در سال‌هاي حضور خود در راس اين نهاد صحت ادعاهاي مطرح در اطلاعات به دست آمده از اين لپ تاپ را زير سوال برده بود. اما مخالفان اصرار بر ارايه توضيح از سوي ايران تاكيد دارند كه ايراني‌ها به دليل غيرت ملي كه دارند هيچگاه اجازه نمي‌دهند اطلاعات دانشمندان هسته‌اي آنها افشا شود. آنها هيچگاه فراموش نمي‌كنند كه اين سرويس‌هاي جاسوسي اسراييل بودند كه چند دانشمند هسته‌اي آنها را ترور كردند. اين طيف تاكيد دارند كه در تمام گزارش‌هاي آژانس و سرويس‌هاي جاسوسي اعلام شده كه ايران پس از سال 2003 چنين برنامه هسته‌اي نداشته است و به همين دليل نمي‌توان بر درخواست مصاحبه با دانشمندان هسته‌اي يا بازديد از مراكز خاص در ايران اصرار ورزيد. البته تعريف ساختاري مورد توافق ايران و 1+5 براي اطمينان از اينكه ايران پس از 2003 چنين برنامه‌اي را ادامه نداد امري ضروري است كه ظاهرا جان كري هم در موضع‌گيري اخير خود به آن اشاره كرده است. كري هم در اين اظهارنظر خود تاكيد كرد كه اطمينان يافتن از ماهيت برنامه ايران در آينده مهم‌تر از بررسي صرف برنامه ايران در گذشته است. ديويد آلبرايت در اين خصوص به نيويورك تايمز مي‌گويد: اين مساله گوياي عقب‌نشيني امريكا از موضع پيشين و اظهارنظر از موضع ضعف است. شايد هم كري بستر را براي عقب‌نشيني كه به زودي امريكا در اين خصوص از خود نشان خواهد داد، مهيا مي‌كند. اگر آن‌طور كه كري ادعا مي‌كند اين كشور اطلاعات كافي در خصوص برنامه هسته‌اي ايران دارد چرا آنها را با تمام جزييات منتشر نمي‌كند؟
رابرت آينهورن كه در سال 2013 عضو تيم مذاكره‌كننده امريكا با ايران بود با اشاره به سخنان كري آن را بيان شفاف موضع كاخ سفيد در مذاكرات هسته‌اي با ايران مي‌داند و مي‌گويد: دولت امريكا مدت‌هاست اعتقاد دارد آنچه در حال حاضر مهم است حصول اطمينان از صلح‌آميز بودن برنامه هسته‌اي ايران در حال حاضر و عدم تسليحاتي شدن اين برنامه در آينده است.
زمزمه‌هاي تمديد يا توافق؟
ايران و 1+5 به پنجمين بزنگاه مذاكراتي در قريب به 20 ماه گذشته نزديك مي‌شوند. در نوامبر 2013 دو طرف توانستند پس از 13 سال مذاكره برنامه مشترك اقدام موسوم به توافقنامه موقت ژنو را امضا كنند. پس از آن در جولاي و نوامبر سال 2014 دو بار توافقنامه موقت تمديد شد. در دومين روز از ماه مارس 2015 هم دو طرف در لوزان به توافق بر سر راهكارهاي مشترك دست يافتند. اكنون شمارش معكوس براي رسيدن به پنجمين بزنگاه زماني آغاز شده است؛ ضرب‌الاجلي خودخوانده كه تمام طرفين درگير در مذاكرات ادعا مي‌كنند مقدس نيست و توافق خوب از نظر خود را فداي آن نمي‌كنند اما ظواهر امر حاكي از آن است كه عبور بدون توافق از اين ضرب‌الاجل زنگ‌هاي خطر جدي را براي ذات مذاكرات به صدا درخواهد آورد. خبرگزاري آسوشيتدپرس در تازه‌ترين گزارش خود به شكل اغراق‌گونه‌اي اختلاف‌ها ميان ايران و 1+5 را پررنگ كرده و نوشته است كه هنوز 10 اختلاف اصلي ميان دو طرف باقي‌مانده است. اين خبرگزاري به نقل از منابع ديپلماتيك نوشته است كه ايران و گروه موسوم به 1+5 همچنان بر سر همه موضوعات اصلي اختلاف نظر دارند. دو ديپلمات كه خواسته‌اند نام‌شان فاش نشود، امروز در آستانه آغاز دور تازه مذاكرات هسته‌اي، گفته‌اند با توجه به اختلافات باقي‌مانده، انتظار مي‌رود كه گفت‌وگوها تمديد شده و در ماه جولاي (اواسط تير تا اواسط مرداد) ادامه يابد. براساس اين گزارش قرار است نحوه اجراي توافق در 4 يا 5 ضميمه، تشريح شود. با اين حال، ديپلمات‌ها مي‌گويند به دليل وجود اختلاف نظر بر سر جزييات، همچنان تمامي ضمايم ناقص است. به گفته ديپلمات‌ها، متن اصلي به دليل وجود اختلاف برسر 10 موضوع اساسي، داراي ده‌ها جاي خالي است كه هنوز پر نشده است. از سوي ديگر مقام‌هاي روسي خوش خبر شده‌اند و تاكيد دارند كه ايران و 1+5 احتمالا به‌زودي به توافق مي‌رسند. گوينده اين خبر خوش هم ولاديمير وارونكوف، نماينده ويژه روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي وين است كه در مصاحبه با اينترفكس تاكيد مي‌كند توافق جامع هسته‌اي در دسترس است و ايران و 1+5 به زودي به آن دست پيدا مي‌كنند. وي همچنين در خصوص ديدار ولاديمير پوتين و سرگئي لاوروف با يوكيا آمانو در حاشيه نشست بين‌المللي اقتصادي «سنت پترزبورگ» درباره ايران گفت: نشست بين آمانو و لاوروف در قالب نشست بين‌المللي اقتصادي سنت‌پترزبورگ روز پنجشنبه برگزار مي‌شود. آنها در خصوص مشاركت آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در اجراي توافق جامع در صورتي كه بين ايران و 1+5 تحقق يابد و احتمالا به زودي محقق مي‌شود، گفت‌وگو مي‌كنند.
در حالي كه روس‌ها براي صحبت درخصوص وضعيت برنامه هسته‌اي ايران پيش و پس از توافق جامع هسته‌اي با يوكيا آمانو ديدار مي‌كنند، لوران فابيوس وزير امور خارجه فرانسه هم خود را براي ديدار با نخست‌وزير رژِيم صهيونيستي در هفته جاري مهيا مي‌كند. به گزارش روزنامه اسراييلي اورشليم‌پست، رييس دستگاه ديپلماسي فرانسه قرار است آخر هفته جاري براي ديدار با بنيامين نتانياهو، نخست وزير رژيم صهيونيستي به اراضي اشغالي سفر كند. هرچند گفته شده است كه دو طرف در اين ديدار در خصوص مسائل مختلف منطقه‌اي و مذاكرات صلح سخن مي‌گويند اما به نظر مي‌رسد كه هدف اصلي رايزني در خصوص توافق احتمالي هسته‌اي ميان ايران و 1+5 باشد. فرانسوي‌ها در 20 ماه گذشته در ميان كشورهاي 1+5 بيشترين هواداري از موضع‌گيري‌هاي اسراييل را داشته‌اند و بايد ديد در واپسين روزهاي مذاكراتي آيا اين ديدار انعكاسي در موضع فرانسه خواهد گذاشت يا خير؟