بیش از 80 روز از حمله ی عربستان سعودی به همراه 9 کشور عربی (به جز عمان) به یمن می گذرد و گزارش ها حاکی از آن است که تاکنون حدود چهار هزار نفر از مردم بی گناه این کشور که بخش بیشتر آن را زنان و کودکان تشکیل می دهند کشته شده اند.

نبرد ائتلاف علیه یمن به سرکردگی عربستان از ششم فروردین ماه نه تنها نتوانست گروه مقاومت مردمی یمن (انصارالله) را از صحنه بیرون کند بلکه این گروه تاکنون به همراه ارتش توانسته است حوزه ی نفوذ خود را از 40 درصد به 80 درصد از خاک یمن گسترش دهد.

هرچند گفت و گوها برای پایان دادن به این بحران مدت ها میان گروه های یمنی زیر نظر نماینده ی سازمان ملل متحد در جریان بود اما این گفت و گوها با حمله های هوایی عربستان به یمن متوقف شد و اینک امکان آن فراهم شده است که نمایندگان گروه های یمنی به مدت سه روز در ژنو حاضر شوند تا شاید گره این بحران خانمانسوز منطقه یی باز شود؛ نشستی که از فردا دوشنبه بیست و پنجم خرداد ماه (15 ژوئن) آغاز خواهد شد.

در ارتباط با تحولات یمن، چرایی تاخیر در برگزاری نشست ژنو، میزان امیدواری به نتیجه بخش بودن این دور از گفت و گوها، پیامدهای فرسایشی شدن جنگ و همچنین مواضع ایران، غرب و کشورهای عربی، گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا با «صباح زنگنه» تحلیلگر و کارشناس مسایل خاورمیانه به گفت و گو پرداخت.

زنگنه با نحس دانستن پیامدهای این جنگ برای عربستان تاکید کرد که ریاض و ائتلاف ضد یمن تاکنون به هیچ کدام از اهداف چندگانه خود دست نیافته اند.

این کارشناس مسایل منطقه تاکید کرد که ریاض تنها به دلیل وجود فشارهای بین المللی حاضر شده است تا این گفت و گوها صورت گیرد.

وی با بیان شماری از دلایل مستند پیش بینی کرد که این گفت و گوها به نتیجه نخواهد رسید و به عنوان کارشناس این حوزه، همکاری کشورهای منطقه یی و سازمان های بین المللی را به عنوان بهترین راهکار برای حل و فصل بحران یمن مناسب دید.



در ادامه، مشروح گفت وگوی ایرنا با زنگنه آمده است:

***ایرنا: بیش از 80 روز از حمله ی عربستان سعودی و شماری از کشورهای عربی به یمن می گذرد. به نظر شما چقدر ائتلاف ضد یمن توانسته است به اهداف مورد نظر دست یابد؟

** زنگنه: اهداف اعلام شده ی عربستان سعودی در مورد حمله ی نظامی و بمباران یمن هیچ کدام عملی نشده است. همچنین «عبدربه منصور هادی» رییس جمهوری مستعفی و فراری یمن در ریاض به سر می برد و نتوانسته است به یمن بازگردد. چندی پیش اعلام شده بود که با حمله ی موشک های بالستیک، یمنی ها نابود خواهند شد اما همان طور که ملاحظه می کنید این امر محقق نشد. از سوی دیگر مدتی پیش، پنج پایگاه موشکی عربستان تهدید کرده بودند که نیروهای انصارالله و ارتش یمن باید شهرها را تخلیه کنند که این نیز عملی نشد. بنابراین، هیچ کدام از اهداف چندگانه که تاکنون از سوی عربستان و ائتلاف ضد یمن اعلام شده موفق نبوده است.



***ایرنا: آیا تداوم این بحران در یمن تبعات و پیامدهایی برای عربستان نخواهد داشت؟

** زنگنه: بی تردید این بحران برای عربستان نیز پیامدهایی نحس خواهد داشت. به همین دلیل، عربستان و شورای همکاری مجبور شدند از روش های خرید وقت، گاهی پایان عملیات حمله ی به یمن و آتش بَس اعلام کنند اما همچنان به بمباران ادامه دهند. از سویی، عربستان سعودی به گفت و گوی یمنی – یمنی تَن در داده است و با این حرکت شکست دیگری را متحمل شده است چرا که عربستان اصرار داشت گفت و گوها در ریاض صورت گیرد اما با مخالفت یمنی ها، انصارالله و ارتش یمن محل این گفت و گوها در خارج از عربستان یعنی در ژنو و زیر نظر سازمان ملل انجام خواهد گرفت.



***ایرنا: پیشتر اعلام شده بود که نشست ژنو روز یک شنبه برگزار خواهد شد اما زمان برگزاری این نشست با یک روز تاخیر به روز دوشنبه موکول شد. برخی علت این تاخیر یک روزه را شرط منصور هادی رییس جمهوری مستعفی و فراری یمن می دانند که وی اصرار داشت در صورت عقب نشینی انصارالله از مواضع خود، در این نشست شرکت خواهد کرد. آیا دلیل این تاخیر به منصور هادی برمی گردد یا دلیل های دیگری پشت صحنه وجود دارد؟

** زنگنه: ترتیباتی که برای این گفت و گوها قرار داده شده این گونه است که گفت و گوها به صورت دوجانبه صورت خواهد گرفت. به این معنی که هیچ کدام از 2 طرف همزمان پشت یک میز نخواهند نشست. نماینده ی سازمان ملل با نمایندگان انصارالله و دولت مستعفی گفت و گویی جداگانه خواهد داشت. منصور هادی اصرار داشت که در طول دوره ی رایزنی اهمیت گفت و گوها را کاهش دهد تا با این روش نگرانی های خود را تعدیل کند؛ چرا که اگر گفت و گوها ادامه یابد و احزاب گوناگون با هم به توافق برسند به احتمال زیاد جایگاهی برای وی باقی نخواهد ماند.

از سوی دیگر یکی از احتمال های تاخیر یک روزه ی این گفت و گوها می تواند این باشد که منصور هادی شخصی را به عنوان عضو گروه مذاکره کننده ی خود انتخاب کرده است که از سوی آمریکا و سازمان های بین المللی به عنوان نیرویی دهشت افکن (تروریست) معرفی شده بود.او «عبدالوهاب محمد الحمیقانی» دبیر کل حزب سلفی «الرشاد» را معرفی کرده بود. به احتمال زیاد این تاخیر به علت ضرورت تایید این فرد بوده است.



***ایرنا: در جریان گفت و گوها، 2 طرف مذاکره کننده باید بخشی از خواسته های خود را تعدیل کنند یا به عبارت دیگر امتیاز بدهند تا توافق حاصل شود. آیا چنین تمایلی در 2 طرف مذاکره کننده وجود دارد یا خیر؟

** زنگنه: بیشتر احزاب یمنی تمایل دارند که به این گفت و گوها وارد شوند و به نتایج روشنی دست یابند اما عاملی که این نشست را مختل می کند همچنان در حال تاثیرگذاری است؛ این عامل اختلال، همان عربستان سعودی است. در گفت و گوهای پیشین که «جمال بن عمر» فرستاده ی ویژه ی سازمان ملل متحد در امور یمن حضور داشت بعد از حمله ی عربستان به یمن بی درنگ استعفا داد و به صراحت اعلام کرد که یمنی ها در شُرُف رسیدن به توافقی یمنی – یمنی بودند که حمله ی عربستان به توقف گفت و گوها و تردید یمنی ها به گفت و گوها منجر شد.

این عامل اختلال (عربستان) همچنان حضور دارد و تلاش می کند گفت و گوها به نتیجه نرسد تا بتواند امتیازهایی را که نتوانسته از راه عملیات زمینی و هوایی به دست اورد از راه فشار و تاخیر در گفت و گوها و روش های فریبکارانه به دست آورد. به عنوان مثال بازپس گیری شهرهای یمن از انصارالله و ارتش این کشور یکی از این امتیازها است.

یک طرف این گفت و گوها، انصارالله و متحدان آن ها قرار دارند که مایل هستند این گفت و گوها به نتیجه برسد و در طرف مقابل عربستان حضور دارد که احساس ضعف و ناتوانی در صحنه های میدانی می کند و تمایلی به ادامه یافتن گفت و گوها ندارد. ریاض تنها به دلیل وجود فشارهای بین المللی حاضر شده است تا این گفت و گوها صورت گیرد.



*** ایرنا: آیا نهادها و سازمان های بین المللی آن چنان که انتظار می رود در پی فشار بر کشورهای عضو ائتلاف علیه یمن برآمده اند یا در برابر تجاوز به یمن سکوت اختیار کرده اند؟

** زنگنه: سازمان یونسکو بیانیه یی صادر کرده است که بر اساس آن حمله های عربستان به شهر «صنعا» –که تاریخی 2500 ساله دارد- و سد «مأرب» - که سدی قدیمی است و در قرآن از آن نام برده شده است- و همچنین منطقه ی «سبأ» را محکوم کرده است. سازمان جهانی بهداشت نیز ادامه ی حمله ی نظامی و بمباران یمن را با گزارش هایی که ارایه می دهد مورد اعتراض قرار داده است. 15 سازمان حقوق بشر هم به این گروه ملحق شده اند. بنابراین، فضای سیاسی و بین المللی در جهت فشار بر عربستان برای توقف این عملیات است که این امر باعث می شود ریاض و متحدانش برگزاری نشست ژنو را بپذیرند.



*** ایرنا: تاکنون کشورهای عضو ائتلاف همکاری گسترده یی با سعودی ها نداشته اند. شاید به اسم این کشورها در حمله به یمن با یکدیگر متحد باشند اما در عمل تنها عربستان است که نقش اصلی را ایفا می کند و هزینه های این جنگ را متحمل می شود. به نظر شما کاهش همکاری سایر کشورهای عربی عضو ائتلاف با ریاض به دلیل فشارهای بین المللی است یا دلیل های دیگری نیز وجود دارد؟

** زنگنه: در واقع کشورهای دیگر مناسبات ریاکارانه با عربستان داشته اند. فرانسه به نوعی مماشات کرد و به قرارداد فروش هواپیماهای «رافائل» نایل شد. آمریکا، آلمان و انگلیس نیز برای حفظ منافع اقتصادی خود در اقتصاد شورای همکاری خلیج فارس، مماشات ریاکارانه یی در پیش گرفتند. کشورهایی مانند پاکستان و مصر مسایل خاص خود را داشته و دارند. عربستان در این مدت به تقویت گروه های وابسته به اخوان المسلمین در یمن پرداخته است؛ این روند برای مصر قابل قبول نیست. از این رو فاصله ی کشورها با عربستان روز به روز بیشتر شده است. پاکستان در داخل و در ترکیب ارتش خود با مسایلی رو به رو است و به همین دلیل حاضر نشد وارد این ائتلاف شود. هر کدام از کشورهای دیگر مانند سنگال یا سودان به دنبال کسب منافع مالی و مادی بودند که با دریافت این منافع خود را زیاد درگیر عملیات نکردند.



*** ایرنا: بیشتر از نقش کم رنگ و بی رنگ کشورهای منطقه در ائتلاف سخن گفتید. سیاست غرب به ویژه آمریکا در این بحران به چه صورت بوده است؟

** زنگنه: غرب به دنبال مستهلک شدن سلاح های و مهمات عربستان و کشورهای عضو شورای همکاری است و هر اندازه این کشورها درگیری نظامی خود را ادامه دهند به معنای خالی شدن انبارها و نیازمند شدن این کشورها به قطعه های یدکی و سلاح های تازه خواهد بود. بنابراین از این دیدگاه، کشورهای غربی باز هم ریاکارانه در کنار عربستان اما برای فروش سلاح ها و مهمات قرار گرفته اند. این حمایت آمریکایی ها تنها برای رسیدن به منافع خود از راه عربستان است نه برای دفاع از حقانیت و مشروعیت اقدام های جنایت کارانه ی ریاض.



*** ایرنا: موضع ایران در رابطه با این بحران چگونه است و برای پایان دادن به این اوضاع تهران چه سازوکاری را پیشنهاد می دهد؟

** زنگنه: ایران بر رسیدن به راه حل های مسالمت آمیز بر اصول روشن و تاریخ قوی در یمن همراه با وجدان جهانی تاکید دارد. به این معنی که تهران به دنبال توقف جنگ و کشتار و آغاز گفت و گوی یمنی- یمنی، آغاز کمک رسانی انسان دوستانه به مردم یمن و توسعه ی این کشور است تا به این وسیله میلیون ها انسانی که اکنون در خطر قحطی، گرسنگی، کمبود منابع آبی و دارویی قرار دارند نجات پیدا کنند. این تحرک با کشورهای هم فکر و هم جهت ادامه دارد. رفت و آمدهای مسوولان کشورمان با مقام های کشور عمان در همین جهت ممکن است تبیین شود. تحرک هایی که در سطح سازمان های بین المللی یا در سطح سازمان ملل صورت می گیرد همه در این راستا قابل تبیین است.



*** ایرنا: با توجه به این که شما خود تحلیلگر مسایل منطقه و صاحبنظر در این حوزه هستید، صرف نظر از موضع گیری که ایران اتخاذ کرده است خود چه سازوکاری را پیشنهاد می دهید؟

** زنگنه: یمن کشوری با موقعیت و جایگاه راهبردی (استراتژیک) است و می تواند بر منطقه ی دریایی پیرامون شبه جزیره ی عرب تاثیرگذار باشد. این کشور بیشتر از آن که به کمک های تسلیحاتی نیازمند باشد به کمک های توسعه یی نیازمند است. بنابراین در یک ساز و کار همکاری منطقه یی می توان به راه حل های پایداری در یمن رسید. این سازوکار می تواند با همکاری کشورهای منطقه یی و سازمان های بین المللی تحقق پیدا کند.



*** ایرنا: برخی از تحلیلگران به دلیل این که در ژنو مجموعه یی از نشست های 2 جانبه صورت خواهد گرفت و طرف های مذاکره کننده رو در روی یکدیگر قرار نمی گیرند افق این نشست را تیره می بینند، شما این افق را چگونه می بینید؟

** زنگنه: به نظر من نیز این گفت و گو ها به نتیجه نخواهد رسید. اقدام هایی که از سوی عربستان و منصور هادی صورت می گیرد به وضوح نشان دهنده ی این است که گفت و گوها به نتیجه نمی رسد. افرادی که منصور هادی برای حضور در گفت و گو ها انتخاب کرده از تندرو ترین نیروها هستند. معرفی این افراد به این معنا است که عربستان و متحدانش تلاش می کنند که بمب های ساعتی در مسیر گفت و گوها قرار دهند. علاوه بر این «خالد بحاح» قایم مقام رییس جمهوری و نخست وزیر دولت خود خوانده ی یمن هم اکنون در جیبوتی به سر می برد و در این نشست حاضر نخواهد شد. پس نیروهای میانه یی از طرف منصور هادی معرفی نشده است و به همین دلیل پیش بینی می شود که این گفت و گوها به نتیجه نرسد و درگیری ها و حمله های نظامی عربستان به این دلیل ادامه خواهد داشت. در مقابل این عملیات بدون شک مردم یمن نیز راه خود را ادامه می دهند و این حمله ها را پاسخ خواهند داد.



*** ایرنا: در صورت فرسایشی شدن جنگ بازنده کیست در نهایت چه راهکار دیگری باید اندیشید؟

** زنگنه: بازنده مردم یمن و در درجه ی نخست سعودی ها خواهند بود. عربستان با مشکل های داخلی نیز رو به رو است. اعتراض ها و اختلاف نظرهایی که در داخل خاندان سعودی وجود دارد و از طرف دیگر گسترش اعتراض های بین المللی و حقوق بشری، سازمان ها و نهادهای مدنی بین المللی، فائو (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد) و سازمان بهداشت جهانی همه به عامل فشاری بر عربستان تبدیل شده اند و به اعتراض های خود ادامه خواهند داد زیرا روشن است که کدام یک از طرف های این معادله مرتکب جرم و جنایت شده است.



*** ایرنا: گروه انصارالله و ارتش یمن از زمان حمله ی سعودی ها توانسته اند بیش از 80 درصد خاک این کشور را بدست آورند این در حالی است که قبل از حمله ی عربستان آن ها تنها 40 درصد از خاک یمن را در دست داشتند به نظر شما انصارالله چگونه توانسته است با وجود جنگ تا این حد موفق عمل کند؟

** زنگنه: مردم یمن روحیه ی قبیله یی دارند و بر همین اساس همکاری ها و هماهنگی های بین قبیله یی در این کشور حرف آخر را می زند. بخش زیادی از این قبایل در ارتش هم حضور دارند بنابراین با ورود ارتش به طرفداری از انصارالله، صحنه ی جنگ بسیار تغییر پیدا کرده است.

از سوی دیگر مظلومیت انصارالله باعث شده است که قبایل و مردم یمن بیشتر به سمت این گروه سوق پیدا کنند. مردم یمن با وجود رو به رو شدن با مشکل تامین مواد غذایی و دارویی تا کنون ایستادگی خوبی از خود نشان داده اند. مردم این کشور تجربه ی حمله ی رژیم سهیونیستی به غزه را به عنوان سرمشق خود قرار داده اند. آن ها دیده اند که مردم غزه چگونه مقاومت کردند و از خانه های خود خارج نشدند و به این صورت بود که در نهایت رژیم صهیونیستی با حمله های هوایی و نظامی خود در غزه به نتیجه یی نرسید پس یمن این شبیه سازی را برای عربستان قایل شده است. بنابراین عربستان در نهایت به نتیجه یی نخواهد رسید و به قول معروف «آخر زمستان روسیاهی برای زغال باقی می ماند.»



*** ایرنا: در آخر اگر نکته ی تکمیلی وجود دارد که به آن اشاره ای نکرده ایم می توانید بیان کنید.

** زنگنه: به نظر می رسد برخی از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس می توانند در این زمینه فعالیت بیشتری داشته باشند. 6 کشور شورای همکاری خلیج فارس باید قبل از این که به همراه عربستان در منطقه غرق شوند با ایفای نقش مثبت تر و بی طرفانه تر این کشتی را نجات دهند. از سوی دیگر آمریکا که به دنبال برقراری توازن منطقه یی است باید به سمت گفت و گوی منطقه یی حرکت کند و بجای ایجاد تنش -که نتایج غیر قابل محاسبه یی خواهد داشت- به سوی گفت و گوی واقعی در راستای صلح منطقه حرکت کند.

* گفت و گو از: حسن شکوهی نسب (گروه پژوهش و تحلیل خبری)

پژوهشم**1969**2054