صاحب‌خبر - رد شدن یا نشدن توپ از خط در بازی ژاپن و اسپانیا که منجر به گل ژاپن شد، حرف‌و‌حدیث‌های بسیاری را ایجاد کرد. این گل، حکم حذف آلمان از جام‌جهانی و صدرنشینی ژاپن در گروه مرگ را امضا کرد. چند ساعت بعد از پایان بازی، فیفا با انتشار یک فیلم، ثابت کرد که تقریبا یک سانتی‌متر از توپ روی خط بوده بنابراین تصمیم سیستم کمک‌داور ویدئویی برای پذیرش این گل، درست بوده است. زمانی که اسم داوری و فوتبال در کشورمان می آید، ناخودآگاه اسم یک نفر در ذهن همه ما زنده می‌شود، «محمد فنایی» و قضاوت فینال جام‌جهانی 1994 آمریکا. داوری که افتخار قضاوت در فینال جام‌جهانی را نه‌تنها به عنوان تنها ایرانیِ تاریخ، بلکه به عنوان تنها آسیایی در مسابقات 1994 به میزبانی آمریکا به‌دست آورد. در پرونده امروز زندگی‌سلام، «فنایی» که چند ساعت قبل از این گفت‌و‌گو به ایران برگشته بود، به‌رغم خستگی‌اش قبول کرد روایت‌هایی دست اول از حضورش در جام‌جهانی قطر، ساده‌تر یا سخت‌تر شدن کار داورها با سیستم کمک داور ویدئویی و توپ هوشمند، سبک‌زندگی داورها، تفاوت قضاوت در جام‌جهانی با بقیه رقابت‌ها و ... برای ما بگوید. با فناوری همه تیم‌ها به حق‌شان می‌رسند تب مسابقات جام‌جهانی 2022، لحظه به لحظه داغ‌تر می‌شود بنابراین گفت‌و‌گو را با نقش پررنگ سیستم کمک‌داور ویدئویی در قطر شروع می‌کنیم. «فنایی» در این باره می‌گوید: «بحث تکنولوژی در فوتبال، یک مزیت خوب دارد و آن هم این است که هر تیمی به حقش می‌رسد. این یک واقعیت است که فیفا هم به آن اعتقاد دارد. فناوری در فوتبال امروز توانسته جا بیفتد. مثلا در همین بازی ژاپن و اسپانیا، گلی که ژاپن به ثمر رساند، همه معادلات گروهش و البته جام‌جهانی را با کمک فناوری به هم زد. آلمانی که بارها قهرمان جهان بوده و یک کشور فوتبال‌خیز است، به دلیل یک سانتی‌متر از توپ که داخل زمین بود، حذف شد. من به عنوان کسی که 50 سال در فوتبال بودم و همچنین بقیه کارشناس‌های داوری می گوییم اگر فناوری نبود، 95 درصد این توپ اوت شده بود ولی آن دوربین خاص و سیستم هوشمند، بین من به عنوان بشر و آن سیستم‌های مدرن فاصله انداخته و الان مشخص است که حق با ژاپن بوده است. هیچ‌کسی هم نمی‌تواند این حق را بگیرد.» در گذشته داورها شوالیه بودند اما الان ... «در گذشته که من در دنیای داوری در زمین حاضر می‌شدم و در سطح بالای آن هم حاضر بودم، همیشه داور را به عنوان شوالیه و یک آدم بزرگ و تاثیرگذار در زمین می‌دیدیم. می‌گفتیم و می‌دانستیم که حرف اول و آخر را او در زمین خواهد زد». تنها داور ایرانی فینال تاریخ جام‌جهانی ادامه می‌دهد: «بنابراین اگر رئیس‌جمهور یک کشور هم می‌آمد و می‌گفت که چند سانتی‌متر آن طرف‌تر خطا بگیر، حق نداشت چون رئیس مستطیل‌سبز، داور بود. هیچ‌کسی نمی‌توانست تصمیم او را نادیده بگیرد. این مسئله یک خودخواهی داوری بود که خیلی‌ها را جذب می‌کرد تا به داور شدن علاقه‌مند شوند اما امروز گروهی دیگر آمده اند بالای دست داور به نام var. این فناوریدیگر شوخی ندارد و بیش از 30 دوربین هر اتفاق بازی را از زوایای مختلف بررسی می‌کند بنابراین احتمال خطا را به 2 یا 3 درصد کاهش می‌دهد. البته ناظران var هم داوران بین‌المللی و با قوانین آشنا هستند. امروز فوتبال تحول عجیبی پیدا کرده است.» خیلی زود از حضور در قطر خسته شدم! او که چند ساعت قبل از شروع این گفت‌وگو به کشورمان برگشته، درباره میزبانی قطری ها می‌گوید: «شما همین بازی‌هایی را که در قطر برگزار می شود وخودم چند ساعت پیش از آن جا به ایران برگشتم، در نظر بگیرید. این کشور از لحاظ زیرساخت‌های فوتبال بسیار رشد کرده و عالی بود اما سیستم مدیریت مسافرانش ضعیف بود یا حداقل برنامه‌ریزی وجود نداشت. کشوری با این مساحت و جمعیت کم که تقریبا 2 میلیون نفر جمعیت دارد، 2 میلیون نفر هم گردشگر می‌پذیرد، شاید ابزارش برای ورزشگاه ها درست باشد اما برای مردم احساس آرامش و راحتی نمی‌آورد. من که شخصا خودم از حضور در آن‌جا به‌دلیل شلوغی زیاد، ناتوانی در برنامه‌ریزی برای رفتن به جاهای مختلف و ... خسته شدم. درست است که مترو داشتند اما وقتی این تجمع از یک نقطه شروع می شد، در پاسخگویی ضعف داشتند. در فروشگاه‌هایش تا چشم کار می‌کرد، آدم بود که می‌آمد و می‌رفت. این همه خرج کردند اما 20 روز دیگر ببینید چه کسی به این کشور خواهد رفت؟» «کولینا» تصمیم فغانی را رد کرد «فنایی» در پاسخ به این سوال که سیستم کمک داور ویدئویی به ساده‌تر شدن داوری کمک کرده است یا نه، می‌گوید: «Var هرچند مزایای زیادی دارد اما برای داورها، چالش برانگیز شده است چون یک داور وقتی درون زمین برای قضاوت می‌رود، استرس دارد و تمرکزش را از دست می‌دهد. قدیم داور خودش بود و خودش بنابراین بر اساس توانمندی‌هایش قضاوت می‌کرد. حالا اگر اشتباهی هم مرتکب می‌شد، ناظر داوری بود که به او نمره منفی می‌داد. اما الان جالب است به شما بگویم و احتمالا خبر ندارید که این بازی‌های جام‌جهانی اصلا ناظر ندارد! var باعث شده که داور تمرکزش را از دست بدهد و مثلا با خودش بگوید که الان این را پنالتی بگیرم؟ شاید var بگوید که پنالتی نبوده. اگر نگیرم شاید بگوید بوده. بنابراین تمرکزی برای داور در صحنه‌های حساس بازی نمی‌ماند. «علیرضا فغانی» داور مطرح کشور ما بر اثر var نابود شد. یعنی فغانی آن خطایی را که در بازی اروگوئه و پرتغال، پنالتی نگرفت به درستی در لحظه اول پنالتی نگرفت چون ما قانون داریم که اگر بازیکن مدافعی تحت فشار قرار گیرد و زمین بخورد و عمدا نخواهد توپ را با دست بزند اما توپ به دستش بخورد، این دست اتکاست و آن صحنه پنالتی نیست و خطای هند محسوب نمی‌شود. فغانی درست تصمیم گرفت اما var او را خواست. من بعدا از خود بچه‌ها پرسیدم و گفتند که var به او گفته که چون هنوز دستش به زمین نرسیده و توپ به آن خورده پس پنالتی است، یعنی چیزی گفتند که شاید آن‌ها اصلا مفهوم این قانون را نفهمیدند بنابراین فغانی را وادار کردند که آن صحنه را پنالتی بگیرد. البته اگر فغانی در آن صحنه، داوری بود که تمرکز بسیار قوی داشت، باید می‌گفت که تصمیم خودم درست بوده البته باید بعدش پاسخگوی حرفش می‌بود، بنابراین آمد و با ناراحتی آن را پنالتی گرفت. بعد از بازی، اتحادیه فوتبال اروگوئه به کمیته داوران فیفا شکایت کرد، «کولینا» هم گفته که کار فغانی که در ابتدا پنالتی را نگرفته درست بود اما ما از او ناراحت هستیم چرا وقتی رفته و صحنه را دوباره دیده، زیر بار گرفتن پنالتی رفته است. الان امتیاز فغانی بر خلاف چیزی که ما فکر می‌کردیم منفی است. حالا اگر بخواهند او را برای داوری مهم‌ترین بازی جام بگذارند، ممکن است به فیفا انتقاد شود.» زمان تعویض ششم ایران در بازی با انگلیس، همه نگران شدند این داور باتجربه و سرشناس به یک ماجرای جالب در حاشیه بازی ایران و انگلیس اشاره می‌کند که باعث اعتراض شدید تماشاگران در ورزشگاه به کادر فنی شده است. او می‌گوید: «در این مسابقات یک اتفاق جالب دیگر هم افتاد که تماشاگران ایرانی را در بازی با انگلیس نگران کرد؛ تعویض شش‌تایی. تقریبا همه ایرانی‌هایی که در ورزشگاه برای تماشای بازی ایران و انگلیس آمدند در لحظه تعویض ششم ایران، داشتند سر کادر فنی تیم داد می‌زدند که این کار را نکنید، بازی 3 بر صفر می‌شود، الکی می‌بازیم، هر تیم اجازه بیش از 5 تعویض را ندارد و ... . من برای‌شان توضیح دادم که فیفا برای این بازی‌ها، گفته اگر بازیکنی از سر به بالا که حساس‌ترین نقاط بدن است، صدمه‌ای ببیند که نتواند بازی را ادامه دهد، آن تیم حق یک تعویض اضافه را دارد ولی آن لحظه، گوش کسی بدهکار نبود و همه می خواستند با سر و صدا، کادر فنی تیم‌ملی را راهنمایی کنند!» داور جام‌جهانی 100 برابر بیشتر زیر ذره‌بین است فنایی که هم در المپیک سوت زده و هم در جام‌جهانی، درباره تفاوت داوری در بازی‌های جام‌جهانی با بقیه رقابت‌ها می‌گوید: «در مسابقات بین‌المللی، داورها 100 برابر بیشتر زیر ذره‌بین هستند و نه تنها چشم تماشاگران دو کشور که همه مردم جهان به سوت‌ها و تصمیم‌های آن داور است بنابراین فشار و استرس بیشتری بر داورها در چنین بازی‌هایی وارد می شود. من خودم یادم هست در بازی فینال 1994، خیلی استرس داشتم که داور چهارم به من یک آدامس داد و گفت این مخصوص رفع استرس است! در آن دوره، اولین بازی که قضاوت کردم، بازی سوئیس و رومانی بود. در آن بازی یک گل سوئیس را آفساید اعلام کردم که البته تصمیمم درست بود. فکر می‌کنید ناظر بازی کی بود؟! همان «فالکر رود» آلمانی که می‌گفت داوران ایرانی خوب نیستند! بازی تمام شد و به رختکن آمد. اول سراغ کمک دوم رفت که مصری بود و حسابی سرش داد زد و اشتباهاتش را گفت. سپس سراغ من آمد و فقط یک کلمه گفت: عالی! وقتی اسامی داوران نیمه‌نهایی اعلام شد و اسم من نبود، کمی استرس گرفتم. بعد از آن جلسه فیفا، اعلام شد که داور رده‌بندی از امارات، آرژانتین و مراکش. گفتم تمام شد، فینال عمرا به ما برسد. سپس فینال اعلام شد. ساندروپل، کمک اول زاراتا از پاراگوئه، کمک دوم محمد فنایی از ایران! بغض همه وجودم را فراگرفت و نتوانستم جلوی خودم را بگیرم و گریه کردم.» داوری یک کلاس سبک‌زندگی است از این داور تاریخ‌ساز درباره تاثیرات داور بودن بر سبک‌زندگی می‌پرسم که می‌گوید: «داوری که معروف می‌شود، یاد می‌گیرد که حضور در اجتماع هم مانند یک بازی است. ما داریم با مردم زندگی می‌کنیم. باید قدرت تحلیل اتفاقات مهم را در جامعه و رفتار با دیگران داشته باشیم. سپس بر اساس توانمندی‌ها و دانسته‌های‌مان، رفتار کنیم و تصمیم بگیریم. باید گذشت داشته باشیم تا آدم محبوب‌تری باشیم. مردم می‌دانند که یک داور عمدی قضاوت اشتباه کرده است یا سهوی. سهوی را قابل گذشت می‌دانند اما اشتباه عمدی را رها نمی‌کنند. این هم درس مهمی است که به درد همه ما می‌خورد و شاید داورها آن را بهتر از دیگران درک می‌کنند. برای داور خوب شدن باید بتوانیم سالم زندگی و خودمان را کنترل کنیم. بنابراین داوری یک کلاس سبک‌زندگی است.» داور خوب‌شدن لازمه‌های زیادی دارد از او که قضاوت در فینال جام‌جهانی را در کارنامه دارد، می‌پرسم اگر کسی به داوری علاقه داشته باشد، باید چه کار کند که می‌گوید: «داوری چند تا لازمه دارد. یکی از آن‌ها علاقه‌مندی است که از نظر من مهم‌ترین است. برای چه می‌خواهید داور شوید؟ داوری، کاری است که در آن چیزی نیست. فقط اگر علاقه‌مند باشید، می‌توانید با سختی‌هایش کنار بیایید. شما باید پشتکار داشته باشید، در داوری بی‌مهری زیاد به شما می‌شود، با هر اشتباه فشار زیادی به شما وارد خواهد شد اما تلاش و پشتکار باعث می‌شود بتوانید این مسیر را ادامه دهید. برای ممتازشدن در داوری باید تحصیلات بالایی داشته باشید، حتما زبان‌انگلیسی‌تان قوی باشد، از نظر بدنی سالم و ورزشکار باشید و اهل تمرینات مداوم، از لحاظ روانی به خودتان برسید، خیلی مراقب تغذیه‌تان باشید و بعد هم از نظر اخلاقی در جامعه الگو باشید. یکی دیگر از لازمه‌های موفقیت در داوری، تماشای بازی‌های بزرگ است، منظورم بازیکنان نیست، دیدن داورها، روش، حرکت، رفتار، تصمیم‌ها، جاگیری، هماهنگی با کمک‌ها و ... شما را به یک داور بزرگ تبدیل خواهد کرد.» چالش عدالت یا جذابیت در فوتبال؟ هرچند فناوری کمک داور ویدئویی توانسته عدالت را در فوتبال برقرار کند اما خیلی‌ها معتقدند بخش زیادی از جذابیت فوتبال را ذبح کرده است سید سورنا ساداتی | روزنامه‌نگار موفقیت آرژانتین طی چند دقیقه 3‌گل زیبا و پشت سرهم به عربستان می‌زند، هر 3گل بعد از بررسی با سیستم VARمردود اعلام می‌شود. آفساید بودن 2گل از این 3گل حتی با وجود دوربین‌های متعدد هم قابل تشخیص نبود چه‌رسد به‌این‌که کمک داور بخواهد در لحظه پرچم بزند. الگوریتم پیشرفته VAR در این صحنه‌ها تشخیص داد بازیکن آرژانتین در هر 3گل به اندازه یک شانه یا زانو جلوتر بوده و گل‌ها مردود شدند. چند روز بعد تمام توپ ژاپنی‌ها از خط اوت رد شد و بعد همان توپ را سانتر کردند و گل شد. گلی که باعث حذف آلمان پرطرفدار و قدرتمند از جام شد و VAR هم این صحنه را گل تشخیص داد. الگوریتم این‌بار تشخیص داده‌بود برخلاف تصاویر ویدئویی توپ کامل از خط اوت رد نشده است. غیر از این صحنه‌های عجیب، در هربازی چند دقیقه وقت تلف می‌شود تا داور یک صحنه را بررسی کند. ریتم بازی می‌خوابد. داور در قامت یک اپراتور ساده پایین می‌آید. خطای داوری به آن شکل سابق که باعث می‌شد فوتبال هیجان، چالش و حتی حاشیه و درگیری داشته باشد از بین رفته و جایش را به عدالتی داده که محل بحث است. الگوریتم‌های پیچیده‌ای که سرنوشت یک بازی و حتی یک جام را رقم می‌زند. هرچند مطمئن نیستیم این کمک داور ویدئویی با آن فناوری عجیب واقعاً عدالت را برقرار می‌کند یا نه؟ اما مطمئنیم بخشی از هیجان بازی را از بین می‌برد، دیگر گاهی خود داور هم تصمیم‌گیرنده نیست و تماشای صحنه آهسته هم قرار نیست به‌عهده او باشد. همه‌چیز را یک الگوریتم تعیین می‌کند. توقف زیاد بازی، نبود بحث‌های پرچالش بین بازیکن و داور که لااقل در فوتبال کم حاشیه و بی‌کیفیت ما یکی از موارد هیجان‌انگیز بود، این سوال را ایجاد می‌کند که جذابیت فوتبال مهم‌تر است یا عدالتی که VAR برقرار می‌کند؟∎​