قانون اساسی مشتمل بر اصول و ارزش‌هایی مثل جمهوریت، اسلامیت، استقلال و آزادی است که غیرقابل تغییر هستند، اما در کنار آن روش‌ها و سازوکار‌های اجرای قانون اساسی حتماً قابل تغییر و ارتقا هستند و عندالاقتضا می‌توان سازوکار‌های اجرای آن را مورد تجدیدنظر قرار داد.
همایش ملی مسئولیت اجرای قانون اساسی دیروز با حضور سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور، محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی و جمعی از حقوقدانان در سالن اجلاس سران برگزار شد.
سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور در همایش ملی «مسئولیت اجرای قانون اساسی» قانون اساسی را میثاق ملی و تبلور و تجسم انقلاب شکوهمند اسلامی دانست که تضمین‌کننده جمهوریت و اسلامیت نظام و حقوق اساسی و آزادی‌های مشروع است.
حقوق مردم، تکالیف مسئولان
رئیس‌جمهور قانون اساسی را مشتمل بر اساس و اصولی دانست که هم نشان از حقوق آحاد شهروندان و هم نشان از تکالیف مسئولان و دست‌اندرکاران دارد و گفت: اینکه فرهیختگان و صاحبنظران، کیفیت اجرای اصول قانون اساسی را نه صرفاً در محافل آکادمیک و علمی بلکه در عرصه اجتماعی مورد بررسی و نظارت قرار دهند، بسیار آموزنده و مفید خواهد بود.
اصول قانون اساسی غیرقابل تغییر و روش‌های اجرا قابل تغییر هستند
رئیس‌جمهور در ادامه با بیان اینکه اگر در برخی بخش‌های اجرای قانون اساسی ناکارآمدی‌هایی وجود دارد نباید به حساب این میثاق ملی نوشته شود، افزود: قانون اساسی مشتمل بر اصول و ارزش‌هایی مثل جمهوریت، اسلامیت، استقلال و آزادی است که غیرقابل تغییر هستند، اما در کنار آن روش‌ها و سازوکار‌های اجرای قانون اساسی حتماً قابل تغییر و ارتقا هستند و عندالاقتضا می‌توان سازوکار‌های اجرای آن را مورد تجدیدنظر قرار داد.
آیت‌الله رئیسی با تأکید بر اینکه قانون اساسی ایران هیچ بن‌بستی ندارد، اظهار داشت: قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به نحوی تنظیم، تدوین و نهایی شد که در اجرای آن و در اداره امور کشور با هیچ بن‌بستی مواجه نخواهیم شد و این از ویژگی‌های قانون اساسی ماست.
ضرورت واگذاری نقش به مردم در اجرای قانون اساسی
دکتر رئیسی در ادامه خاطرنشان کرد: برگزاری این نشست و اجلاس‌های علمی و حقوقی ضروری است تا به همه مسئولان و دست‌اندرکاران در سراسر کشور و همه دستگاه‌ها و نه صرفاً دستگاه‌های اجرایی اعلام شود که اولاً متکلف و مأمور اجرای کدام اصول قانون اساسی هستند و دوم اینکه آیا در اصولی که توفیق اجرای آن را داشته‌اند، پیشنهاداتی برای اجرای کامل و متوازن دارند یا نه؟
رئیس‌جمهور اضافه کرد: نکته سوم هم این است که باید از مجریان جویا شد که آیا در اجرای تکالیف مصرح خود در قانون اساسی با موانع و مشکلاتی مواجه بوده‌اند یا نه؟ به عبارتی دیگر باید در چنین محافلی یک نظام مسائل در اجرای قانون به دست آید و نظرات جمع‌آوری‌شده با کمک نخبگان و دانشگاهیان پیگیری شود تا هیچ اصلی از اصول قانون اساسی با تعطیلی در اجرا مواجه نشود.
آیت‌الله رئیسی این همکاری گرفتن از همه بخش‌ها، کارشناسان و دست‌اندرکاران را باعث نقش یافتن همه در اجرای قانون اساسی و نظارت بر حسن اجرای آن دانست و گفت: اساساً مردمی کردن اجرا و نظارت بر قانون اساسی یعنی همین که به همه مردم و بخش‌ها در این زمینه نقش واگذار شود.
رئیس‌جمهور در ادامه سخنانش بر ضرورت ارائه آموزش‌ها در زمینه حقوق و اصول مصرح در قانون اساسی از طریق رسانه‌ها و مراکز علمی تأکید کرد و افزود: آموزش حقوق و اصول قانون اساسی در گام اول باعث آشنایی مردم با حقوق‌شان و در گام دوم باعث مطالبه‌گری بر پایه اطلاع و آگاهی از حقوق‌شان می‌شود.
مطالبه‌گری صحیح
آیت‌الله رئیسی در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع مطالبه‌گری و پاسخگویی در قانون اساسی اشاره کرد و اظهار داشت: تفاوت نظام اداری ما با سایر نظام‌های دنیا در این است که در نظام مدیریت اسلامی فرد مسئول باید خود را در برابر خدای متعال، عموم مردم، ارباب رجوع و سلسله مراتب نظام اداری پاسخگو بداند.
رئیس‌جمهور ضمن دعوت از نخبگان، استادان، صاحبان قلم و تریبون و همچنین عموم مردم به مطالبه‌گری اجرای کامل قانون اساسی تصریح کرد: همه حق‌شناسان، حق‌دان‌ها و حق‌خواهان می‌توانند در زمینه اجرای قانون اساسی، مطالبه‌گری کنند تا بتوانیم عقب‌ماندگی‌ها را جبران کنیم.
متعهد به حفظ حقوق همه مردم هستم
دکتر رئیسی با بیان اینکه مسئولیت اجرای قانون اساسی بر عهده رئیس‌جمهور است، اظهار داشت: بنده خود را متعهد به حفظ حقوق آحاد مردم، مذاهب، اقوام و گروه‌های مختلف می‌دانم و معتقدم ایران قوی تنها در پرتو اجرای دقیق قانون اساسی به رشد و بالندگی خواهد رسید.
رئیس‌جمهور در ادامه مراجعه به آرای مردم برای تشکیل حکومت و دولت‌ها را از افتخارات نظام مقدس جمهوری اسلامی و قانون اساسی آن دانست و گفت: به عدد سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی در این کشور انتخابات برگزار شده و کشور ما را به نام کشور انتخابات می‌شناسند، اما جای تعجب دارد که مدعیان دموکراسی و حقوق بشر چنین کشوری را آماج دشمنی و فشار و تحریم قرار می‌دهند و در مقابل از مستبدترین و دیکتاتورترین حکومت‌ها که در زمره بزرگ‌ترین ناقضان حقوق بشر هستند، حمایت می‌کنند، در کجای دنیا چنین منطقی پذیرفتنی است.
هیچ‌کس اجازه نقض قانون اساسی را ندارد
آیت‌الله رئیسی توجه به حقوق انسان‌ها را از دیگر جلوه‌های مترقی و برجسته قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران عنوان کرد و افزود: در کشوری که دائماً در حال برگزاری انتخابات است، همه گروه‌ها، مذاهب و اقوام مختلف باید بر اجرای قانون اساسی توافق کنیم، چراکه بهترین راه برای اجرای عدالت، اجرای قانون است و راه دیگری جز آن وجود ندارد.
رئیس‌جمهور بر قانونمداری به عنوان یک اصل و زیربنا برای اجرای عدالت تأکید کرد و گفت: هیچ‌کس در هیچ جایگاهی اجازه نقض قانون را ندارد چراکه حتی برای امور فوری و اضطراری هم در همین قانون راهکار‌ها و تمهیداتی اندیشیده شده است.
دکتر رئیسی کارآمدی در بخش‌های مختلف نظام اداری و اجرایی کشور را در گرو اجرای قانون اساسی دانست و گفت: با توجه به اصول مترقی قانون اساسی هرگاه همه بخش‌های نظام خود را مقید به اجرای این قانون دانسته‌اند، در همه بخش‌های حاکمیت شاهد کارآمدی بوده‌ایم. متقابلاً در بخش‌هایی که قانون نقض یا نادیده گرفته شده است نیز ثمرات آن را مشاهده کرده‌ایم.
آیت‌الله رئیسی ضمن ابراز امیدواری بر اینکه این همایش به عنوان نماد و نمود توجه به قانون اساسی و آغازی بر اجرای کامل آن باشد، تأکید کرد: دولت سیزدهم بر اجرای کامل قانون اساسی مصمم است و در این مسیر از هیچ تلاشی فروگذار نخواهد کرد.
قالیباف: قانون اساسی باطل‌السحر برنامه‌های دشمن است
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی هم طی سخنانی در این همایش گفت: دشمن همه ویژگی‌های قانون اساسی و میثاق ملی ما را مورد هجمه قرار داده است. باید بدانیم که دشمن علیه هویت ملی، امنیت ملی و پیشرفت ما برنامه دارد.
وی تصریح کرد: همه کسانی که دل در گرو ایران و اسلام دارند، بدانند که باید برای اجرای تمام‌عیار قانون اساسی تلاش کنیم چراکه این رویکرد باطل‌السحر برنامه و تلاش‌های دشمن علیه هویت، امنیت و پیشرفت کشور است.
قالیباف بیان کرد: وقتی با دقت بیشتر به سال‌های گذشته نگاه کنیم، برخی نیرو‌ها و دسته‌های سیاسی را می‌بینیم که با قانون اساسی درافتادند، خواهان تجدیدنظر در آن بودند یا آنکه از اجرای تمام و کمال آن طفره رفتند، بهانه آن‌ها این بود که قانون اساسی کشور کارآمد نیست.
رئیس مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: قانون اساسی میثاق ملی همه ملت ماست؛ ارزش‌ها، اسلامیت، جمهوریت و امنیت نظام ما مبتنی بر این قانون است، البته توجه داشته باشیم که باید همه ابعاد قانون اساسی را به طور متوازن اجرا کنیم تا این قانون کارآمدی خود را به نمایش بگذارد. این سخن درستی است که هنوز از همه ظرفیت‌های قانون اساسی استفاده نکرده‌ایم.
قالیباف بیان کرد: به همه قلمرو‌هایی که قانون اساسی درباره آن تدوین شده و به آن‌ها پرداخته است، توجه نکرده‌ایم و هنوز به بخشی از قانون اساسی عمل نشده یا آنکه عملکردی متوازن و کامل وجود نداشته است.
رئیس مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: راهکار نجات‌دهنده، اجرای کامل، متوازن و بدون تحریف و انحراف از قانون اساسی است چراکه قانون اساسی ما قانون مترقی و حلال مشکلات در ابعاد مادی و معنوی است.
نیاز به تغییر در نگاه به قانون اساسی است
وی افزود: در بحث حکمرانی نو که پیش از این نکاتی را درباره آن عرض کردم، تأکید شده است، آنچه به آن نیاز داریم تغییر در نگاه به قانون اساسی و اجرای آن است نه تغییر در خود قانون اساسی.
قالیباف تصریح کرد: حکمرانی یک امر ملی است نه یک شعار جناحی که با خواستن یا نخواستن گروه یا حزبی تعیین تکلیف شود. باید بدانیم که کارآمدی، ارزش کانونی حکمرانی است و تا زمانی که پاسخ مشخص و شفافی به کارآمد بودن ندهیم و تا وقتی قدرت حل مسائل را پیدا نکنیم، قادر نخواهیم بود مسائل حقوق اساسی مردم را پاسخگو باشیم.