خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛ زینب روحانی مقدم

 

اگر به تاریخ اسلام نگاه کنید نامی از زنان بزرگی می درخشد که اسلام بقای خود را مدیون رشادت ها، فداکاری و ایثار آنان است که در بین این زنان نمونه، نام عقیله بنی هاشم حضرت زینب(س) خودنمایی می کند.

 

دخت فاطمه زهرا(س) کسی بود که به زن بودن «معنا» بخشید و صبر، شجاعت و پاکدامنی را با رفتار خود در طول عمر بابرکتش تجلی ساخت و لحظه ای از حمایت از ولايت و امامت غفلت نکرد و الگویی برای مدافعان حرم شد.

 

*نگاهی بر زندگی نگین عترت

پنجم جمادی الاول سال پنجم هجری بود که بعد از تلاقی دو دریای نور و معرفت علی و فاطمه(ع) گوهری پا به عرصه وجود نهاد که این نوگل روییده در گلزار عترت، عطر محمد(ص)، خوی علی(ع) و خُلق فاطمه(س) داشت و او کسی جز «زینب کبری(س)» نبود.

 

در جریان ولادت حضرت زینب علیها السلام، انتخاب اسم به پیامبر اسلام(ص) جد بزرگوار آن بانو، واگذار شد؛ پیامبر صل الله علیه و آله که در سفر بود، بعد از بازگشت از سفر، به محض شنیدن خبر تولد، سراسیمه به خانه علی علیه السلام رفت، نوزاد را در بغل گرفت و بوسید، آن گاه نام زینب (زین + اب) را که به معنای «زینت پدر» است برای شاخه وجود فاطمه(س) برگزید.

 

نگین عترت در دامان پر مهر و آغوش گرم علی و فاطمه پرورش یافت و از جدش رسول خدا(ص) فضایل بی شماری اخذ کرد؛ از همان دوران طفولیت، چهره ای نورانی و باوقار داشت و در حیا و عصمت همچون زهرای مرضیه بود و در شیوایی و فصاحت کلام، همچون علی مرتضی(ع)! شخصیت والای این بانوی گرانقدر از کودکی او شکل می گیرد آن زمانی که دختران هم سن و سال او بازی را تجربه می کنند، او مصیبت و رنج و صبر را می آموزد.

 

گویی از همان آغاز راه در برابر طوفان تازیانه غم ها و رنج ها قرار می گیرد تا بتواند روزی به تنهایی همه درد و رنج ها را بر دوش کشد! زینب(س) دختر امیرمؤمنان(ع) همه جا ثمره خیر، برکت، نشاط، ایمان و حقیقت بود.

 

حضرت زمانی که با عبدالله بن جعفر ازدواج کرد، کانون زندگی را چنان گرم و باطراوت نگاه می داشت که دیگران از زندگی وی الگو می گرفتند؛ زینب(س) در زندگی شخصی خود وظایفش را به کمال انجام می داد و آنجا که می بایست حق همسری را ادا کند، به بهترین وجه ادا می کرد و در جایی هم که باید وظایف مادری را به کار گیرد، بهترین مادر بود.

 

پایه های زندگی زینب(س) را ایمان، احترام به همسر، مشورت، رسیدگی به فرزندان و آزادی بیان حتی برای کنیزان خانه تشکیل می داد و روح زندگی در خانه زینب(س) در جریان بود و تمام اعضای خانواده از یکدیگر راضی و خشنود بودند؛ زیرا خداوند از چنین خانواده ای خشنود و خرسند بود. مراتب علمی و کمالات والای حضرت زینب(س)، قدرت آن بزرگوار در تفسیر آیات وحی، و بیان احکام و فصاحت و بلاغت آن بانو که بدون تردید رنگ و بوی فصاحت و بلاغت پدر بزرگوارش را داشته، از شاخص ترین ابعاد وجودی آن حضرت است.

 

زینب (س) که تربیت شده خاندان وحی بود، از اخلاق محمدی و کردار حیدری و صبر و شکیبایی فاطمی درس ها گرفت و به آن عمل کرد؛ حضرت به کوچک و بزرگ احترام می گذاشت و هیچ گاه چهره تُرش نمی کرد و همیشه در سلام کردن [به بانوان و محرمان] پیشدستی می کرد و در مقابل مهمان از جا برمی خاست و مقام او را ارج می نهاد.

 

حضرت زینب(س) همچون مادرش فاطمه(س) نماز را اول وقت به جا می آورد و در انجام آن بسیار دقت داشت و چنان غرق در نماز و عبادت می شد که گویا در این دنیا نیست و محو معبود یکتا می گشت؛ نمازهای شب حضرت در طول زندگی به ویژه در دوران اسارت و در مسیر کوفه و شام معروف است، تا آنجا که امام حسین علیه السلام در آخرین وداع از او خواست که در نماز شب او را فراموش نکند.

 

 

*حضرت زینب کبری علیهاالسلام از منظر بزرگان و علمای دین

پیامبر اعظم صل اللّه علیه و آله هنگام ولادت حضرت زینب(س) فرمود: «علی(ع)، خودش زینت اهل دنیاست، اما این دختر به جایی می‌رسد که زینت پدر می شود».

 

از امام زمان (عج) نقل شده که فرمودند: «در گرفتاری ها واسطه ای آبرومند چون عمه ام زینب(س) به درگاه خداوند معرفی کنید تا خدای متعال رنج شما را برطرف سازد.»

 

مقام معظم رهبری نیز در خصوص حضرت زینب(س) فرمودند:« زینب کبری از اولیاءالله است؛ عزّت او عزّت اسلام است؛ اسلام را عزیز کرد، قرآن را عزیز کرد. ما البتّه آن بلندپروازی را نداریم، آن همّت را نداریم که بخواهیم بگوییم رفتار این بانوی بزرگ الگوی ما است؛ ما کوچک‌تر از این حرف‌ها هستیم؛ امّا باید به‌هرحال حرکت ما در جهت حرکت زینبی باشد».

 

مرحوم طبرسی در خصوص شخصیت این بانوی بزرگوار می گوید: « زینب در صبر و تقوی و قوت ایمان و ثبات قدم تک است... و اگر ما قائل به عصمت او شویم احدی نمی‌تواند این مطلب را انکار کند البته اگر به احوال او در کربلا و بعد از آن آگاه باشد.»

 

شخصی از «آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی» خواست جملاتی به عنوان تبرک برای دیگران نقل نماید. سید فرمود: «به مردم بگو هر زمان حاجتمند شدند خدای متعال را به عظمت زینب(س) قسم دهند تا خداوند حاجتشان را برآورد؛ زیرا زینب (س) نزد خداوند بسیار آبرومند است.»

 

اندیشمند گرانمایه مرحوم آیت الله غروی اصفهانی درباره حضرت زینب(س) می نویسد: «چهره ام را به جهت قبله خلایق متوجه ساختم، به سوی همان بانویی که مکه به وجود او فضیلت یافت؛ همان بانویی که نقطه مرکزی دایره جهان در دو قوس صعودی و نزولی است، بانویی که در قوس نزولی کعبه مصایب و حوادث تلخ و در قوس صعودی، قبله همه خلایق است. در عوالم ملکوت اعلی، ام الکتاب است و در صحنه های بلا و رنج، مادر مصیبت ها است. پروریده مخزن قداست و طهارت در وقار و عفاف و شرم است. مثال او «زینب (س)» همچون گنج پنهان به وسیله پوشش و حیا و عفت است؛ زینب(س) عصاره و گل سر سبد مقام ولایت عظمی است، همان ولایتی که وسعت و عمق آن بی نهایت است.»

 

گفتگوی خبرنگار شبستان با حجت الاسلام «هابیل خسروی»، کارشناس مذهبی و مدیر حوزه های علمیه خراسان جنوبی در خصوص بانوی حریم رسالت را در زیر می‌خوانید؛

 

در مورد فضائل و ویژگی‌های اخلاقی حضرت زینب (سلام الله علیها) بفرمایید؟ اگر چه حضرت زینب سلام الله علیها را به عنوان یکی از معصومین علیهم‌السلام نمی‌دانیم اما هر کسی که به زندگی این بانوی بزرگ اسلام نگاه کند درخواهد یافت که ایشان دریایی از فضائل و کمالات هستند و در هر کدام از ابعاد انسانیت که حساب کنیم ایشان در اوج و قلّه قرار دارد و اصطلاح تالی‌تلو معصوم به حق برازنده این بانوی بزرگوار است.

 

هم در ولایتمداری، هم در صبوری، هم در شجاعت، هم در عبادت، هم در علم، هم در حیا و عفت، هم در ادب و هم در سایر ابعاد، نمونه و مثال زدنی است؛ او «عالمة غیر معلّمة» و «فهمة غیر مفهّمة» است و او کسی است که در حساس‌ترین و سخت‌ترین دوران زندگی در اسارت هم تهجد و شب‌زنده‌داریش را ترک نکرد.

 

ایشان در مقام دختر امیرالمؤمنین علیه‌السلام چنان در خانه نقش دختری خود را به‌ زیبایی ایفا نمود که به راستی زینت پدر بود همانگونه که جدّش پیامبر گرامی اسلام صل الله علیه و آله او را زینب یعنی زینت پدر نامید و در زمینه خواهری هم بهترین خواهر و غمخوار برای برادرانش امام مجتبی و امام حسین علیهما‌السلام بود و تا آخرین لحظه در کنار آنها و یار و یاورشان بود.

 

این بانوی نمونه جهان اسلام در عرصه همسری و خانه‌داری هم بانویی است که باید زنان عالم تا قیامت از ایشان درس همسرداری بگیرند و در عرصه مادری و تربیت فرزند هم دسته‌گلهایی را تربیت کرد که در کربلا فدایی امام خود شدند و چراغ راه بشریت برای همه تاریخ هستند.

 

اگر بخواهیم چهره توحیدی این بانوی بزرگوار و عبودیت و بندگی او در برابر خالق هستی و شجاعت و صلابت حیدری او را ترسیم کنیم باید به تابلوی «ما رأیت إلّا جمیلاً» نگاه کنیم که در اوج غم و اندوه اسارت، در جلسه‌ای که دشمن می‌خواهد او را تحقیر کند، با این جمله نغز و زیبا چنان دشمن را به هم ریخت که چهره سیاه و قدرت پوشالی دشمن برای همیشه در صفحه تاریخ ثبت شد.

 

چرا می‌گویند که زینب (سلام الله علیها) زینت پدر است؟ برخی از علمای اهل لغت نام زینب را مرکب از دو کلمه «زین» و «أب» به معنای زینت پدر دانسته‌اند اما گروه دیگری از لغویین زینب را کلمه‌ای بسیط دانسته‌اند که نام درختی زیبا و خوش‌بو است به همین خاطر این نام برای دختران انتخاب می‌شود.

 

البته انتخاب نام زینب برای این بانوی بزرگوار بر اساس برخی روایات از طرف خدای متعال انجام شده است و برخی هم گفته‌اند: ایشان به نام و یاد زینب، دختر پیامبر گرامی اسلام صلی ‌الله ‌علیه و‌ آله که وفات کرده بود، «زینب» نام‌گذاری شده است.

 

علی ای حال این نام با مسمّی و پرمعنایی است که برای آن بانوی بزرگوار انتخاب شده است؛ هم حقیقتاً عطر کمالات و معرفت و عبودیت این بانوی بزرگوار چونان بوی خوش گل های درختان زیبا، همه جهان را آکنده کرده است و هم چنان زندگی کرده که به‌راستی زینت پدرش امیرالمؤمنین علیه‌السلام است.

 

شخصیت حضرت زینب (سلام الله علیها) چگونه بود و چه ویژگی خاصی داشتند؟ همان طور که در فضائل و ویژگی‌های حضرت اشاره کردم ایشان بانویی است که در ابعاد مختلف انسانی نمونه است و از هر زاویه‌ای که به ایشان نگاه کنیم نمونه‌هایی درس‌آموز در زندگی ایشان می‌بینیم که به چند نمونه از ویژگی‌های شخصیت ایشان اشاره می‌کنم.

 

امام سجاد علیه‌السلام درباره عبادت عمه بزرگوارشان می‌فرمایند:«عمه‌ام زینب در مسیر کوفه تا شام همه نمازهای واجب و مستحب را اقامه می‌نمود و در بعضی منازل به خاطر شدت گرسنگی و ضعف، نشسته ادای تکلیف می‌کرد». عبادتی چنین عاشقانه، در چنان شرایط سختی، به خوبی نشان می‌دهد که اگر می‌خواهیم زینبی زندگی کنیم راه و مرام او این‌گونه است.

 

آن بانوی بزرگوار برای پاسداری از مرزهای حیا و عفاف، در حالی که اسیر دشمن بود، چنان بر سر یزید فریاد زد که صدایش برای همیشه در تاریخ پیچید؛ فرمود: «ای پسر آزاد شده‌‌ها! آیا این از عدالت است که زنان و کنیزکان خویش را پشت پرده نشانی، و دختران رسول خدا صلی الله علیه و آله را به صورت اسیر به این سو و آن سو بکشانی؟ نقاب آنان را دریدی و صورت‌های آنان را آشکار ساختی».

 

ایشان در صبر و بردباری در اوج قله صابران قرار دارد و در زیارت‌نامه ایشان می‌خوانیم: «لقد عجبت من صبرک ملائکة السماء؛ ملائکه آسمان از صبر تو به شگفت آمده‌اند».

 

حضرت زینب سلام الله علیها در ایثار و فداکاری هم گوی سبقت را از دیگران ربوده بود؛ در صحنه اسارت برای حفظ جان دیگران، خود را به خطر می‌انداخت؛ امام سجاد علیه‌السلام می‌فرماید: «عمه‌ام زینب در ایام اسارت، غذایی را که به عنوان سهمیه و جیره می‌دادند، بین بچه‌ها تقسیم می‌کرد، چون در هر شبانه‌روز به هر یک از ما یک قرص نان می‌دادند».

 

امامت و ولایت در اندیشه و عمل حضرت زینب (سلام الله علیها) چه جایگاهی داشت؟ حضرت زینب سلام الله علیها حضور هفت معصوم را درک کرده است؛ او ولایت‌مداری را از مکتب پدر بزرگوار و مادر گرامی‌اش آموخته است؛ او تبعیت بی‌چون و چرای پدرش از پیامبر گرامی اسلام صل الله علیه و‌آله را با چشمان خود دیده است؛ او داستان لیلة المبیت و نیز جان‌فشانی‌های امیرالمؤمنین علیه‌السلام در غزوات و فداکارهای ایشان در راه اسلام را بارها و بارها از زبان مادر و سایر اصحاب شنیده بود.

 

او با چشمان خود مشاهده کرده بود که چگونه مادرش خود را سپر بلای امام خویش قرار داد و خطاب به ایشان فرمود: «روحی لروحک الفداء ونفسی لنفسک الوقاء؛ روحم فدای روح تو و جانم سپر بلای جان تو باد» و سرانجام هم جان خویش را در راه حمایت از امیرالمؤمنین علیه‌السلام فدا نمود و شهیده راه ولایت گشت.

 

او در همه زندگی ولایتمداری برادرانش امام مجتبی و امام حسین علیهماالسلام را دیده بود و از آنها الگو گرفته بود و در همه زمان‌ها تسلیم محض ولایت و یار و یاور امام زمان خود بود؛ زمانی در کلاس تفسیر قرآن، شهد شیرین ولایت را در کام زنان کوفه می‌ریخت و زمانی هم با ایراد خطبه‌های غراء، بر مردان کوفه و شام می‌غرید و از کیان ولایت دفاع می‌کرد.

 

او در تمام دوران زندگی خویش سر تا پا تسلیم امامت بود حتّی در لحظه‌ای که در عصر عاشورا خیمه‌گاه را آتش زدند، یعنی در آغاز امامت امام سجاد علیه‌السلام نزد آن حضرت آمد و عرض کرد: ای یادگار گذشتگان... خیمه‌ها را آتش زدند ما چه کنیم؟ فرمود: «علیکن بالفرار؛ فرار کنید». او بارها در ایام اسارت سپر بلای امام سجاد علیه‌السلام شد تا از جان ایشان دفاع نماید و این قصه‌ها را بارها در مجالس مختلف شنیده‌ایم.

 

نقش حضرت زینب (سلام الله علیها) در زنده نگهداشتن اسلام و پیام عاشورا چه بود؟ به نظرم صریح‌ترین و دقیق‌ترین پاسخ برای این سؤال سروده زیبای قادر طهماسبی (فرید) است که به گفته خود شاعر بعد از زیارت حضرت رضا علیه‌السلام و در آن حال و هوای معنوی، بیت اول این شعر به دلش افتاده است:

 

سرّ نی در نینوا می‌ماند اگر زینب نبود            کربلا در کربلا می‌ماند اگر زینب نبود

چهره سرخ حقیقت بعد از آن توفان رنگ          پشت ابری از ریا می‌ماند اگر زینب نبود

چشمه فریاد مظلومیت لب‌تشنگان                در کویر تفته جا می‌ماند اگر زینب نبود

زخمه زخمی‌ترین فریاد در چنگ سکوت           از طراز نغمه وا می‌ماند اگرزینب نبود

در طلوع داغ اصغر استخوان اشک سرخ          در گلوی چشم‌ها می‌ماند اگر زینب نبود

ذوالجناح دادخواهی بی سوار و بی‌لگام          در بیابان‌ها رها می‌ماند اگر زینب نبود

در عبور بستر تاریخ، سیل انقلاب                  پشت کوه فتنه جا می‌ماند اگر زینب نبود

 

چرا دفاع از حرم حضرت زینب (سلام الله علیها) از اهمیت بالایی برخوردار بود و عده‌ای به دفاع از حرم ایشان پرداختند؟ عشق ورزیدن به اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام و خاندان اهل بیت شاخصه بارز شیعیان است که از کودکی در گوش ما زمزمه کرده‌اند و با شیر مادر در کام ما ریخته‌اند و اگر روزی دشمن قصد جسارت به این خاندان یا حرم آنها را داشته باشد از جان و مالمان می‌گذریم تا از مقام ولایت دفاع کنیم.

 

مقام معظم رهبری مدظله العالی در یکی از دیدارهایشان با خانواده شهدای مدافع حرم فرموده بودند هرکدام از این شهدا، در هر جای سوریه یا عراق که به شهادت رسیده‌اند، در مقام دفاع از حرم اهل‌بیت به شهادت رسیده‌اند؛ چون در مقابل کسانی ایستاده‌اند که اگر آنها مسلّط می‌شدند می‌خواستند اثری از آثار اهل‌بیت علیهم‌السلام را باقی نگذارند. همین جوان‌های فداکار رفتند و ایستادند و شربت شهادت نوشیدند. لذا هر جا اینها شهید شدند، کأنّه پای ضریح امام حسین علیه‌السلام یا پای ضریح امیرالمؤمنین علیه‌السلام یا پای ضریح حضرت زینب سلام الله علیها شهید شده‌اند.

 

بنابراین اهمیت دفاع از حرم حضرت زینب سلام الله علیها در زمان ما نماد دفاع از حرم اهل بیت علیهم‌السلام و در واقع دفاع از مکتب الهی اهل بیت علیهم‌السلام است.

 

 

پایان پیام/573