طبق ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع این قانون که حسب اعلام سازمان امور مالیاتی کشور موظف به ثبت‌نام در نظام مالیاتی می‌شوند، مکلفند برای انجام معاملات خود صورتحساب صادر و شماره اقتصادی خود و طرف معامله را در صورتحساب‌ها، قرارداد‌ها و سایر اسناد مشابه درج و فهرست معاملات خود را به سازمان مذکور ارائه کنند.

طبق این قانون عدم صدور صورتحساب یا عدم درج شماره اقتصادی خود و طرف معامله یا استفاده از شماره اقتصادی خود برای دیگران و یا استفاده از شماره اقتصادی دیگران برای معاملات خود، حسب مورد مشمول جریمه‌ای معادل دودرصد مبلغ مورد معامله می‌­شود. همچنین عدم ارائه فهرست معاملات انجام شده به سازمان امور مالیاتی کشور از طریق روش‌هایی که تعیین می‌شود مشمول جریمه‌ای معادل یک‌درصد معاملاتی که فهرست آن‌ها ارائه نشده است، می‌شود.

بر این اساس، سازمان امور مالیاتی کشور در اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان و با توجه به ضرورت تخصیص و بهره برداری از شماره اقتصادی و ماده (۶) آئین نامه اجرایی تبصره (۳) ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم اقدام به تخصیص شماره اقتصادی جدید به فعالان اقتصادی کرده است. در این راستا مؤدیان مالیاتی مکلفند از تاریخ یکم مهر سال جاری برای صدور صورتحساب‌های فروش کالا و عرضه خدمات، قرارداد‌ها و سایر اسناد مشابه از شماره اقتصادی جدید استفاده کنند؛ بنابراین برای تمامی مؤدیانی که ثبت نام خود را در نظام مالیاتی تکمیل کرده باشند شماره اقتصادی منحصر به فرد تخصیص می‌یابد. البته شماره اقتصادی اشخاص حقوقی همان شناسه ملی این اشخاص است که از اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹ به عنوان شماره اقتصادی در نظر گرفته شده است. برای اشخاص حقیقی نیز به ازای هر ثبت‌نام و پرونده مالیاتی یک شماره اقتصادی صادر می‌شود.

فعالان اقتصادی می‌توانند با مراجعه به درگاه ملی خدمات الکترونیک سازمان امور مالیاتی به نشانی my.tax.gov.ir شماره اقتصادی صادره برای خود را مشاهده کنند.

پیش از این داوود منظور، رئیس سازمان امور مالیاتی در مورد کارکرد این کد به ایسنا گفته بود که زمانی فردی حقیقی یا حقوقی کالایی را خریداری می‌کند و به نام او ثبت می‌شود او را با کد اقتصادی می‌شناسیم.