به گزارش سایت دیده بان ایران؛ تاکنون صورت های مالی بیش از 370 شرکت زیر مجموعه نهادهای دولتی منتشر شده است. سال ها عدم انتشار عمومی گزارشات این شرکت ها در خصوص وضعیت خود انتقادات فراوانی را به وجود آورده بود که سرانجام در بهار 1401 بخشی ازصورت های مالی این شرکت ها(مرتبط با سال های 1398 و 1399) در سامانه کدال قرار گرفت. 

در بخش نهم این گزارش به بررسی مهم ترین نکات صورت های مالی یکی دیگر از این شرکت ها پرداخته شده است.

هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران

این شرکت که به اختصار «هما» نامیده می شود، پیش از انقلاب شرکت هواپیمایی ملی ایران نام داشته که در سال 1360 به هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران تغییر نام داده است. این شرکت در سال های 1388، 1391، 1396 و 1397 در فهرست واگذاری قرار گرفته که هر بار، از فهرست مذکور خارج شده است. 

هما در مجموع تا پایان سال 1399، 9330 نفر پرسنل رسمی، قراردادی و خدماتی داشته است.

نیمی از هواپیماهای هما زمین گیر هستند؟

بنابر گزارش سازمان حسابرسی، تعداد 55 فروند هواپیما، ناوگان این شرکت را تشکیل داده و در سال مورد اشاره 28 فروند هواپیما  زمین گیر بوده اند.

در یادداشت توضیحی 3-2-13 علت زمین گیر بودن این حجم از هواپیماها، ناشی از تحریم های آمریکا، کمبود شدید نقدینگی و عدم امکان فراهم نمودن به موقع و سریع قطعات و الزامات اوورهال هواپیماها بوده است. 

همچنین در این گزارش تصریح شده است که تعداد 28 فروند از هواپیماهای خریداری شده این شرکت در قبال تسهیلات مالی دریافتی در رهن بانک ها است.

زمین گیر بودن هواپیمای تازه خریداری شده!

در اسناد صورت مالی این شرکت آمده است که که در سال 1398 سه فروند هواپیمای A-319 خریداری شده است. همچنین در یادداشت مربوط به دارایی های این شرکت تعداد کل این نوع هواپیما 3 فروند قید شده که نشان می‌دهد پیش از این چنین هواپیمایی در ناوگان هما حضور نداشته است.

اما در صورت های مالی همان سال و سال بعد از آن قید شده است که یکی از این هواپیماها زمین گیر است. همچنین در لیست موجودی موتورهای یدکی هواپیماهای این شرکت نامی از موتور یدکی این نوع هواپیما ذکر نشده است در حالیکه به طور معمول هواپیماها با موتور و قطعات یدکی خریداری می شود. 

زیان 3 هزار میلیاردی 

صورت های مالی هما نشان می دهد که این شرکت در سال 1399 نشان دهنده زیان خالص 3400 میلیارد تومانی این شرکت است که در میان شرکت های دولتی آن را به صورت ویژه ای متمایز کرده است. اگرچه حدود 1650 میلیاردتومان از این زیان ناشی از هزینه های غیر عملیاتی است اما زیان عملیاتی این شرکت نیز رقم قابل توجهی است. عمده ی هزینه های غیرعملیاتی این شرکت مربوط به بدهی تسهیلات ارزی آن به یک بانک و افزایش معادل ریالی بدهی ها به دلیل افزایش شدید قیمت ارز ذکر شده است. 

برای دستیابی به درک درستی از علت این زیان باید به سراغ یادداشت های توجیهی صورت های مالی این شرکت رفت. 

بنابر سند شماره 5 صورت مالی هما در سال 1399، این شرکت نسبت به سال 1398 با افت 800 میلیاردی در درآمدهای عملیاتی مواجه بوده است. در توضیح این مهم به تاثیرات شیوع کرونا و مصوبه سازمان هواپیمایی کشور مبنی بر فروش صندلی تا 60 درصد ظرفیت هواپیما ها اشاره شده است. مصوبه ای که از زمان اعلام تا کنون همواره مورد نقد رسانه ها در زمینه پایبندی شرکت های مختلف به آن بوده است. صورت های مالی سال های 1398 و 1399 نشان می دهد که تعداد مسافران پروازهای داخلی از حدود 1.7 میلیون نفر به حدود 1.5 میلیون نفر کاهش پیدا کرده است که موید یک کاهش 13.6 درصدی است یعنی اگرچه این شرکت کاهش درآمدهای خود را به الزام فروش حداکثر 60 درصد از ظرفیت خود مرتبط دانسته اما تعداد مسافران داخلی آن تنها 13.6 درصد کاهش یافته است. 

از سوی دیگر بنابرآنچه در گزارش حسابرسان آمده است، بیشترین تغییر در درآمدها مربوط به سفرهای خارجی است به گونه ای که تنها از قبل کنسل شدن سفر حج در سال 1399 حدود 267 میلیارد تومان کاهش درامد نسبت به سال 1398 رخ داده است. همچنین تعداد مسافران پروازهای خارجی این شرکت با 83 درصد کاهش از 744 هزار نفر در سال 1398 به 131 هزار نفر در سال 1399 کاهش یافته است.

علت سهم بالای پروازهای خارجی از درآمدهای عملیاتی این شرکت در یادداشت 5-5 اینگونه ذکر شده که نرخ برابری ارز دلار برای محاسبه قیمت های بلیط پروازهای خارجی تعیین و در حساب ها منظور گردیده است یعنی افزایش نرخ ارز هم منجر به افزایش درآمدهای شرکت شده است، موجب جهش هزینه های آن نیز شده است. صورت های مالی نشان میدهد که در دوره زمانی 1397 تا 1399 سود این شرکت ابتدا کاهش و سپس به زیان تبدیل شده است. 

هزینه های هما چیست؟

اگرچه در سال های پیش از سال 1399 درآمدهای عملیاتی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران از هزینه های عملیاتی آن بیشتر بوده است اما نسبت سهم فاکتورهای مختلف در هزینه تمام سال ها تقریبا یکسان بوده است.

اسناد مالی این شرکت نشان می دهد که حدود 30 درصد از بهای تمام شده درآمدهای عملیاتی به حقوق و مزایای کارکنان اختصاص دارد که در بین شرکت های دولتی یکی از کمترین سهم ها است. اما از سوی دیگر هزینه های مربوط به هندلینگ هواپیما، مسافر و بار و همچنین هزینه های لندینگ، پارکینگ، روشنایی و عبور از فضا به دلیل آنچه که افزایش نرخ ارز خوانده شده، با جهش های قابل توجهی مواجه شده است به گونه ای که 28 درصد از هزینه های عملیاتی را تشکیل داده اند. 

در این سال ها پاسکاری نام هما در لیست شرکت های در اولویت واگذاری عمدتا به اسم نیروی انسانی مازاد و ضررده بودن خطوط هوایی شکل گرفته در صورتی که صورت های مالی تاثیر شگرف افزایش نرخ ارز و هزینه های جانبی در ضررده بودن این شرکت به همراه تحریم ها و زمین گیر شدن بسیاری از هواپیماهای آن دارد.

به گزارش جماران، ترکیش ایرلاینز با دارا بودن 386 هواپیما دارای 37.670 کارمند است. هواپیمایی قطر با 233 فروند هواپیما 50,110 کارمند و هواپیمایی اتحاد امارات 89 هواپیما  حدود 13,500 کارمند در اختیار دارد لذا تناسب میزان کارمندها با تعداد هواپیماها در ایرلاین های منطقه حاکی از ازدیاد نیروی انسانی در این شرکت نیست، اگرچه تعداد کارکنان فعال این شرکت در مقایسه با تعداد بازنشستگان آن دارای نسبت تقریبا برابری است که مطابق نظر کارشناسان این نسبت در حالت نرمال بیش از 4 باشد.

از سوی دیگر گزارش های مالی سال 1400 این شرکت و سایر شرکت های دولتی در ماه های اخیر منتشر شده اند که به زودی مشروح عملکرد این شرکت ها در سال 1400 نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت.