«ابوالفضل ظهره‌وند» سفیر پیشین ایران در افغانستان در تشریح دلایل عدم دعوت از طالبان برای حضور در نشست فُرمت مسکو در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا عنوان کرد: نشست «فرمت مسکو برای افغانستان» که قرار است دومین بار در روسیه برگزار شود از حیث سیاسی و امنیتی اهمیت ویژه‌ای دارد. توجه داشته باشید که این نشست سال گذشته در اواسط اکتبر برگزار شد و حالا هم قرار است اواسط نوامبر برگزار شود اما اخباری به گوش می‌رسد که نشان می‌دهد طالبان در این نشست حضور ندارد. در مورد ماهیت این نشست باید بگویم که چنین رویدادهایی به دلیل آنکه افغانستان کانون ناامنی در آسیا به حساب می‌آید از جایگاه مهمی برخوردار هستند و معتقدم که مشکلات افغانستان می‌تواند کشورهای عضو پیمان شانگهای را با چالش‌های جدی روبه‌رو کند. بر همین اساس اعتقاد دارم که کشورهای همسایه افغانستان و هم کشورهایی که میزبان مهاجران افغانستانی هستند باید به یک راهبرد مشترک در مورد طُرُق روابط با کابل و همچنین مدل برخورد با مشکلات افغانستان دست پیدا کنند.

وی ادامه داد: در این میان باید متوجه باشیم که حدود دو ماه دیگر در پاکستان انتخابات سراسری برگزار خواهد شد و تا آن موقع بدون تردید رویدادهای مهمی از حیث سیاسی و امنیتی به وقوع خواهد پیوست. نمونه بارز آن را می‌توان ترور عمران‌خان دانست و بدون تردید ادامه این روند نشان می‌دهد که اسلام‌آباد وارد یک اردوکشی سیاسی خواهد شد. اگر این انتخابات فرجام مثبتی نداشته باشد بدون تردید ممکن است یک سونامی سیاسی نه تنها در افغانستان و پاکستان بلکه در منطقه به راه بیفتد. به موازات این مسائل در داخل پاکستان هم مشکلاتی وجود دارد که البته از نظر آمریکایی‌ها پنهان نیست. ایالات متحده یک روند را برای شکل‌دهی به پروژه‌های منطقه‌ای شروع کرده است که پاکستان و افغانستان هم در این سناریو جایگاه خاص خود را دارند. به عبارتی دیگر آنها  می‌خواهند جنوب‌ آسیا را با یک سری از تحولات جدید روبه‌رو کنند و تغییرات در آن اعمال کنند.

این کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: با توجه به این مؤلفه‌ها باید بتوانیم رصد گسترده‌ای از رفتار ایالات متحده داشته باشیم و به همین جهت فکر می‌کنم نشست فرمت مسکو در مورد افغانستان می‌تواند یک فرصت برای حل و فصل مشکلات این کشور به حساب بیاید‌. این در حالی است که اخبار مخابره شده از درون طالبان هم چندان مثبت به حساب نمی‌آید؛ چراکه طالبان در بحث به رسمیت شناخته شدن با مشکلات جدی مواجه هستند و احتمال دارد که آنها برای کسب مشروعیت در سطح جهانی و منطقه‌ای، یکسری سناریوهای جدید را در دستور کار خود قرار دهند. البته قصد آمریکا برای تغییر ژئوپلیتیک منطقه را هم نباید نادیده گرفت. اینکه گفته می‌شود روسیه برای نشست فرمت مسکو در ماه نوامبر از طالبان دعوت به عمل نیاورده است یا اینکه گفته می‌شود طالبان به صورت خودمختار در این نشست شرکت نمی‌کند، دو امر جدا از یکدیگر به حساب می‌آید.

ظهره‌وند افزود: به نظرم طالبان مایل به حضور در این نشست نیست و می‌داند که اگر در این نشست شرکت کند، بدون هیچ دستاوردی به کابل باز خواهند گشت و به همین جهت معتقدم که آنها در نشست مسکو شرکت نخواهند کرد. اینکه چرا روسیه طالبان را دعوت نکرده به نظرم به ماهیت فعلی این جریان در افغانستان مربوط است. روس‌ها اگر به صورت رسمی طالبان را دعوت کنند در اصل با این اقدام به آنها مشروعیت داده‌اند و به عنوان دولت افغانستان مورد تایید قرار می‌گیرند. اما اگر هم قرار باشد روسیه از آنها دعوت کند نهایتاً در سطح یک گروه یا جریان داخلی و سیاسی به آنها نگاه می‌کند. تصورم این است که طالبان می‌داند چه اتفاقی افتاده و به دلیل جمع‌بندی‌های خودشان به روسیه سفر نخواهند کرد. از منظر دیگر باید توجه کرد که نگاه روسیه به رابطه طالبان و آمریکا تا حد زیادی مشکوک و همراه با سوءظن است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: اینکه چندین میلیارد دلار تسلیحات آمریکایی پس از خروج آنها از افغانستان برای طالبان به ارث گذاشته شده، بدون تردید یک اقدام سهوی نبوده است؛ چراکه ایالات متحده و در رأس آن سازمان سیا به دنبال آن است که نظم فعلی در منطقه را به هم بزند تا در نهایت ژئوپلیتیک را دستخوش تغییر کند. این سناریو از نظر روس‌ها خطرناک قلمداد می‌شود؛ به گونه‌ای که ایالات متحده در نهایت ممکن است از طالبان علیه منافع چین و روسیه هم استفاده کند یا از جریان‌های انشعابی مربوط به طالبان و داعش در این راستا بهره ببرد. به همین جهت است که روس‌ها هم به این روند و به این روابط مشکوک هستند. نکته آخر اینکه حضور پاکستان در نشست فرمت مسکو مهم است و دلیل آنهم نفوذ این کشور در پرونده افغانستان خواهد بود. به این جهت است که می‎گویم تغییرات سیاسی در داخل پاکستان طی دو ماه آینده بدون تردید مهم و قابل اعتنا خواهد بود.