تعادل|
بعد از مدت‌ها بلاتکلیفی، سرانجام اسامی شرکت‌های واردکننده خودرو به کشور منتشر شد. این فهرست نشان می‌دهد حالا انحصار خودروسازان از تولید به واردات رسیده است. به‌طوری‌که سایپا سهم بیشتری از سایر رقبای خود دارد. «شرکت خودروسازی سایپا» و دو شرکت زیرمجموعه آن، یعنی «پارس‌خودرو» و «سایپا- سیتروئن»، سه شرکت از هفت شرکت منتخب واردکننده هستند. خودروسازی فردا، کرمان‌خودرو، مکث موتور و آرین موتور پویا چهار شرکت دیگر واردکننده معرفی شدند. هرچند نام ایران‌خودرو فعلا در لیست واردکنندگان مجاز قرار ندارد، اما احتمال دارد بزودی در جمع واردکنندگان قرار بگیرد. از طرفی، کمبود منابع ارزی یکی از موانع واردات خودرو بود که بر سر آن بین دستگاه‌های مختلف دولتی بحث بود؛ حال ظاهرا این مشکل این‌بار به همت بانک مرکزی حل شده است. بر اساس گفته‌های صالح آبادی سقف واردات مبلغ یک میلیارد دلار خواهد بود که طبق برآیند وزارت صنعت تقریباً ۹۰ هزار خودرو است.
کدام شرکت‌ها خودرو وارد می‌کنند؟
سرانجام پس از ماه‌ها بلاتکلیفی، فهرست شرکت‌های واردکننده خودرو مشخص شد. همانطور که پیش‌بینی می‌شد، تنها خودروسازان داخلی هستند که مجوز واردات خودرو را کسب کرده‌اند. آن‌طور که رضا فاطمی‌امین، وزیر صمت، پیش از این اعلام کرد، حدود ۳۰۰ شرکت درخواست داده‌اند تا در فهرست واردکنندگان قرار بگیرند. اما در نهایت ۲۴ شرکت توانستند تمام شروط آیین‌نامه را پشت سر بگذارند. اما انتشار اسامی واردکنندگان نهایی خودرو در هفته گذشته، تشدید انحصار بازار خودرو برای تولیدکنندگان و مونتاژکاران داخلی را به تصویر کشید. شاید تا پیش از این خودروسازان تنها انحصار تولید را در اختیار داشتند، اما حالا این انحصار به واردات هم کشیده شده است. در این میان، سایپا سهم بیشتری از سایر رقبای خود دارد. «شرکت خودروسازی سایپا» و دو شرکت زیرمجموعه آن، یعنی «پارس خودرو» و «سایپا_ سیتروئن»، سه شرکت از هفت شرکت منتخب واردکننده هستند. خودروسازی فردا، کرمان‌خودرو، مکث موتور و آرین موتور پویا چهار شرکت دیگر واردکننده معرفی شدند. اما غیاب خودروسازانی مانند ایران خودرو که یکی از گزینه‌های اصلی برای واردات بود، جای پرسش دارد. البته ابهامات به همین موضوع محدود نمی‌شود. منوچهر منظقی، معاون وزیر صمت، پس از اعلام اسامی شرکت‌های واردکننده، در نشست خبری اعلام کرد که ممکن است طی فرآیند واردات خودرو، شرکت‌های دیگری هم به این شرکت‌های منتخب اضافه شوند. صحبت‌های منطقی احتمال تداوم طرح واردات خودرو در سال‌های آینده را افزایش می‌دهد. اما باید به این نکته توجه کرد که تا پایان سال جاری اعتبار پایان‌نامه به پایان می‌رسد. البته با توجه به طولانی‌شدن فرآیند واردات احتمال تمدید آیین‌نامه وجود دارد. در غیر این صورت وزارت صمت برای اجرای دوباره این طرح در سال‌های آینده، احتمالاً با مشکلات زیادی مواجه شود.
خودروهای وارداتی اقتصادی‌اند؟
در آیین‌نامه واردات خودرو به کشور آمده که خودروهای وارداتی باید اقتصادی باشند. همچنین وزارت صمت اعلام کرد که خودروهای اقتصادی در برابر سایر خودروها اولویت دارند. اما به نظر می‌رسد تعریفی که وزارت صمت از خودروهای اقتصادی دارد، متفاوت است. منوچهر منطقی در نشست خبری چهارشنبه هفته گذشته در رابطه با خودروهای اقتصادی گفت: خودروهای اقتصادی، خودروهایی با قیمت بین ۵۰۰۰ تا ۶۰۰۰ دلار هستند. اما این رقم اعلامی وزارت صمت برای خودروهای اقتصادی منطقی نیست. چراکه خودروهای ۵۰۰۰ الی ۶۰۰۰ دلاری هم در مقایسه با وضعیت معیشت مردم ایران، اقتصادی نخواهد بود. یعنی معادل ریالی این خودروها در مبدا بین ۱۵۰ میلیون تا ۲۰۰ میلیون تومان خواهد بود. چه بسا این خودروها با ورود به ایران و اضافه شدن هزینه تعرفه، مالیات، سود توزیع‌کننده و … با ارقام بالاتری به دست مصرف‌کننده نهایی برسد. حال با توجه به دستمزد مصوب حدود شش میلیون تومانی کارگران، آیا می‌توان نام این خودروها را اقتصادی گذاشت؟ یعنی اگر یک کارگر تمام حقوق خود را هم حفظ کند و خرید دیگری انجام ندهد و این خودروها درگیر تورم نشوند، حداقل ۳۳ ماه طول می‌کشد که توان خرید خودرو اقتصادی را پیدا کند!
ارز واردات خودرو تامین شد؟
همیشه کمبود منابع ارزی یکی از موانع واردات خودرو در کشور بود اما ظاهرا این مشکل این‌بار به همت بانک مرکزی حل شده است. واردات خودرو با ابلاغ آیین‌نامه آن و معرفی اسامی شرکت‌های واردکننده وارد مرحله اجرایی شده بوده که مهم‌ترین مشکل آن تأمین منابع ارزی توسط بانک مرکزی بود، واردات خودرو همیشه مشکل تأمین ارز داشته و برخی از مخالفان واردات معتقدند این کار خروج ارز را از کشور بیشتر خواهد کرد، اما موافقان می‌گویند خودروسازان داخلی برای تأمین قطعه برخی از قطعات را از خارج وارد کرده و در این مرحله با توجه به مزیت‌های خودرو با کیفیت خارجی و نارضایتی مردم از کیفیت خودروسازهای داخلی باید واردات انجام شود. اما آخرین گام از آن تأمین ارز توسط بانک مرکزی بوده که به گفته علی صالح آبادی بانک مرکزی طبق استانداردهای وزارت صمت این کار را اجرایی کرده بود، بر اساس گفته‌های صالح‌آبادی سقف واردات مبلغ یک میلیارد دلار خواهد بود که طبق برآیند وزارت صنعت تقریباً ۹۰ هزار خودرو است.
چرا ۹۰ هزار خودرو وارد می‌شود؟
موضوع دیگر اینکه بازار امروز خودرو نیازمند واردات تا یک میلیون خودرو به صورت سالانه است که این میزان واردات نیازمند بیش از ۱۰ میلیارد دلار منابع ارزی است که با توجه به تحریم‌های ناجوانمردانه علیه ایران این امکان فعلاً وجود ندارد، اما آغاز این امر را باید به فال نیک نگرفت و سالانه بر حجم واردات خودرو افزود. از دیگر نکات مهمی که به نوشته خبرگزاری مهر، دستگاه‌های نظارتی باید دقت ویژه‌ای بر آن کنند این است که در شرایط فعلی شرکت‌های تولید‌کننده باید تمام توان خود را به کار گرفته تا با توجه به توان داخلی قطعات را تولید کنند، اما بررسی‌های نشان می‌دهد در گذشته واردات بسیاری از قطعات از کشور چین انجام شده و در ایران با نام داخلی به شرکت‌های خودروساز فروخته شده است، البته برآیند دقیقی از وضعیت فعلی قطعه‌سازی در کشور و واردات قطعات وجود ندارد، در سال ۹۷ یکی از شرکت‌های قطعه‌سازی به خبرنگار مهرگفته بود: «منطق اقتصادی حکم می‌کند وقتی تولید قطعه در کشور چین ارزان‌تر دست می‌گیرد آن را داخلی‌سازی نکنیم.» این اظهارنظر در زمانی صورت گرفته بود که شرکت‌های قطعه ساز ادعا داشتند بسیاری از قطعات خودرو را بومی‌سازی کرده‌اند. حال باید دید واردات قطعه برای صنعت خودروسازی چقدر بوده و آیا می‌توان با ممنوع کردن واردات قطعات برای خودروهای داخلی و ساخت آن در داخل منابع جدیدی را برای واردات خودرو با کیفیت خارجی با قیمت مناسب فراهم کرد؟
واردات، قیمت خودروها را می‌شکند؟
باهمه اینها، پرسش همیشگی درباره واردات خودروهای خارجی به کشور این است که آیا با ورود این خودروها، قیمت‌ها خودروهای داخلی در بازار کاهش می‌یابد؟ کارشناسان معتقدند که خودروهای وارداتی به تعدای نخواهد بود که بتواند نیاز بازار را تامین کند. در نتیجه ورود این خودروها قرار نیست تغییری در روند بازار ایجاد کند. اما انحصاری شدن دوباره واردات احتمال افزایش قیمت‌ها را بیشتر تقویت می‌کند تا کاهش آن. البته وزارت صمت همچنان معتقد است که واردات خودرو به صورت انحصاری نیست. برخلاف نظر کارشناسان و واردکنندگان، مبنی بر اجرایی نشدن طرح واردات خودرو تا پایان سال، وزارت صمت اصرار بر این دارد که خودروهای خارجی تا پایان سال به کشور می‌آیند و می‌گوید که وزارتخانه در بحث واردات خودرو عزمی جدی دارد.