خورشیدگرفتگی یا کسوف، هنگامی رخ می‌دهد که سایه ماه بر بخشی از زمین بیفتد و در نتیجه در قسمت‌هایی از کره زمین، قرص ماه قسمتی از قرص خورشید یا تمام آن را از دید ناظر زمینی بپوشاند. ماه در خورشیدگرفتگی از بین خورشید و زمین عبور می‌کند. این حرکت مانع رسیدن نور خورشید به زمین می‌شود و هنگامی که ماه از مقابل خورشید می‌گذرد سایه ماه روی زمین می‌افتد و آسمان تاریک می‌شود. خورشیدگرفتگی به سه شکل کلی، جزئی و حلقوی رخ می‌دهد که در هر یک از این اشکال بخش‌هایی از خورشید به اصطلاح می‌گیرد. 

کاظم کوکرم، منجم آماتور و سردبیر پیشین مجله نجوم در مورد زمان دقیق رخداد خورشیدگرفتگی پیش رو در گفت‌وگو با ایرنا گفت: این خورشیدگرفتگی بعدازظهر سه‌شنبه (سوم آبان ۱۴۰۱) به وقوع می‌پیوندد و از تمام پهنه ایران قابل رؤیت است. 

وی ادامه داد: خورشید از حدود ساعت ۱۳:۳۰ روز سه‌شنبه می‌گیرد و تا حدود ساعت ۱۶ پایان می‌یابد. کسوف از مناطق غربی ایران آغاز می‌شود. مثلا از ساعت ۱۳:۲۷ در ارومیه و ۱۳:۳۰ در ایلام آغاز می‌شود و به تدریج شهرهای دیگر رو به مرکز و شمال شرق کشور شاهد آغاز خورشیدگرفتگی جزئی خواهند بود. 

درصد خورشیدگرفتگی در مناطق مختلف متغیر است و از حدود ۴۳ درصد در بندرعباس تا حدود ۶۰ درصد در بجنورد و مشهد (بیشترین درصد گرفتگی در بین مراکز استان) سطح خورشید با قرص ماه پوشانده می‌شود. 

این منجم آماتور ادامه داد: اوج این خورشیدگرفتگی برای مناطق مختلف کشور، اگر به طور میانگین در نظر بگیریم، حوالی ساعت ۱۵ رخ می‌دهد. 

درصد گرفت خورشید در تهران ۵۵ درصد 

کوکرم در مورد زمان و درصد گرفتگی خورشید در این کسوف در تهران اظهار داشت: وقوع خورشیدگرفتگی از ساعت ۱۳:۴۱ در تهران آغاز می‌شود و بیشینه آن ساعت ۱۴:۵۸ در تهران ثبت خواهد شد. درصد گرفت در زمان اوج این خورشیدگرفتگی برای تهران به صورت ۵۵ درصد از مساحت سطح خورشید رخ خواهد داد. 

وی در مورد رویت پذیری این خورشیدگرفتگی اظهار داشت: این خورشیدگرفتگی با چشم غیرمسلح قابل رویت نیست؛ مگر اینکه از فیلتر مخصوص جوشکاری شماره ۱۴ یا عینک های مخصوص رویت خورشیدگرفتگی استفاده شود. ضمن اینکه رصد خورشیدگرفتگی بدون استفاده از این تجهیزات موجب آسیب به چشم نیز می شود.

به گفته کوکرم خورشیدگرفتگی بعدی که در ایران قابل رویت باشد، ۵ سال دیگر به تاریخ ۱۱ مرداد ۱۴۰۶ به وقوع می پیوندد. هر چند آن خورشیدگرفتگی باز هم از ایران به صورت جزئی دیده می‌شود، اما برای دیدن خورشیدگرفتگی کامل در آن زمان می‌توان به مناطقی در کشورهای شمال آفریقا یا عربستان سفر کرد.

وی در مورد محل بهتر رصد خورشیدگرفتگی سوم آبان ۱۴۰۱ نیز گفت: تفاوتی بین محل های مختلف برای رصد این کسوف جزئی وجود ندارد و در تمام ایران دیده خواهد شد، درصد گرفت در نواحی شمال شرقی و در استان های خراسان شمالی و خراسان رضوی بیشتر است ولی به طور کلی بدون فیلتر مخصوص و با چشم غیرمسلح در هیچ منطقه ای و حتی ارتفاعات دیده نمی ‌شود و باید از عینک مخصوص یا تلسکوپ مجهز به فیلتر مخصوص به رصد خورشید استفاده کرد. 

این مدرس نجوم نسبت به رؤیت کسوف بدون استفاده از فیلتر جوشکاری و دیگر تجهیزات ایمنی استاندارد هشدار داد و از هموطنان دعوت کرد با استفاده از تجهیزات مناسب این خورشیدگرفتگی را تماشا کنند.