گروه اقتصادی/ پس از شیوع بیماری کرونا و جنگ روسیه با اوکراین، نه تنها تغییراتی در بازار گاز رقم خورد، بلکه بازار نفت نیز دچار تحول شد.
در این زمینه دانشگاه مهندسی انرژی دانشگاه صنعتی شریف در تازه‌ترین گزارش خود از بازار نفت می‌‌نویسد: از دیگر تغییرات مهمی که معلول موضوع انرژی در قرن حاضر است، شکل‌گیری سازمان‌های جدید جهانی و همچنین دیپلماسی‌های منطقه‌ای است. موضوعی که شاید بخوبی خود را در شکل‌گیری سازمان‌هایی چون سازمان همکاری شانگهای و بریکس٦ نشان داده است. حضور کشوری چون ایران در سازمان همکاری شانگهای و گفت‌وگو با مجموعه بریکس حاکی از این واقعیت است که انرژی نقطه ثقل شکل‌گیری چنین تشکیلاتی در جهان است؛سازمان‌هایی که با وجود کشورهایی چون ایران و روسیه امنیت انرژی در بخش تقاضا و با وجود مصرف کنندگان بزرگی مانند چین و هند امنیت انرژی در بخش عرضه را تأمین می‌‌کنند. همچنین وجود چنین سازمان‌هایی امکان دیپلماسی دو به دوی کشورها را در سایر زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی فراهم می‌‌کند. در هفته گذشته الکساندر نواک، معاون نخست وزیر روسیه اعلام کرد، انتظار می‌‌رود که روسیه و ایران در سال جاری به یک توافق مبادله نفت و گاز دست یابند. این درحالی است که به اعتقاد کارشناسان نویسنده این گزارش از جمله عباس ملکی، در هفته گذشته لحن پوتین رئیس جمهور روسیه برای خاتمه جنگ تغییر داشته است.
بازار نفت روسیه
پس از الحاق مناطق چهارگانه لوهانسک، دونتسک، زاپروژیا، و هرسون به روسیه که نقطه عطفی در تحولات میدانی جنگ به‌شمار می‌‌آید، شدت تنش‌ها در هفته اخیر بین مسکو و کی‌یف افزایش یافت. روسیه 18 مهر، یکی از بزرگترین حملات هوایی خود را به اوکراین در تلافی آشکار تخریب پل بزرگی که روسیه و کریمه را به هم متصل می‌‌کند، انجام داد.این اقدام باعث شد اوکراین متعهد شود که نیروهای مسلح خود را تقویت کند. بررسی اظهارات مقامات روسیه در هفته اخیر حاکی از تغییر لحن مسکو برای خاتمه جنگ و چراغ سبز به مشتریان انرژی تولیدی خود است. علی‌رغم رشد ارزش روبل روسیه و همچنین بازارهای وارداتی جدید انرژی برای روسیه همچون چین و هند که تا حدود زیادی امنیت انرژی در بخش تقاضا را برای کرملین تأمین کرده‌اند، به نظر میرسد پوتین به نتیجه کنونی در جنگ راضی بوده و برای احیای جایگاه روسیه به عنوان نقطه ثقل تأمین انرژی اروپا تلاش می‌‌کند.
ولادیمیر پوتین روز پنجشنبه 21 مهر در کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادسازی در آسیا بیان کرد که نوسانات قیمت انرژی در سطح جهانی در حال افزایش است. رئیس جمهور روسیه در سخنرانی دیگری با تروریستی خواندن اختلال در خط لوله نورد استریم، اعلام کرد هر هدف زیرساخت انرژی، اکنون در معرض خطربوده و اقتصاد جهانی و بازارهای انرژی در یک بحران حاد قرار دارند که به دلیل افزایش قیمت‌ها است. وی با اشاره به امکان تعمیرات این خط لوله گفت کسانی که به دنبال قطع رابطه بین روسیه و اروپا هستند، همان افرادی هستند که در پشت خرابکاری خط لوله نورد استریم قرار دارند. پوتین همچنین اظهار کرد روسیه آماده عرضه گاز از طریق خط لوله نورد استریم 2 بوده و در حال حاضر توپ در زمین اروپاست. وی با اشاره به فصل سرما از آمادگی روسیه برای عرضه حجم‌های مازاد در فصل زمستان خبر داد. همزمان الکسی میلر مدیرعامل شرکت گازپروم روز چهارشنبه گفت که هیچ کس نمی‌تواند تضمین کند اروپا با سطح فعلی گاز طبیعی در انبارهای زیرزمینی در زمستان آینده جان سالم به در خواهد برد. همچنین سخنگوی وزارت خارجه روسیه از تمایل روسیه برای مشارکت در دیپلماسی سخن گفت.
همگرایی روسیه و عربستان و روابط رو به افول امریکا و عربستان
تصمیم اوپک پلاس برای کاهش دو میلیون بشکه‌ای تولید روزانه نفت مهم‌ترین خبر اثرگذار بر قیمت‌ها در بازار انرژی طی دو هفته اخیر بوده و توانسته بعد از مدت‌ها چشم‌انداز مثبتی را پیش روی فعالان این بازار قرار بدهد. در جلسه این سازمان که در وین اتریش برگزار شد، مقرر شد هر یک از 19 عضو این سازمان 4 تا 5 درصد تولید خود را کاهش دهند. این کاهش از ماه نوامبر آغاز خواهد شد و در سال بعد نیز ادامه خواهد داشت. پیش‌خور شدن اثرات جنگ در خاک اوکراین، رکود جهانی، افزایش متوالی نرخ بهره توسط فدرال رزرو ایالات متحده و بانک‌های مرکزی اروپا، اوضاع نابسامان وضعیت کووید19 در چین و عوامل دیگر بازدهی منفی را برای کشورهای نفتخیز در سه ماه اخیر به همراه داشته تا جایی که بالاخره سران اوپک پلاس را بر آن داشت تا با یک کاهش در تولید و عرضه نفت خام قیمت‌ها را به مدار مثبت بازگردانند. بعد از این تصمیم بانک مورگان استنلی پیش‌بینی کرد قیمت‌های نفت سریع‌تر از برآورد قبلی، دوباره به 100 دلار در هر بشکه تا پایان سال 2022 صعود خواهد کرد. البته سران این گروه معتقدند این اقدام پس از آن اتخاذ شد که دبیرخانه اوپک نسبت به وجود عرضه کافی نفت خام در بازار جهانی آنان را مطمئن کرده است. به گفته الغیث دبیر کل اوپک، ظرفیت تولید نفت که با آخرین کاهش تولید آزاد می‌‌شود، می‌‌تواند به کشورها اجازه دهد تا در صورت بروز هرگونه بحران در بازارهای نفت مداخله کنند. این اظهارات در حالی صورت گرفته که به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی میزان عرضه مازاد جهانی نفت کمتر از یک میلیون بشکه است. سیاست جدید اوپک از آن رو حائز اهمیت است که تولید کشورهایی همچون عربستان، امارات و کویت به عنوان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس کاهش می‌‌یابد. کشورهایی که در سفر اخیر جو بایدن به جده، به رئیس جمهور ایالات متحده درخصوص تأمین امنیت انرژی اطمینان خاطر داده بودند و به فاصله کمتر از سه ماه و همسو با روسیه سیاستی را در تقابل با خواسته‌های بایدن اتخاذ کرده‌اند. فارغ از ابعاد اقتصادی این تصمیم باید منتظر پیامدهای سیاسی این تصمیم در روابط عربستان و امریکا بود. به نظر میرسد ریاض بیش از هر زمانی منافع خود را در روابط نزدیک همزمان با روسیه و امریکا می‌‌بیند. مشاور اقتصادی کاخ سفید در اظهارات خود تصمیم اوپک پلاس را غیرقابل توجیه خوانده و از کمبود عرضه نفت به عنوان چالش مهم امریکا یاد کرد. ژانت یلن، وزیر خزانه‌داری ایالات متحده نیز روز یکشنبه 17 مهر، کاهش تولید نفت اوپک پلاس را غیرمفید و غیرعاقلانه دانست و اعمال سقف قیمت نفت را راهکار مقابله با این سیاست خواند. به گزارش وال استریت ژورنال، ایالات متحده به ریاض هشدار داده که کاهش تولید اوپک پلاس در جهت منافع روسیه است. همچنین مقامات امریکایی از عربستان سعودی خواسته بودند که کاهش تولید اوپک پلاس را به مدت یک ماه به تعویق بیندازد تا ایالات متحده با خرید نفت و تزریق به ذخایر استراتژیک نفتی قیمت 75 دلار در هر بشکه، به جلوگیری از فروپاشی بازار نفت کمک کنند. سعودی‌ها درخواست امریکا را رد کردند، زیرا معتقد بودند این درخواست مربوط به انتخابات میاندوره‌ای در 4 نوامبر (20 روز دیگر) است. در این میان باید به واکنش جو بایدن پرداخت که بدون اشاره به ابعاد اقدام متقابل امریکا هشدار داد تصمیم اخیر اوپک پلاس برای عربستان سعودی عواقب جدی خواهد داشت. جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید نیز از موافقت بایدن برای تجدید نظر در روابط با ریاض خبر داد و گمانه‌زنی‌ها حاکی از تغییر در سیاست‌های ایالات متحده در فروش سلاح به عربستان هستند. البته به گفته ژان پیر سخنگوی کاخ سفید، هیچ جدول زمانی برای بازنگری در سیاست امریکا در قبال عربستان سعودی وجود ندارد. در مقابل وزارت خارجه عربستان سعودی در واکنش به اظهارات رئیس جمهور امریکا بیانیه‌ای صادر و اعلام کرد هرگونه اظهارات درباره جانبداری ریاض در نزاع‌های بین‌المللی پس از تصمیم اوپک پلاس درخصوص کاهش تولید نفت را رد می‌‌کند. هفته‌ای که گذشت، قیمت نفت خام از مرز ۹۷ دلار در بشکه عبور کرد و به واسطه عواملی مانند احتمال تشدید رکود اقتصادی در جهان در پایان هفته به محدوده ۹۱ دلار در بشکه رسید؛ اما در مجموع قیمت‌ها فراتر از مرز ۹۰ دلار در بشکه باقی ماند.
∎
در این زمینه دانشگاه مهندسی انرژی دانشگاه صنعتی شریف در تازه‌ترین گزارش خود از بازار نفت می‌‌نویسد: از دیگر تغییرات مهمی که معلول موضوع انرژی در قرن حاضر است، شکل‌گیری سازمان‌های جدید جهانی و همچنین دیپلماسی‌های منطقه‌ای است. موضوعی که شاید بخوبی خود را در شکل‌گیری سازمان‌هایی چون سازمان همکاری شانگهای و بریکس٦ نشان داده است. حضور کشوری چون ایران در سازمان همکاری شانگهای و گفت‌وگو با مجموعه بریکس حاکی از این واقعیت است که انرژی نقطه ثقل شکل‌گیری چنین تشکیلاتی در جهان است؛سازمان‌هایی که با وجود کشورهایی چون ایران و روسیه امنیت انرژی در بخش تقاضا و با وجود مصرف کنندگان بزرگی مانند چین و هند امنیت انرژی در بخش عرضه را تأمین می‌‌کنند. همچنین وجود چنین سازمان‌هایی امکان دیپلماسی دو به دوی کشورها را در سایر زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی فراهم می‌‌کند. در هفته گذشته الکساندر نواک، معاون نخست وزیر روسیه اعلام کرد، انتظار می‌‌رود که روسیه و ایران در سال جاری به یک توافق مبادله نفت و گاز دست یابند. این درحالی است که به اعتقاد کارشناسان نویسنده این گزارش از جمله عباس ملکی، در هفته گذشته لحن پوتین رئیس جمهور روسیه برای خاتمه جنگ تغییر داشته است.
بازار نفت روسیه
پس از الحاق مناطق چهارگانه لوهانسک، دونتسک، زاپروژیا، و هرسون به روسیه که نقطه عطفی در تحولات میدانی جنگ به‌شمار می‌‌آید، شدت تنش‌ها در هفته اخیر بین مسکو و کی‌یف افزایش یافت. روسیه 18 مهر، یکی از بزرگترین حملات هوایی خود را به اوکراین در تلافی آشکار تخریب پل بزرگی که روسیه و کریمه را به هم متصل می‌‌کند، انجام داد.این اقدام باعث شد اوکراین متعهد شود که نیروهای مسلح خود را تقویت کند. بررسی اظهارات مقامات روسیه در هفته اخیر حاکی از تغییر لحن مسکو برای خاتمه جنگ و چراغ سبز به مشتریان انرژی تولیدی خود است. علی‌رغم رشد ارزش روبل روسیه و همچنین بازارهای وارداتی جدید انرژی برای روسیه همچون چین و هند که تا حدود زیادی امنیت انرژی در بخش تقاضا را برای کرملین تأمین کرده‌اند، به نظر میرسد پوتین به نتیجه کنونی در جنگ راضی بوده و برای احیای جایگاه روسیه به عنوان نقطه ثقل تأمین انرژی اروپا تلاش می‌‌کند.
ولادیمیر پوتین روز پنجشنبه 21 مهر در کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادسازی در آسیا بیان کرد که نوسانات قیمت انرژی در سطح جهانی در حال افزایش است. رئیس جمهور روسیه در سخنرانی دیگری با تروریستی خواندن اختلال در خط لوله نورد استریم، اعلام کرد هر هدف زیرساخت انرژی، اکنون در معرض خطربوده و اقتصاد جهانی و بازارهای انرژی در یک بحران حاد قرار دارند که به دلیل افزایش قیمت‌ها است. وی با اشاره به امکان تعمیرات این خط لوله گفت کسانی که به دنبال قطع رابطه بین روسیه و اروپا هستند، همان افرادی هستند که در پشت خرابکاری خط لوله نورد استریم قرار دارند. پوتین همچنین اظهار کرد روسیه آماده عرضه گاز از طریق خط لوله نورد استریم 2 بوده و در حال حاضر توپ در زمین اروپاست. وی با اشاره به فصل سرما از آمادگی روسیه برای عرضه حجم‌های مازاد در فصل زمستان خبر داد. همزمان الکسی میلر مدیرعامل شرکت گازپروم روز چهارشنبه گفت که هیچ کس نمی‌تواند تضمین کند اروپا با سطح فعلی گاز طبیعی در انبارهای زیرزمینی در زمستان آینده جان سالم به در خواهد برد. همچنین سخنگوی وزارت خارجه روسیه از تمایل روسیه برای مشارکت در دیپلماسی سخن گفت.
همگرایی روسیه و عربستان و روابط رو به افول امریکا و عربستان
تصمیم اوپک پلاس برای کاهش دو میلیون بشکه‌ای تولید روزانه نفت مهم‌ترین خبر اثرگذار بر قیمت‌ها در بازار انرژی طی دو هفته اخیر بوده و توانسته بعد از مدت‌ها چشم‌انداز مثبتی را پیش روی فعالان این بازار قرار بدهد. در جلسه این سازمان که در وین اتریش برگزار شد، مقرر شد هر یک از 19 عضو این سازمان 4 تا 5 درصد تولید خود را کاهش دهند. این کاهش از ماه نوامبر آغاز خواهد شد و در سال بعد نیز ادامه خواهد داشت. پیش‌خور شدن اثرات جنگ در خاک اوکراین، رکود جهانی، افزایش متوالی نرخ بهره توسط فدرال رزرو ایالات متحده و بانک‌های مرکزی اروپا، اوضاع نابسامان وضعیت کووید19 در چین و عوامل دیگر بازدهی منفی را برای کشورهای نفتخیز در سه ماه اخیر به همراه داشته تا جایی که بالاخره سران اوپک پلاس را بر آن داشت تا با یک کاهش در تولید و عرضه نفت خام قیمت‌ها را به مدار مثبت بازگردانند. بعد از این تصمیم بانک مورگان استنلی پیش‌بینی کرد قیمت‌های نفت سریع‌تر از برآورد قبلی، دوباره به 100 دلار در هر بشکه تا پایان سال 2022 صعود خواهد کرد. البته سران این گروه معتقدند این اقدام پس از آن اتخاذ شد که دبیرخانه اوپک نسبت به وجود عرضه کافی نفت خام در بازار جهانی آنان را مطمئن کرده است. به گفته الغیث دبیر کل اوپک، ظرفیت تولید نفت که با آخرین کاهش تولید آزاد می‌‌شود، می‌‌تواند به کشورها اجازه دهد تا در صورت بروز هرگونه بحران در بازارهای نفت مداخله کنند. این اظهارات در حالی صورت گرفته که به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی میزان عرضه مازاد جهانی نفت کمتر از یک میلیون بشکه است. سیاست جدید اوپک از آن رو حائز اهمیت است که تولید کشورهایی همچون عربستان، امارات و کویت به عنوان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس کاهش می‌‌یابد. کشورهایی که در سفر اخیر جو بایدن به جده، به رئیس جمهور ایالات متحده درخصوص تأمین امنیت انرژی اطمینان خاطر داده بودند و به فاصله کمتر از سه ماه و همسو با روسیه سیاستی را در تقابل با خواسته‌های بایدن اتخاذ کرده‌اند. فارغ از ابعاد اقتصادی این تصمیم باید منتظر پیامدهای سیاسی این تصمیم در روابط عربستان و امریکا بود. به نظر میرسد ریاض بیش از هر زمانی منافع خود را در روابط نزدیک همزمان با روسیه و امریکا می‌‌بیند. مشاور اقتصادی کاخ سفید در اظهارات خود تصمیم اوپک پلاس را غیرقابل توجیه خوانده و از کمبود عرضه نفت به عنوان چالش مهم امریکا یاد کرد. ژانت یلن، وزیر خزانه‌داری ایالات متحده نیز روز یکشنبه 17 مهر، کاهش تولید نفت اوپک پلاس را غیرمفید و غیرعاقلانه دانست و اعمال سقف قیمت نفت را راهکار مقابله با این سیاست خواند. به گزارش وال استریت ژورنال، ایالات متحده به ریاض هشدار داده که کاهش تولید اوپک پلاس در جهت منافع روسیه است. همچنین مقامات امریکایی از عربستان سعودی خواسته بودند که کاهش تولید اوپک پلاس را به مدت یک ماه به تعویق بیندازد تا ایالات متحده با خرید نفت و تزریق به ذخایر استراتژیک نفتی قیمت 75 دلار در هر بشکه، به جلوگیری از فروپاشی بازار نفت کمک کنند. سعودی‌ها درخواست امریکا را رد کردند، زیرا معتقد بودند این درخواست مربوط به انتخابات میاندوره‌ای در 4 نوامبر (20 روز دیگر) است. در این میان باید به واکنش جو بایدن پرداخت که بدون اشاره به ابعاد اقدام متقابل امریکا هشدار داد تصمیم اخیر اوپک پلاس برای عربستان سعودی عواقب جدی خواهد داشت. جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید نیز از موافقت بایدن برای تجدید نظر در روابط با ریاض خبر داد و گمانه‌زنی‌ها حاکی از تغییر در سیاست‌های ایالات متحده در فروش سلاح به عربستان هستند. البته به گفته ژان پیر سخنگوی کاخ سفید، هیچ جدول زمانی برای بازنگری در سیاست امریکا در قبال عربستان سعودی وجود ندارد. در مقابل وزارت خارجه عربستان سعودی در واکنش به اظهارات رئیس جمهور امریکا بیانیه‌ای صادر و اعلام کرد هرگونه اظهارات درباره جانبداری ریاض در نزاع‌های بین‌المللی پس از تصمیم اوپک پلاس درخصوص کاهش تولید نفت را رد می‌‌کند. هفته‌ای که گذشت، قیمت نفت خام از مرز ۹۷ دلار در بشکه عبور کرد و به واسطه عواملی مانند احتمال تشدید رکود اقتصادی در جهان در پایان هفته به محدوده ۹۱ دلار در بشکه رسید؛ اما در مجموع قیمت‌ها فراتر از مرز ۹۰ دلار در بشکه باقی ماند.