برخی نظریه‌ها اعلام می‌کند ضمیر ناخودآگاه یک فرد است که تمام کار‌ها را انجام داده و بخش خودآگاه مغز به سادگی به آن واکنش نشان می‌دهد.

اندرو بودسون، محقق دانشکده پزشکی چوبانیان و استاد رشته عصب شناسی دانشگاه بوستون در این رابطه توضیح می‌دهد:آگاهی و خودآگاه فرد، ترسیم کننده موقعیت وی از خود و دنیای اطرافش است. این آگاهی برای همه منحصر به فرد است.

با این حال، بودسون این سوال را مطرح می‌کند که آیا مردم به طور فعال جهان را درک می‌کنند یا فقط آنچه را که ضمیر ناخودآگاه به آن‌ها می‌گوید به خاطر می‌آورند. به طور خلاصه، نظریه ما این است که هوشیاری به عنوان یک سیستم حافظه توسعه یافته است که توسط بخش ناخودآگاه مغز برای کمک به ما در تصور انعطاف پذیر و خلاقانه آینده و برنامه ریزی مطابق با آن استفاده می‌شود.

آنچه در مورد این نظریه کاملاً جدید است این است که نشان می‌دهد ما جهان را درک نمی‌کنیم، تصمیم نگرفته یا اعمالی را مستقیما انجام نمی‌دهیم. درعوض، همه این کار‌ها را ناخودآگاه انجام می‌دهیم و سپس حدود نیم ثانیه بعد، آگاهانه انجام آن‌ها را به یاد می‌آوریم.

این پژوهشگران پس از کشف تعدادی پدیده که نظریه‌های تثبیت شده در مورد آگاهی قادر به توضیح آن نبودند، این نظریه جدید را ارائه کردند.
ما می‌دانستیم که فرآیند‌های آگاهانه برای درگیر شدن فعالانه در موسیقی، ورزش و سایر فعالیت‌هایی که نیاز به رفلکس‌های کسری از ثانیه است، بسیار کند هستند. اما اگر آگاهی در چنین فرآیند‌هایی دخیل نباشد، توضیح بهتری درباره آنچه که هوشیاری انجام می‌دهد مورد نیاز است.

نویسندگان این مطالعه می‌گویند: نظریه آن‌ها نشان می‌دهد که همه تصمیم‌های ما ناخودآگاه گرفته می‌شوند، اما مغز ما را فریب می‌دهد تا فکر کنیم آگاهانه تصمیم به انجام کاری گرفته ایم. وقتی کسی با خود می‌گوید که فقط یک قاشق بستنی می‌خورد و سپس کل ظرف را تمام می‌کند، به این دلیل است که ذهن خودآگاه وی تصمیماتش را کنترل نمی‌کند.

بر این اساس مشخص شد حتی افکار ما عموماً تحت کنترل آگاهانه ما نیستند. این عدم کنترل دلیلی است که ما ممکن است در متوقف کردن جریان افکاری که در سرمان می‌گذرد در حالی که سعی می‌کنیم بخوابیم مشکل داشته باشیم.

محققان بر این باورند که چندین اختلال عصبی، روانپزشکی و رشدی ممکن است در واقع مشکلات هوشیاری را آشکار کنند. این‌ها عبارتند از آلزایمر، هذیان، میگرن، اسکیزوفرنی و انواع خاصی از اوتیسم.