«ادوارد رودز»، استاد امور بین‌الملل دانشگاه جورج میسون، در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در رابطه با این نکته که ایران اعلام کرده که برای جلوگیری از عدم تکرار اتفاق سال ۲۰۱۸ آمریکا باید تضمینی برای خروج طرف‌ها از این توافق ارائه کند، گفت: یکی از موانع اصلی که بر سر مذاکرات بازگشت به برجام وجود دارد این نکته است که هیچ‌یک از طرف‌ها نمی‌توانند تضمین قابل‌پذیرشی بدهند که در صورت تغییر شرایط در آینده به مفاد توافقنامه پایبند خواهند ماند. همانطور که هیچ امکانی وجود ندارد که دولت ایران در مورد دستیابی خود به پیشرفت هسته‌ای در صورت عدم عمل به تعهدات برجامی از سوی دیگر طرف‌ها در آینده تضمین دهد، هیچ راه عملی وجود ندارد که ایالات متحده تضمین دهد که در صورتی که به این باور برسد که ایران به تعهدات برجامی خود عمل نمی‌کند، تحریم‌های علیه این کشور را مجدداً وضع نخواهد کرد. هرگونه توافقی برای بازگشت به برجام مستلزم اعتماد دو طرف به یکدیگر است ولی به دلایل متفاوتی هیچ‌یک از طرف‌ها تمایلی به اعتماد کردن به یکدیگر ندارند. اعتماد باید به آرامی و به تدریج شکل بگیرد. تراژدی ۱۸ ماه گذشته به این دلیل بوده است که روند اعتمادسازی میان طرف‌ها طی نشده است.  

رودز در پیش‌بینی خود از چشم‌انداز احیای برجام با توجه به شرایط موجود بیان داشت: در دنیا هیچ‌چیزی قطعیت ندارد؛ ولی آنچه که قطعیت دارد این است که هیچ‌گونه توافقی پیش از ماه نوامبر (آذر) صورت نخواهد گرفت. حتی شانس اینکه توافقی پس از انتخابات میان‌دوره‌ای صورت بگیرد، پایین است و کمتر هم می‌شود. در هر صورت هر اندازه هم احتمال بازگشت به برجام وجود داشته است، شانس احیای برجام پیش از انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا در ماه نوامبر، صفر است. شانس رسیدن به توافق در سال ۲۰۲۲ ماه‌ها پیش از دست رفته بود.

وی یادآور شد: نکته‌ای که ما نیاز به درک آن داریم این است که برجام حتی در زمان به امضاء رسیدنش (در سال ۲۰۱۵) در ایالات متحده از محبوبیت چندانی برخوردار نبود. هیچ کسی در ایالات متحده، حتی جدی‌ترین حمایت‌کنندگان برجام، اشتیاقی نسبت به آن نداشتند. اکثر مدافعان برجام اینگونه ادعا می‌کردند که دستیابی به چنین توافقی، فقط اندکی بهتر از نداشتن هیچ توافقی است. حتی اگر از آن بخش از مردم آمریکا که اخبار را دنبال می‌کنند نظرسنجی‌ به عمل می‌آمد، احتمالاً میزان حمایت آن‌ها از برجام به مراتب کمتر از تصمیم‌گیرندگان این کشور بود.

استاد امور بین‌الملل دانشگاه جورج میسون عنوان کرد: گذر زمان، جذابیت برجام را برای هر دو طرف (مردم و تصمیم‌گیرندگان) به شدت کاهش داده است. از نقطه‌نظر آمریکایی‌ها، منافع حاصل از توافق برجام به‌صورت قابل‌ملاحظه‌ای کاهش پیدا کرده است. بازه زمانی که توسط این توافق پوشش داده شده کوتاه‌تر هم شده است و پیشرفت‌های ایران در راستای دستیابی به توانایی ساخت سلاح هسته‌ای، محدودیت‌های اعمال شده توسط برجام را بی‌معنی‌تر کرده است. از نقطه‌نظر آمریکایی‌ها، هزینه‌هایی که این توافق به‌همراه دارد، افزایش هم پیدا کرده است.

وی گفت: در شرایط کنونی، حتی دولت آمریکا که بر این باور است که مزایای بازگشت به برجام از هزینه‌های آن بیشتر است، در متقاعد کردن افکار عمومی این کشور برای بازگشت به برجام، کار بسیار دشواری در پیش دارد. این نکته باید درک شود که مردم آمریکا دیدگاه به شدت منفی نسبت به دولت ایران، اهداف سیاست خارجی‌ این کشور مخصوصاً حمایت این کشور از بازیگران سیاسی در منطقه دارند. افکار عمومی آمریکا همچنان در چهارچوب دوران «بحران گروگانگیری کارکنان سفارت آمریکا در ایران» در سال‌های ۱۹۷۹-۱۹۸۰ قرار دارد. آمریکایی‌ها همچنان در رابطه با آن واقعه خشمگین هستند. هر اقدامی که به نوعی «امتیاز دادن» به دولت ایران تلقی شود، به لحاظ سیاسی از محبوبیت پایینی در ایالات متحده برخودار است.  

رودز یادآور شد: افکار عمومی آمریکا به‌شدت در وضعیتی دوقطبی میان دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان قرار گرفته است و خصومت‌های ‌حزبی در سطوح بالایی قرار دارند و با توجه به اینکه انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا بسیار نزدیک است هیچ‌ رئیس‌جمهوری از هریک از دو حزب، توافق بازگشت به برجام را امضاء نخواهند کرد. در حقیقت هیچ‌یک از رؤسای‌جمهوری آمریکا، چه دموکرات، چه جمهوری‌خواه چنین تصمیمی نخواهد گرفت. احتمالاً با گذشت زمان، اکثریت مردم آمریکا متقاعد شوند که بازگشت به برجام، هر اندازه بد هم که باشد، بهتر از بازنگشتن به ‌‌آن است. اما با توجه به اینکه کمتر از دو ماه تا انتخابات میان‌دوره‌ای باقی‌مانده است، زمان کافی برای دولت آمریکا وجود ندارد تا افکار عمومی به‌شدت مردد آمریکا را متقاعد کنند. حتی بدون انتخابات پیشرو، برای دولت آمریکا دشوار خواهد بود تا در شرایط کنونی به برجام بازگردد. حمایت ایران از حمله روسیه به اوکراین – از جمله ارائه تکنولوژی نظامی به مسکو از سوی تهران- به مجموعه جدیدی از نگرانی‌ها در رابطه با پیامدهای  برداشته شدن تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران دامن زده است.

این استاد دانشگاه، در تحلیل خود از وضعیت بازار انرژی در صورت انعقاد و عدم امضای توافق بیان داشت: بازگشت کامل ایران به سیستم اقتصادی جهانی شامل بازارهای انرژی می‌شود ولی به این بازارها محدود نمی‌شود. بازگشت ایران به بازار جهانی انرژی، اتفاقی است که همه ما منتظر آن هستیم. تحقق چنین رویدادی در راستای منافع مردم ایران و جهان است. این نکته هم درست است که اروپا در شرایط کنونی با کمبود شدید گاز طبیعی مواجه است و احتمال بسیار زیادی وجود دارد که نیازمندی اروپا به گاز طبیعی تا چند سال دیگر ادامه پیدا کند. این دو البته دو نکته کاملاً جدای از یکدیگر هستند.

وی افزود: مشکل اصلی که کشورهای اروپایی با آن مواجه هستند وابستگی‌شان به گاز طبیعی روسیه که از طریق خط‌لوله از این کشور به اروپا منتقل می‌شود. بدون گاز طبیعی روسیه، بازارهای جهانی با کمبود گاز طبیعی مواجه هستند، اما محدودیتی دیگری که وجود دارد این است که گاز طبیعی فقط از طریق خط‌لوله یا به‌صورت مایع قابل جابجایی است و اروپا با کمبود زیرساخت‌های کافی برای واردات گاز طبیعی (به‌صورت مایع) مواجه است و قادر به تأمین گاز طبیعی مورد نیاز خود از بازارهای بین‌المللی نیست.

رودز گفت: متأسفانه مجموعه‌ای از وقایع روی داده‌اند که به احتمال بسیار زیاد جهان در سال‌های آینده با کسادی و یا حتی رکود در حوزه اقتصادی مواجه شود. کند شدن روند رشد اقتصادی در اروپا به دلیل کمبود انرژی، کنار گذاشته شدن روسیه از بازارها جهانی، بحران بانکی و ملکی در چین به همراه تأثیری که سیاست‌های کرونایی این کشور بر تولیدات آن داشته است، اختلالاتی که در اثر کرونا در سیستم توزیع جهانی روی داد، بالا رفتن تعداد و شدت بلایای طبیعی که با تغییرات آب‌وهوایی مرتبط هستند. در رابطه با شدت گرفتن بلایای طبیعی می‌توان به سیل فاجعه‌باری که در پاکستان روی داد و سراسر این کشور را در بر گرفت، خشکسالی در غرب آمریکا و کاهش سطح آب رودخانه‌های اروپا اشاره کرد. تمامی این رویدادها به کاهش فعالیت‌های اقتصادی در سطح جهان منجر شده است. یکی از آثار سوء این کاهش در فعالیت اقتصادی، کاهش تقاضا برای انرژی خواهد بود.

وی در اظهارنظر در خصوص میزان تاثیر فشار اسرائیل بر سازمان انرژی اتمی و دولت آمریکا در به نتیجه نرسیدن برجام و چرایی اینکه اقدامات اسرائیل در ترور دانشمندان هسته ای و خرابکاری در مراکز صلح آمیز هسته‌ای ایران با سکوت غرب همراه است، گفت: رژیم صهیونیستی مداوماً و به‌صورت آشکاری نگرانی‌های خود در رابطه با برجام و مخالفتش با توافق را ابراز داشته است. مقامات دولت ایالات متحده و کسر قابل‌توجهی از مردم آمریکا که اخبار روز را تعقیب می‌کنند همانند دولت اسرائیل نگران برنامه هسته‌ای ایران هستند.

رودز یادآور شد: نگرانی مردم آمریکا نسبت به برنامه هسته‌ای ایران، به این دلیل نیست که صرفاً مقام‌های رژیم صهیونیستی در رابطه با این موضوع ابراز نگرانی می‌کنند. بلکه به این دلیل است که تقریباً تمامی مردم آمریکا با نظر دولت رژیم صهیونیستی مبنی‌بر اینکه دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای به بی‌ثباتی منطقه منجر می‌شود هم‌عقیده هستند. در گذشته، تنها تفاوتی که میان موضع آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها در رابطه با برجام وجود داشت این بود که برجام با وجود ایرادات و محدودیت‌هایی که دارد، وجود داشتنش بهتر از عدم وجودش است. همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد مزایای برجام با گذر زمان کاهش پیدا کرده است.

وی گفت: با توجه به ناتوانی که در پیشبرد مذاکرات در طول یکسال و نیم گذشته وجود داشته است، تردیدها در خصوص اینکه تداوم تلاش‌های ناموفق برای دستیابی به توافق دیگر ارزش دارد یا خیر افزایش یافته است. درک این نکته از سوی ناظران ایرانی اهمیت دارد که نگرانی‌ها و تصمیمات ایالات متحده، توسط اسرائیل جهت داده نمی‌شود. علت اینکه مواضع آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها با یکدیگر همخوانی و همسویی دارند این است که سیاست‌گذاران آمریکایی و اسرائیلی به صورت جداگانه به نتایج مشترکی رسیده‌اند. تغییراتی در روابط اسرائیل و ایالات متحده به‌وجود آمده است و در حقیقت تغییرات قابل‌توجهی هم در روابط دو طرف به‌وجود آمده است؛ ولی این تغییرات، تفاوت چندانی در نگرش دو طرف نسبت به موضوع برجام به‌وجود نیاورده است.