رئیس‌جمهور ایران در حالی راهی ازبکستان شد که هدف از این سفر را قطعی شدن امضای سند عضویت ایران در سازمان همکاری شانگ‌های اعلام کرد. تحقق این امر، علاوه بر اینکه تکمیل‌کننده برنامه سفر پارسال به تاجیکستان بود، با توجه به عوایدی که می‌تواند در مناسبات منطقه و جهان برای کشور داشته باشد، دستاوردی مهم در زمینه سیاست خارجی محسوب می‌شود.
سید ابراهیم رئیسی همواره تأکید کرده بود که توجه به تحولات و مناسبات منطقه‌ای و گسترش ارتباط با کشور‌های نزدیک را در دستور کار قرار خواهد داد. وی مدتی پس از روی کار آمدن در نخستین سفر خارجی راهی دو شنبه شد تا زیربنای عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگ‌های ایجاد شود. رئیسی چهار شنبه گذشته نیز در سفری سه روزه برای شرکت در بیست و دومین اجلاس سران سازمان همکاری شانگ‌های و دیدار با سران کشور‌های عضو، راهی سمرقند شد که عضویت رسمی ایران در این سازمان یکی از محور‌های اصلی سفر وی بود.
صبح روز جمعه ۲۵ شهریور اجلاس سران سازمان همکاری شانگ‌های با حضور سران ایران، چین، روسیه، هند، ازبکستان، قزاقستان، بلاروس، ترکیه، آذربایجان، قرقیزستان، پاکستان، مغولستان، تاجیکستان و ترکمنستان آغاز شد. این اجلاس هرساله با محوریت موضوع راهبرد‌های همکاری‌های چندجانبه و حوزه‌های مهم توسعه، رسیدگی به موضوعات مهم و تقویت همکاری‌های اقتصادی و سیاسی اعضا برگزار می‌شود. افغانستان، بلاروس، جمهوری اسلامی ایران و مغولستان در سازمان همکاری شانگ‌های دارای وضعیت ناظر بودند که جمهوری اسلامی ایران در بیست و یکمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگ‌های به عضویت کامل این سازمان درآمد. همچنین شش کشور جمهوری آذربایجان، جمهوری ارمنستان، پادشاهی کامبوج، جمهوری دموکراتیک فدرال نپال، جمهوری ترکیه و جمهوری دموکراتیک سوسیالیستی سریلانکا شرکای گفت‌وگوی سازمان همکاری شانگ‌های هستند.
ورود سازمان شانگ‌های به دوره‌ای جدید
روز جمعه، ولادیمیر ناراف، وزیر امور خارجه ازبکستان در نشست مطبوعاتی گفت: «در نشست امروز یادداشت تعهدات ایران به امضا رسید که راه را برای عضویت کامل این کشور در سازمان همکاری شانگ‌های باز می‌کند.» وزیر امور خارجه ازبکستان اظهار داشت: «سازمان همکاری شانگ‌های وارد مرحله جدید و حتی بیش از پیش پرمسئولیت دور خود در توسعه می‌شود. سازمان باید بسیاری از وظایف اولویت‌دار همکاری را حل و فصل کند.» این دیپلمات ارشد ازبکستان خاطرنشان کرد: «شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور ازبکستان بر اهمیت تداوم حفظ مقام غیربلوکی سازمان همکاری شانگ‌های و باز بودن آن، تمرکز بر همکاری گسترده بین‌المللی و پایبندی به اصل تقسیم‌ناپذیری امنیت تأکید کرد. وی همچنین بر لزوم تقویت همبستگی، حمایت متقابل و مشارکت بر اساس اصول روح شانگ‌های تأکید کرد و گفت: «تن‌ها از این طریق می‌توانیم صلح، ثبات و رفاه را در منطقه سازمان همکاری شانگ‌های تأمین کنیم.»
در این نشست ۱۷ یادداشت تفاهم و سند همکاری و یک بیانیه مشترک میان مقامات عالی ایران و جمهوری ازبکستان به امضا رسید. افزایش همکاری در عرصه‌های کشاورزی، انرژی، گمرک، تلاش برای توسعه همکاری‌های ورزشی، علمی، فناوری و نوآوری، افزایش تبادلات فرهنگی، همکاری در زمینه بهداشت و درمان، عملیاتی‌سازی حمل و نقل بین‌المللی از طریق بندر چابهار، همکاری‌های محیط زیستی، توسعه صنعت گردشگری و تسهیل صدور روادید برای تجار، اعضای محافل علمی و گروه‌های توریستی موضوع اسناد همکاری امضاشده میان مقامات دو کشور بود.
توسعه برنامه‌های اقتصادی
سازمان همکاری شانگ‌های بدون رویکرد نظامی، همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی را با هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ امریکا و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) مدنظر دارد. کشور‌های عضو و ناظر سازمان همکاری شانگ‌های بیشترین تولید‌کننده و مصرف‌کنندگان انرژی در جهان هستند که این موضوع نقش تعیین‌کننده آن‌ها در بازار انرژی را نشان می‌دهد. این کشور‌ها در مجموع حدود نیمی از جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند که تقویت همکاری‌های تجاری این کشور‌ها با هم در تغییر معادلات قدرت و ایجاد موازنه قوا در سطح جهانی می‌تواند بسیار مؤثر باشد. همچنین، تسهیل عضویت ایران در سازمان همکاری شانگ‌های می‌تواند زمینه‌ساز عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی (WTO) باشد.
استقبال قرقیزستان و چین
سادیر جباراف، رئیس‌جمهور قرقیزستان در حاشیه نشست اخیر در دیدار با رئیسی، آمادگی خود را برای ادامه گفتگو‌ها و تعاملات سیاسی مستمر در همه سطوح و همچنین تقویت بیش از پیش همکاری‌های قرقیزستان و ایران اعلام کرد. جباراف افزود: «طرف قرقیزستانی از پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگ‌های استقبال می‌کند که باعث تعمیق همکاری‌های مشترک در زمینه‌های مختلف خواهد شد.» چین نیز ضمن تبریک عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگ‌های از آمادگی خود برای همکاری با ایران در چارچوب این سازمان خبر داد. یک رسانه رسمی چین نوشته است: «رئیس‌جمهور چین در جریان دیدار با رئیس‌جمهور ایران گفت که چین عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگ‌های را تبریک می‌گوید و آماده هماهنگی و همکاری بیشتر با ایران در چارچوب سازمان همکاری شانگ‌های است.» در این بیانیه آمده است: «یادداشت تعهدات در خصوص عضویت ایران در SCO در بیست‌ودومین نشست شورای سران SCO روز جمعه برگزار شد.»