همان موقع درمقاله‌ای تحت عنوان «فرجام سیاسی حقوقی برجام» درسال 95 بر بی اعتباری و غیرحقوقی بودن آن مستندا ومستدلا پرداختم حال که مذاکرات احیای برجام یا مذاکرات توافق با جام ثانی در آستانه نهایی شدن است از منظر حقوقی و سیاسی و حقوقی به بررسی تضامین برجام ثانی خواهیم پرداخت چراکه خروج یک جانبه و بی‌عذروبهانه ترامپ از برجام بی‌پایه و بی‌اساس بودن برجام نخست را هویدا ساخت حال که در آستانه توافق برجام ثانی یا بازگشت به برجام قبلی هستیم از نظر منطقی و حقوقی و سیاسی بایستی توافقات و تعهدات به‌گونه‌ای پردازش و عملیاتی گردد که از ضمانت اجرایی کافی و پشتوانه حقوقی و استدلالی و مبنایی و سیاسی برخوردارباشد و سود و منافع ملی و بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران لحاظ گردد اگرچه تیم سیاسی و دیپلماسی وزارت امور خارجه و مذاکره‌کنندگان در مطلوبترین وضعیت ممکن قرار دارد ولیکن تجربه گذشته و دنیای سیاسی وروابط بین‌المللی می‌طلبد که حداکثر تضامین وپشتوانه‌های لازم را برای برجام در نظر بگیریم تا دوباره از همان سوراخ گزیده نشویم. بر این اعتقادم که حرف و سخن مقامات آمریکایی و خود رئیس جمهور آمریکا نه تنها اعتباری ندارد بلکه به احتمال قوی بایدن دموکرات بزودی با کاخ سفید وداع خواهدکرد و جمهوری خواهان ودرراس آن‌ها احتمالا ترامپ کلید کاخ سفید را مجددا در اختیار خواهد گرفت. مردم و سیاستمداران ما به نیکی وقوف دارند که ایالات متحده آمریکا قابل اعتماد نیست، تا به امروز به‌عنوان یک قلدر بین‌المللی هر غلطی توانسته انجام داده، ممکن است توقع تضمین از او بی‌فایده باشد و هر قراردادی را هم امضا کند به آن پایبند نیست اما چرا ایران اصرار دارد که امریکا تضمین بدهد و راستی آزمایی بشود و تحریم‌ها برداشته شود؟ چون در صورت اعطای تضامین و تعهدات در جامعه جهانی میتوان اندکی امیدوار بود چون به وضوح شاهد بودیم که آمریکا نه فقط به هیچ یک از تعهدات برجامی خود عمل نکرد، بلکه به راحتی از برجام نیز خارج شد و آب هم از آب تکان نخورد! برجام به گواهی اسناد و شواهد غیر قابل انکار، فاجعه‌ای بود که آمریکا و اروپا با بهره‌گیری از وادادگی دولت آقای روحانی به ملت و نظام تحمیل کردند و در حالی که موضوع و انگیزه مذاکرات لغو تحریم‌ها بود، نه فقط هیچ تحریمی لغو نشد، بلکه صدها تحریم جدید هم به تحریمهای قبلی افزوده شد. خروج ترامپ از برجام که به طمع امتیازگیری بیشتر از ایران صورت گرفت بی‌آنکه بخواهد، خدمت بزرگی به جمهوری اسلامی ایران بود. چرا که سندی بر غیرقابل اعتماد بودنش برجای گذاشت با این توضیح که ترامپ به گفته خانم موگرینی بعد از تضمین از آقای روحانی مبنی بر این که ایران حتی در صورت خروج آمریکا از برجام نیز، در برجام باقی می‌ماند! اقدام به خروج از برجام کرد و انتظار داشت که ایران برای بازگشت آمریکا به برجام، امتیازات بیشتری به حریف واگذار کند!
اما اقتدار ملی ایجاب میکند با خروج او ما هم خارج شویم و امتیاز ندهیم حتی مدعی خسارت نیز بشویم تا یا تضمین و راستی ازمایی و رفع تحریم‌ها را داشته باشیم و یا ایران به فعالیت‌های هسته‌ای خود ادامه بدهد.
این فعالیت‌ها باور «ما میتوانیم» را به اثبات رسانده و میرود تا نمایش جهانی داشته باشد و ادامه دشمنی آمریکا با ایران یک جبهه متحدی علیه خودش درست کرده پس دیدیم که بی‌تعهدی امریکا تمامی ندارد لذا طبیعی است که ماهم در فکر تضامین حقوقی و سیاسی وبین‌المللی باشیم و راستی آزمایی آمریکا را مورد ارزیابی قرار دهیم، یعنی تضامین حقوقی وسیاسی مشخص و روشنی را معین کنیم که در زمان تخلف کشور متخلف قابلیت اجرایی داشته باشد یا آنقدر بازدارنده باشد که امریکا و دیگر کشورهای طرف برجام به خود اجازه ندهند علیه ملت و دولت و کشورمان مرتکب هرگونه اقدام زیان باری شوند به زبان ساده‌تر اینکه توافق به معنای واقعی عملی شود وطرفین برجام بر آن پای بندباشند.
رویکرد متناسب جمهوری اسلامی ایران به برقراری تضامین حقوقی و سیاسی در حالی حائز اهمیت است که اولا بسیاری از قسمت‌ها اتفاقات احیای برجام به صورت مخفیانه یا غیرعلنی در حال برگزاری است ودرهمین حال که مذاکرات در اوج نقطه نزدیک به توافق قرار دارد عده‌ای از قانون گذاران در حال تلاش برای دائمی کردن تحریمهای داماتو و.. علیه جمهوری اسلامی ایران هستند.
گروهی از نماینده‌های کنگره آمریکا طرحی برای دائمی کردن یکی از قانون‌های تحریمی علیه ایران ارائه کرده‌اند. «تیم اسکات»، «ماگی هاسان» و «بیل هاگرتی»، نمایندگان مجلس سنای آمریکا طرحی موسوم به مستحکم کردن «قانون تحریمهای ایران» (آیسا) ارائه کرده‌اند.
هدف این طرح، دائمی کردن «قانون تحریمهای ایران» که به «قانون داماتو» هم شهرت دارد و به رئیس‌جمهور ایالات‌متحده اجازه اعمال تحریمهای ثانویه علیه بخش انرژی ایران را می‌دهد. قانون داماتو در سال 1996 به تصویب کنگره رسید. از آن زمان به بعد، مفاد این قانون به نحوی توسعه یافته‌اند تا دیگر صنایع ایران را هم شامل شوند. این قانون هر ده سال یک‌بار تمدید می‌شود. تیم اسکات درباره این طرح گفته است: «تحریمهای آمریکا یک بازدارنده ضروری ضد این رژیم خطرناک و بی‌ثبات است و به همین دلیل است که طرح من به‌دنبال آن است تا تحریم‌ها علیه ایران را دائمی کند.»
سناتور هاسان هم گفت: «ایران مکرراً اقدامات بی‌ثبات‌کننده‌ای در خاورمیانه انجام داده است. این طرح دو حزبی اطمینان حاصل خواهد کرد که ما تحریم‌ها علیه ایران را ادامه خواهیم داد.»
تحریمهای آمریکا یا به واسطه صدور یک مصوبه قانونی از سوی کنگره آمریکا وضع می‌شوند و یا به‌وسیله حکمی (دستور اجرایی)
که رئیس‌جمهور صادر میکند. البته نوعی از همپوشانی هم بین این دو وجود دارد. جدا از دستورات اجرایی که رئیس‌جمهور به ابتکار خود صادر کرده است، یک‌سری دستورات اجرایی دیگر نیز صادر شده‌اند که مبتنی بر مصوبات کنگره هستند یا متعاقباً در مصوبات کنگره تایید شده‌اند. ایران هم به‌عنوان یکی از قدرت‌های منطقه غرب آسیا که با وقوع انقلاب اسلامی سد منافع آمریکا در این منطقه بوده همواره مورد هدف تحریمهای این کشور قرار گرفته است. در داخل کنگره آمریکا نقش گروه‌ها و لابی‌های داخلی برای تشدید قوانین تحریمی ضد ایران بسیار چشمگیر و گسترده است.
به‌عنوان‌مثال ارتباط نزدیک لابی آیپک باهاوارد بردمن، رئیس کمیسیون روابط خارجی مجلس نمایندگان صدویازدهمین کنگره آمریکا نقش مهمی در جهت‌دهی و ارائه طرح اولیه قانون تحریم بنزین ایران ایفا کرد. طرح اولیه قانون جامع تحریم ایران نیز با ارتباط‌دهی و تاثیرگذاری هدفمند و منسجم لابی آیپک با رئیس کمیسیون امور بانکی مجلس «کریستوفر داد» از حزب دموکرات شکل گرفت. کنگره صهیونیسم، سازمان جهانی صهیونیست، فدراسیون یهودیان آمریکای شمالی، کمیته امور عمومی و اسرائیل، کنفرانس روسای سازمان‌های یهودی، لابی مسیحیان صهیونیست، کنگره مراقبت پنتاگون، کنفرانس امنیتی هرتزلیا، موسسه یهود در امور امنیت ملی از مهم‌ترین لابی‌های رژیم صهیونیستی هستند که با لابی‌گری خود در معماری فکری برخی قانونگذاران حامی تحریم جمهوری اسلامی ایران تاثیر دارند.
لابی آیپک در اکثر گزارش‌های پژوهشی خود برای تاثیرگذاری بر نمایندگان به برخی قوانین کنگره همچون قانون مقابله با تکثیر تسلیحات جمعی با قانون تحریمهای ایران استناد می‌کنند. رویکرد مراکز پژوهشی معتبر آمریکا به‌صورت مستقیم بر طرح‌های تحریمی قانونگذاران کنگره تاثیرگذار است. برای مثال موسسه واشنگتن در امور خاورمیانه نزدیک به‌عنوان یکی از مراکز پژوهشی معتبر آمریکا که به نومحافظه‌کاران وابسته است، یکی از روش‌های جنگ نرم برای تغییر رفتار هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران را مدیریت تحریمهای هوشمند معرفی کرده است. یکی از آخرین قوانین تحریمی ایالات‌متحده آمریکا علیه ایران قانون کاتسا بود که در ابتدا به‌منظور تجمیع تمام قوانین تحریمی علیه ایران در کنگره آمریکا تصویب شده بود، اما پس از مدتی تحریم‌هایی نیز ضد کره شمالی و روسیه در آن گنجانده شد.
در بسیاری از مصوبات کنگره آمریکا، اختیار تعلیق تحریم‌ها برعهده رئیس‌جمهور این کشور است، اما لغو همیشگی آن برعهده کنگره می‌باشد.
دکتر انور خیرآبادی
وکیل دادگستری و مدرس دانشگاه
نظر شما