مسیر اقتصاد/ ساخت یک میلیون مسکن در سال یکی از شعارهای اصلی دولت سیزدهم است و مردم انتظار دارند با تحقق این شعار، وضعیت بازار مسکن که در سال‌های اخیر با جهش‌های متعددی همراه بوده، بهبود یابد. عملکرد نامطلوب دولت‌های یازدهم و دوازدهم در بخش مسکن موجب شده است در طول سال‌های اخیر آمار ساخت مسکن به شدت نزولی باشد و افزایش جمعیت شهرها ضمن تشدید مشکلات معیشتی مردم، شکاف عرضه و تقاضای مسکن را افزایش داده است.
علت اصلی ثبت نام کمتر از انتظار متقاضیان واقعی در نهضت ملی مسکن
بر اساس آخرین آمارها تا به حال تنها ۵۸۹ هزار متقاضی برای طرح ساخت سالانه یک میلیون مسکن ثبت نام و اقدام به افتتاح حساب کرده‌اند. هرچند آمار ثبت نام اولیه در این طرح بیش از ۵ میلیون نفر گزارش شده است اما تا به حال کمتر از ۶۰۰ هزار نفر تمامی مراحل آن تا واریز وجه و افتتاح حساب بانکی را طرح کرده‌اند. این درحالیست که به دلیل افزایش تعداد جمعیت و تعداد خانواده‌ها در یک دهه اخیر، در حال حاضر میلیون‌ها متقاضی بالفعل مسکن در کشور وجود دارد.
بنابراین علت عدم ثبت نام در این طرح، نه کمبود متقاضی واقعی، بلکه شرایط نامطلوب ارائه شده از سوی دولت است. بخش زیادی از متقاضیان واقعی مسکن در کلانشهرهایی همچون تهران سکونت دارند اما گزینه‌هایی که دولت پیش روی آن‌ها قرار داده در مناطقی همچون هشتگرد یا ایوانکی، فاصله زیادی با شهر محل سکونت دارد و برای متقاضیان مسکن مطلوب نیست. تا به حال تنها ۲۲ هزار هکتار از زمین‌های وزارت راه و شهرسازی برای نهضت ملی مسکن اختصاص یافته و ۳۵ هزار هکتار نیز در مرحله الحاق قرار دارد. اما از زمین‌های در اختیار دیگر نهادهای دولتی و حاکمیتی، که بیش از ۶۶۰۰ هکتار آن مازاد بر نیاز دستگاه‌ها تعیین شده و به مراتب بیشتر از این میزان تخمین زده می‌شود و شرایط به مراتب بهتری برای ساخت مسکن دارد، تنها ۵۹۰ هکتار برای این طرح اختصاص یافته است.
علاوه بر این بخش زیادی از متقاضیان واقعی مسکن از اقشار کم درآمد هستند و امکان تامین سرمایه اولیه تعیین شده از سوی دولت را ندارند و به همین دلیل از ثبت نام منصرف شده‌اند یا مراحل آن را تا پایان طی نکرده‌اند.
پیش‌نیازهای ثبت نام متقاضیان واقعی در نهضت ملی مسکن
این درحالیست که طبق قانون اساسی، وظیفه دولت فراهم کردن شرایط برای تامین مسکن متناسب با نیاز همه مردم است. بنابراین دولت باید با اختصاص زمین مناسب برای ساخت مسکن در مناطقی داخل بافت‌های مسکونی و همچنین توانمندسازی اقشار کم درآمد، شرایط را برای اجرای این وظیفه خود فراهم کند.
از این رو برای تحقق اهداف نهضت ملی مسکن، دولت باید از یک سو به احتکار زمین از سوی دستگاه‌های دولتی و حاکمیتی پایان دهد و از سوی دیگر شرایط مالی و تسهیلات بانکی این طرح را به نحوی تغییر دهد که امکان ثبت نام برای بخش بیشتری از خانواده‌های فاقد مسکن فراهم گردد.
عرضه زمین دولتی کلید اصلی موفقیت طرح ساخت ۴ میلیون مسکن
دلیل اصلی احتکار زمین از سوی نهادهای متولی همچون منابع طبیعی و سازمان امور اراضی، مسئله تعارض منافع است و در واقع دستگاه‌های دولتی به نوعی به کاسب زمین تبدیل شده‌اند. به این ترتیب منافع شرکت‌های دولتی و بانک‌هایی که املاک زیادی را در اختیار دارند، ایجاب می‌کند که از عرضه زمین بیشتر برای توسعه ساخت و ساز مسکن جلوگیری شود و برای تحقق این هدف به دستگاه‌های متولی نیز نفوذ کرده‌اند و از شعارهای به ظاهر قابل قبولی همچون «تحقق امنیت غذایی» و «جلوگیری از تخریب محیط زیست» استفاده می‌کنند.
زمین دولتی کلید اصلی موفقیت طرح ساخت ۴ میلیون مسکن در طول ۴ سال دولت سیزدهم است؛ چراکه استفاده از این فرصت، امکان تحقق گسترده آن با نیاز کمتر به منابع بانکی و بودجه‌ای را فراهم می‌کند. دولت میتواند از طریق زمین‌های تحت مالکیت خود در شهرهای بزرگ و کوچک، قیمت زمین را از فرآیند ساخت مسکن حذف کند و به نوعی دغدغه اصلی در مسیر تحقق شعار ساخت یک میلیون مسکن در سال را برطرف نماید. با رفع دغدغه تامین زمین، ساخت مسکن و فروش آن به یک فعالیت بسیار با ارزش افزوده و پربازده تبدیل می‌شود و بار دیگر رونق می‌گیرد.
ضرورت استفاده از ظرفیت ساخت مردمی خانه با ارائه تسهیلات بانکی
علاوه بر این لازم است در نهضت ملی مسکن دولت شرایط را برای استفاده از ظرفیت ساخت مردمی خانه‌ها نیز فراهم کند. برای این منظور لازم است دولت ارائه زمین رایگان و تسهیلات بانکی ساخت مسکن را به متقاضیانی که قصد دارند در زمین خودشان یا زمین اختصاصی از سوی دولت، اقدام به ساخت مسکن کنند، در دستورکار قرار دهد و فرصتی چند ساله برای متقاضیان برای ساخت مسکن تعیین کند.
به این ترتیب دولت میتواند تنها با اختصاص زمین و فراهم کردن شرایط ارائه تسهیلات بانکی ساخت مسکن، ضمن پاسخگویی به نیازهای واقعی ساخت مسکن، از ظرفیت‌های مردمی نیز برای ساخت مسکن بهره ببرد.
انتهای پیام/ مسکن