برای نخستین‌بار در غرب آسیا یک دانش‌بنیان ایرانی موفق به طراحی و ساخت سامانه ضدبارش تگرگ شده‌است. این سامانه که در عملیاتی پیچیده، تگرگ را به باران تبدیل می‌کند تا محصولات کشاورزی آسیب نبینند، استاندارد اتحادیه اروپا را هم کسب کرده‌است. رومانی، یونان و ترکیه از جمله کاربران این سامانه هستند. ضمن اینکه اثربخشی سامانه ضد بارش تگرگ ایران ساخت، ۳۰ درصد بیشتر از نمونه خارجی است.

بارش تگرگ هر سال خسارت‌های زیادی را به محصولات کشاورزی وارد می‌کند. اکثر استان‌ها نیز در معرض بارش تگرگ قرار دارند و بخشی از محصولات کشاورزی در اثر بارش تگرگ از بین می‌رود. بارش تگرگ با اینکه به ندرت در یکسال رخ می‌دهد، اما زیان‌های فراوانی به کشاورزان تحمیل می‌کند.
۲ نمونه از تازه‌ترین خسارت‌های تگرگ
تازه‌ترین خسارت تگرگ به محصولات کشاورزی به همین یک ماه قبل برمی‌گردد که بارش تگرگ در خردادماه خسارت ۳ میلیارد تومانی به کشاورزان مهاباد وارد کرد. بیشتر باغ‌های خسارت دیده شامل گردو، انگور و سیب است که قسمت عمده آن‌ها هم فاقد بیمه کشاورزی هستند. اواخر اردیبهشت هم هزار هکتار از مزارع و باغات شهرستان خوشاب در خراسان رضوی بین ۵۰ تا ۱۰۰ درصد بر اثر تگرگ خسارت دید. این خسارت ۸۰ میلیارد تومانی به باغات پسته، گندم، جو و انگور شهرستان خوشاب وارد شده‌است. ۹۵ درصد باغات خسارت دیده هم بیمه نبودند. این‌ها فقط دو نمونه از تازه‌ترین خسارت‌های مربوط به تگرگ هستند.
جالب اینکه سامانه ضدبارش تگرگ از نظر اقتصادی بسیار به صرفه است. حتی اگر این سامانه طی سال‌های طولانی فقط یک‌بار عمل کند و موجب پیشگیری خسارت در محدوده پوششی خود شود، با کل هزینه‌های انجام گرفته برابری می‌کند. همچنین این سامانه نه‌تن‌ها هیچ‌گونه عوارض زیست‌محیطی ندارد، بلکه گاهی نیز موجب افزایش مقدار و شدت باران می‌شود.
باز هم پای یک رآکتور در میان است
سامانه ضد بارش تگرگ برای نخستین‌بار در غرب آسیا از سوی محققان یک شرکت دانش‌بنیان طراحی و تولید شده‌است. با تولید این سامانه علاوه بر بی‌نیاز کردن بازار داخلی از این محصول، کیفیت بالای این سامانه موجب شده تا استاندارد اتحادیه اروپا را هم کسب کند. با این استاندارد می‌توان این سامانه را به تمام کشور‌های جهان صادر کرد.
در همین راستا مدیر عامل شرکت دانش‌بنیان صنایع تگرگ آروین با اشاره به اینکه مهم‌ترین مزیت سامانه ضد بارش تگرگ به صفر رساندن خسارت‌های احتمالی است، گفت: سامانه ضد بارش تگرگ با تولید امواج صوتی خاص در آسمان تگرگ‌ها را به قطرات باران تبدیل می‌کند. اثربخشی سامانه ضد بارش تگرگ ایران ساخت ۳۰ درصد بیش از نمونه خارجی است و صرفه اقتصادی بیشتری دارد.
علیرضا نوریان درباره عملکرد این سامانه هم به پایگاه معاونت علمی ریاست جمهوری گفت: با انفجار گاز استیلن در یک محفظه انفجار ویژه که رآکتور نامیده می‌شود، تولید و انتشار امواج صوتی به داخل ابر‌های تندری صورت می‌گیرد که از طریق ایجاد تلاطم در کریستال‌های یخی، باعث مختل‌شدن روند رشد دانه‌های تگرگ می‌شود و پس از این فرایند، تگرگ‌ها تبدیل به قطرات باران می‌شوند.
نصب ۵۰۰ سامانه در باغات ایران
مدیر عامل این دانش بنیان گفت: سامانه ضد بارش تگرگ به دو صورت نیمه هوشمند برای نخستین‌بار در خاورمیانه و به صورت کاملاً هوشمند برای نخستین‌بار در جهان طراحی و ساخته شده‌است. سامانه ضد بارش تگرگ برای حفاظت مزارع، باغات کشاورزی، اماکن شهری و صنعتی و پارکینگ شرکت‌های خودروسازی از آسیب و خسارت ناشی از بارش دانه‌های تگرگ به کار می‌رود. نوریان درباره عملکرد این سامانه در داخل و خارج از کشور هم گفت: تاکنون ۵۰۰ سامانه ضد بارش تگرگ در سطح کشور نصب‌شده و به شکلی نیاز کشور به سامانه ضد بارش تگرگ برطرف و مانع خروج ارز از کشور شده‌است. سامانه ضد بارش تگرگ به کشور‌های ترکیه، یونان و رومانی صادر می‌شود و مشتریان اروپایی کیفیت سامانه را تأیید کرده‌اند.
حفاظت از ۱۱۳ هکتار از اراضی کشاورزی
گفتنی است این سامانه از طریق انفجار به طور مرتب هر ۵ ثانیه امواجی با برد بیش از ۱۲ کیلومتر را تولید می‌کند. طراحی شیپور انفجار این سامانه به‌گونه‌ای است که می‌تواند شعاع ۶۰۰ متری اراضی دور و بر خود و به عبارتی مساحت بیش از ۱۱۳ هکتار از اراضی اطراف را تحت پوشش و محافظت قرار دهد.
مکانیزم سامانه ضد تگرگ با شلیک امواج صوتی قوی و شوک انفجار‌های پی در پی به داخل توده ابر‌های تگرگ‌زا (کومولونیمبوس)، آغاز می‌شود. در ادامه جریان‌های بالارو را مختل می‌کند و بنابراین قطرات آب و رطوبت داخل ابر‌ها یا فرصت روانه شدن به سمت زمین را نخواهند داشت یا اینکه قبل از صعود به لایه‌های بالای جو و تبدیل شدن به تگرگ، به صورت باران به سمت زمین جریان می‌یابند.
این سامانه هیچ‌گونه مشکل زیست‌محیطی ایجاد نمی‌کند و برای موجودات زنده، پرندگان و سیستم حمل و نقل هوایی نیز کاملاً بی‌خطر است. در واقع در هنگام بارش تگرگ، پیش از رسیدن یا شروع تگرگ باعث تبدیل تگرگ به باران می‌شود و از ایجاد خسارات بسیار زیاد ناشی از بارش تگرگ به مزارع در وسعت تعریف شده به صورت صد‌درصد جلوگیری می‌کند.
این سامانه به فرایند تشکیل بارش نه چیزی را اضافه و نه چیزی را کم می‌کند. تنها کاری که انجام می‌دهد، ساختار بارش را حین شکل‌گیری آن به نحوی سودمند اصلاح می‌کند. یعنی هیچ نقشی در قطع بارش‌ها یا شروع مجدد بارش‌ها ندارد.