برآورد‌ها نشان می‌دهد ۲۱میلیون نفر طبق تعاریف قانونی، مشمول سهام عدالت هستند که تاکنون سهامی دریافت نکرده‌اند. واگذاری سهام عدالت با هدف کمک به ۶دهک درآمدی پایین جامعه که سطح درآمد کمتری دارند انجام شد، اما مطابق بررسی‌های به عمل آمده این هدف نه فقط محقق نشده و بسیاری از مشمولان واقعی از دریافت سهام عدالت جا مانده‌اند بلکه در عوض سهام عدالت به جای فقرا به طیف وسیعی از ثروتمندان داده شده است.
بیشتربخوانید
گزارش‌های آماری وزارت کار، برمبنای داده‌های پایگاه رفاه ایرانیان، نشان می‌دهد ۲۸ درصد از افراد تحت پوشش بهزیستی یعنی یک میلیون نفر سهام عدالت ندارند. این آمار در خصوص افراد تحت پوشش کمیته امداد بیشتر است. ۲۱درصد افراد تحت پوشش کمیته امداد یعنی ۲میلیون نفر سهام عدالت ندارند.
براساس داده‌های پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان ۴۲درصد یعنی ۲۱میلیون نفر از افراد واقع در دهک‌های یک تا ۶ که گروه‌های هدف سهام عدالت بودند فاقد سهام عدالت هستند، اما در مقابل ۱۰میلیون نفر از پردرآمدترین گروه‌های جامعه سهام عدالت دارند.
بین این افراد، ۳ میلیون نفر هم مددجوی تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی دیده می‌شوند که سهام عدالت دریافت نکرده‌اند. این انحراف از اهداف واقعی واگذاری سهام عدالت درحالی رخ داده که در دهک‌های ۷ تا ۱۰ که اصلا جزو گروه‌های هدف طرح اعطای سهام عدالت نبودند، تعداد زیادی از ثروتمندان سهام عدالت دریافت کرده‌اند. این انحراف‌ها موجب ناکارآمدی یکی از بزرگ‌ترین سیاست‌های توزیعی در کشور شده است؛ انحرافی که با روح قانون اصل۴۴ و آرمان‌های عدالت‌خواهانه آن منافات دارد.
اجرای سیاست‌های نابرابر در گذشته
اطلاعات وزارت کار نشان می‌دهد خطا در شناسایی افراد مشمول سهام عدالت سبب شده که ۴۵ درصد از افراد دهک دهم جامعه یعنی ثروتمندترین و پردرآمدترین افراد مشمول سهام عدالت شوند. در مقابل ۴۲درصد از کم‌درآمدترین گروه‌های جامعه فاقد سهام عدالت باشند که در بین آن‌ها ۳میلیون نفر نیز افراد تحت پوشش نهاد‌های حمایتی هستند.
خطا در تخصیص سهام عدالت تا جایی پیش رفته که تعداد افرادی که در دهک دهم یعنی ثروتمندترین افراد جامعه سهام عدالت دارند بیش از تعداد افرادی است که در دهک یکم یعنی فقیرترین افراد جامعه حضور دارند. طبق این اطلاعات افرادی که در دهک دهم سهام عدالت گرفته‌اند ۳میلیون‌و۸۵۰ هزار نفر است درحالی‌که افراد که در دهک یکم سهام عدالت گرفته‌اند ۳میلیون‌و۶۵۰هزار نفر است.
این آمار نشان می‌دهد طرح واگذاری سهام عدالت با انحراف زیادی مواجه شده و عملا اهداف طرح محقق نشده است و به‌طور میانگین در دهک‌های یک تا ۶ که از کم درآمدترین افراد جامعه هستند بین ۲۴ تا ۳۲درصد خانوار‌ها سهام عدالت نگرفته‌اند.
تصویب طرح جدید
به‌دنبال جا ماندن برخی از مشمولان سهام عدالت، کمیسیون اقتصادی مجلس در سال۱۳۹۹ طرحی را با عنوان طرح ساماندهی سهام عدالت تصویب کرد که براساس آن باید به سایر مشمولان سهام عدالت نیز سهام اختصاص یابد.
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس پیش از این به همشهری گفته بود: طبق بررسی‌های کمیسیون اقتصادی مجلس یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از افراد تحت پوشش کمیته امداد و ۲میلیون‌و۳۰۰هزار نفر از افراد تحت پوشش بهزیستی فاقد سهام عدالت هستند. کارگران هم بخش زیادی، سهام نگرفته‌اند. این اعداد، اعداد بزرگی است.
محمدرضا پورابراهیمی ادامه داد: در مجلس بحث کردیم و طرح جاماندگان سهام عدالت تدوین و در صحن، اعلام وصول شد. پنج، شش جلسه کار کردیم و جمع‌بندی این بود که با اولویت دهک‌های کم‌درآمد به‌ویژه جمعیت تحت پوشش نهاد‌های حمایتی، سهام عدالت اختصاص یابد.
به‌گفته او این طرح ابتدای شهریور ماه۱۳۹۹ به وزارت کار ارجاع و قرار شد این وزارتخانه ظرف ۶ماه براساس اطلاعات مشمولان افراد جامانده را شناسایی کند.
به گزارش همشهری، با وجود آنکه این طرح در دولت قبل به وزارت کار ارائه شده بود، اما تا زمان تصویب لایحه بوده و۱۴۰۱ تصمیمی درباره آن گرفته نشده بود، اما در جریان تصویب لایحه بودجه امسال قرار شده است که تکلیف افرادی که به آن‌ها سهام عدالت تخصیص نیافته است مشخص شود.
اختصاص سهام تا پایان تابستان
مطابق بند الف تبصره۲ قانون بودجه سال۱۴۰۱ دولت موظف است تا پایان سال۱۴۰۱ از محل سهام باقی مانده خود در شرکت‌ها نسبت به واگذاری سهام عدالت به افراد تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی و همچنین همه افراد واجد شرایط اقدام کند.
این قانون، اما مشخص نکرده است که افراد مشمول دریافت سهام عدالت چه تعداد هستند، اما با توجه به بررسی‌ها و گزارش‌های وزارت کار که از طریق پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان به‌دست آمده است به‌نظر می‌رسد گزارش‌های این وزارتخانه برای واگذاری سهام عدالت به مشمولان جامانده مبنای کار قرار گیرد.
طبق بررسی‌هایی که در یک کمیته مشترک با همکاری وزارت کار، سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام‌خمینی (ره) از ابتدای سال‌جاری تاکنون انجام شده تعداد ۳میلیون و ۳۶۳هزارو ۷۰۰نفر از افراد تحت پوشش کمیته امام‌خمینی (ره) و سازمان بهزیستی شناسایی شده‌اند که تاکنون سهام نگرفته‌اند و قرار است در فاز نخست به این افراد سهام اختصاص یابد. اما آنطور که دیروز رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس اعلام کرد قرار است در همان فاز نخست تا تابستان به ۴میلیون نفر از جامانده‌ها سهام عدالت تخصیص یابد.
محمدرضا پورابراهیمی در این‌باره توضیح داد: جاماندگان سهام عدالت براساس قانون بودجه۱۴۰۱ از افراد تحت پوشش کمیته امداد امام‌خمینی (ره) و سازمان بهزیستی هستند که تاکنون ۴میلیون نفر شناسایی شده و مشمول دریافت سهام عدالت در فاز اول هستند. بخش دوم از جاماندگان را دهک‌های بعدی تا دهک ششم درآمدی تشکیل می‌دهند که از دریافت سهام عدالت جامانده‌اند.
او ادامه داد: تاکنون ۱۸۵هزار میلیارد تومان از دارایی‌های دولت شناسایی شده است که می‌تواند به مشمولان اختصاص پیدا کند، البته دارایی‌های بورسی وغیربورسی دولت را هم، سازمان خصوصی‌سازی و وزارت اقتصاد ظرف چند روز آینده اعلام می‌کنند.
او اضافه کرد: براساس محاسبات انجام شده، قرار است تا پایان تابستان امسال، سهام عدالت به جاماندگان تخصیص یابد. در مرحله بعدی هم کارگران فصلی و بازنشستگان، شناسایی می‌شوند و کسانی که از سهام عدالت جا مانده‌اند، سهام عدالتشان را دریافت خواهند کرد.
حسین قربان‌زاده، رئیس‌کل سازمان خصوصی‌سازی هم در این‌باره گفت: برای اختصاص سهام عدالت به جاماندگان اقدامات مفصلی انجام شده و براساس منابع موجود در حال کارشناسی درخصوص جزئیاتی از جمله نوع و میزان سهام تخصیصی به افراد مشمول هستیم. ضمن اینکه باید درخصوص روش و نحوه انتقال سهام به این دسته افراد نیز تصمیمات درستی گرفته شود.
او اضافه کرد:در خصوص مشمولان جدید باید اطمینان داشته باشیم که براساس مشخصات ثبت شده و راستی آزمایی‌های صورت گرفته در سامانه‌های کمیته امداد و بهزیستی سهام عدالت به افراد مورد نیاز تخصیص یابد.
منبع: همشهری آنلاین