صبح روز چهارشنبه هشت تیر، اولین روز برگزاری کنکور سراسری و زمانی که داوطلبان گروه آزمایشی هنر هنوز در جلسه امتحان بودند، عکسی از دفترچه آزمون به صفحات تلگرامی درز کرد.
از آن ساعت تا الان کنکور ۱۴۰۱ با مجموعه‌ای از حواشی خبرساز و ادعاهای پرشمار تخلف و تقلب روبرو شده است.
این سومین سال پیاپی است که برگزاری کنکور سراسری برای ورود به دانشگاه در ایران با ادعاها و اتهاماتی روبرو می‌شود که جدی‌ترین آن فروش سوالات قبل از برگزاری آزمون است.
امسال حساسیت‌ها تا آنجا بالا گرفت که روزنامه حکومتی رسالت در مقاله‌ای تند نوشت «تخلفات کم نیست» و از رئیس سازمان سنجش خواست «عذرخواهی کرده و استعفا دهد».
چه ادعاهایی مطرح شده؟
بعد از درز کردن صفحه‌ای از دفترچه کنکور هنر-که رئیس سازمان سنجش هم آن را تایید کرد- خبر انتشار سوالات گروه‌های آزمایشی ریاضی و تجربی هم‌زمان با برگزاری آزمون این گروه‌ها توجه رسانه‌ها را بیش از پیش جلب کرد.
خبرگزاری تسنیم گزارش داد که سوالات گروه ریاضی ساعت ۹ صبح روز آزمون و سوالات گروه تجربی حدود ۱۰ صبح در گروه‌های تلگرامی منتشر شد.
اما آنچه وضعیت را پیچیده‌تر کرد این بود که بر خلاف رویه و مقررات، سازمان سنجش قبل از پایان آزمون علوم تجربی در روز ۱۰ تیر «دفترچه عمومی و اختصاصی شماره دو» این گروه را در سایت رسمی خود منتشر کرد.
این خبرها که به شکل گسترده در شبکه‌های اجتماعی پخش می‌شد، اتهام جدی فروش سوالات قبل از برگزاری آزمون را مطرح کرد.
در شبکه‌های اجتماعی از ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان، رقم‌های متفاوت و هنگفتی برای فروش سوالات آزمون سراسری دیده می‌شد.
از سویی این سوال مطرح شد که با وجود تدابیر شدیدی که برای جلوگیری از بردن گوشی موبایل به محل آزمون و قطع اینترنت حوزه‌های برگزاری اعلام شده بود، چطور عکس‌هایی از دفترچه‌ها درز کرده است. رسانه‌ها این سوال را هم پرسیدند که آیا مراقبان اجازه استفاده از تلفن همراه را داشته‌اند یا نه.
سازمان سنجش چه می‌گوید؟
حرف و حدیث‌ها آن‌قدر زیاد شد که رئیس سازمان سنجش دیشب در تلویزیون مجبور به قسم خوردن شد.
عبدالرسول پورعباس مدعی شد که «تقلب به معنای اینکه قبل از آزمون به سؤالات دسترسی داشته باشند، در کشور امکان ندارد» و قسم خورد که «تا حالا این اتفاق نیفتاده است و تا جلسه آزمون هیچ‌کس سؤالات را ندیده است.»
آقای پورعباس می‌گوید سوالاتی که پیش از برگزاری آزمون به فروش گذاشته شده، جعلی بوده و تعدادی از کسانی که این کار را کرده‌اند «توسط پلیس فتا بازداشت شدند».
او گفت شایع‌ترین شیوه تقلب این است که داوطلبان «عکس می‌فرستند بیرون و تقلب آنجا اتفاق می‌افتد که سؤالات حل شود و به‌وسیله کیت‌های الکترونیک سعی دارند پاسخ را به داوطلب برسانند.»
مقابله با ابزارهایی «اندازه نخود»
به گفته آقای پورعباس ابزارهای تقلب الکترونیکی بسیار ریز «اندازه نخود یا اندازه پاک‌کن» بودند. او می‌گوید با استفاده از دستگاه‌های سیگنال «تمام مشتریانی که می‌خواستند پاسخ را بگیرند را شناسایی کردیم و تاکنون بیش از ۴۸۰ نفر را دستگیر کرده‌ایم.»
پیشتر مسئولان گفته بودند که امسال تمام حوزه‌های آزمون به «دستگاه آشکارساز ابزار الکترونیکی» مجهز شده‌اند و هشدار داده بودند که همراه داشتن ابزارهای الکترونیکی ارتباطی موجب «محرومیت و پیگرد قانونی افراد خواهد شد».
رئیس سازمان سنجش از شناسایی «۱۲ شبکه بزرگ» در ارتباط با تلاش برای عکس گرفتن از داخل جلسه خبر داد و گفت که یکی از این شبکه‌ها «توانست بعد از آزمون، عکس را بفرستد بیرون و سؤالات را پخش کرد».
او گفت که آزمون‌های روز چهارشنبه و پنجشنبه -ریاضی فیزیک، هنر و علوم انسانی- «حساسیت چندانی نداشت و فقط یک عکس مخابره شد.»
آقای پورعباس گفت که آزمون روز جمعه (تجربی) حساسیت ویژه‌ای داشته چون «رشته پزشکی یکی از مشاغل مورد اقبال داوطلبان است و امسال ۹۶۰۰ هزار نفر پزشکی ظرفیت دارند و برخی حاضرند میلیاردی خرج کنند حتی از مسیر ناصواب که به این رشته پزشکی برسند.»
هامون سبطی، که در رسانه‌های ایران به عنوان فعال حوزه کنکور و رئیس کارگروه آموزش «دیده‌بان شفافیت و عدالت» معرفی شده، به خبرگزاری تسنیم گفته است که «سوالات گروه علوم تجربی حوالی ساعت ده صبح با کیفیت مطلوب در گروه‌های تلگرامی منتشر شد و این نمی‌تواند توسط داوطلبان باشد چون در آن زمان هنوز به دفترچه شماره ۳ دسترسی نداشتند.»
او گفته این مسئله نشان می‌دهد که احتمالا افرادی از قبل به سوالات دسترسی داشته‌اند.
پلیس چه می‌گوید؟
با وجود توضیحات مسئولان سازمان سنجش، به نظر نمی‌آید که نگرانی‌ها برطرف شده باشد.
روزنامه رسالت دیروز هم‌زمان با درخواست استعفای رئیس سازمان سنجش هشدار داد که این اخبار «امنیت روانی جامعه‌ای وسیع را به خطر انداخته است» و نوشت که مسئولان «به هیچ عنوان نتوانسته‌اند جامعه درگیر با مسئله کنکور را قانع کنند.»
پلیس فتا یا همان پلیس فضای مجازی می‌گوید تحقیقات درباره ادعاهای مطرح شده درباره آزمون سراسری امسال را شروع کرده است.
با وجود این رامین پاشایی، معاون اجتماعی پلیس فتا، گفت که تا الان «به موردی از فروش سوالات کنکور قبل از برگزاری آزمون نرسیده‌اند.»
به گفته این مقام پلیس کسانی که قبل از برگزاری کنکور مدعی فروش سوالات بوده‌اند «هیچ‌گونه دسترسی به سوالات کنکور نداشته و تنها از این طریق دست به کلاهبرداری زده بودند.» او گفت تعدادی از این افراد دستگیر شده‌اند.
نمایندگان مجلس هم قول تحقیق درباره ادعاهای مطرح‌شده را داده‌اند.
احمدحسین فلاحی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، در توییتی «قول رسیدگی سریع و شفاف به تخلفات» را داده و نوشته است که این کمیسیون «در برخورد با متخلفین کوتاهی نخواهد کرد.»
مهرداد ویس‌کرمی، عضو دیگر کمیسیون آموزش هم می‌گوید «با توجه به پیشرفت پرسرعت در تکنولوژی، روش‌های تقلب به روز شده است اما متاسفانه سازمان سنجش در این زمینه در سال‌های گذشته مقداری کند عمل کرده و از متخلفین و متقلبان مقداری عقب مانده است.»
او گفته اگر ادعای انتشار دفترچه سوالات در هنگام برگزاری آزمون درست باشد، «مقداری غیر طبیعی و غیر متعارف است» و خواهان بررسی صحت و سقم این ادعاها شده است.
کنکور ۱۴۰۳ الکترونیکی می‌شود؟
حدود یک ماه پیش رئیس سازمان سنجش با پذیرش این موضوع که «نرخ تقلب رو به رشد است و با سیستم دستی قابل کنترل نیست» گفته بود که از سال ۱۴۰۳ سوالات به صورت الکترونیکی به حوزه‌ها ارسال خواهد شد.
عبدالرسول پورعباس گفت با این کار قصد دارند «موسسات کنکوری و قرنطینه سوالات» را حذف کنند.
«تجارت کنکور» در ایران که موسسات آموزشی در مرکز آن قرار دارند، تجارتی پرسود و پرحاشیه با گردش مالی بسیار بالا است.
آقای پورعباس در توضیح سیستم «هوشمندی» که قرار است جایگزین شیوه فعلی شود گفت:
در آزمون سال ۱۴۰۳ حوزه‌ها سوال‌ها را به صورت الکترونیکی دریافت می کنند و چند دقیقه قبل از آزمون، کد فعال شدن سوال‌ها را برای حوزه ها ارسال می کنیم تا آزمون شروع شود.»
«با شروع آزمون، سوال برای داوطلب ظاهر می‌شود، به نسبت سختی سوال، چند دقیقه برای داوطلب می‌ماند و بعد محو می‌شود. بعد از پایان آزمون، درستی و غلطی پاسخ ها در اختیار داوطلب قرار می‌گیرد.»
سال‌هاست که موضوع حذف کنکور در ایران در دولت‌های مختلف مطرح شده، اما هرگز رنگ واقعیت را به خود ندیده است.
سالانه حدود یک و نیم میلیون نفر در کنکور سراسری شرکت می‌کنند و این بار هم معلوم نیست که وعده الکترونیکی شدن کنکور، با در نظر گرفتن زیرساخت‌ها و امکانات لازم شده شده یا این که قرار است به سرنوشت وعده‌های حذف آن دچار شود.