شفقنا- حجت الاسلام والمسلمین ایازی با اشاره به بازتاب شخصیت مفسر قرآن در نوع نگاه او به آیات گفت: اگر کسی تفسیر آیت الله بهشتی را بدون نام مولف به هر فردی بدهد، می تواند به جامعیت و نگاه اجتماعی نویسنده پی ببرد.
به گزارش شفقنا، این قرآن پژوه در آیین رونمایی از تفسیر آیت الله بهشتی در موسسه فهیم قم گفت: برای فهم دیدگاه های آیت الله بهشتی باید توجه کرد که اندیشه قرآنی ایشان در این مجموعه شش جلدی خلاصه نشده است. آیت الله اردبیلی بارها در جمعی که برای بررسی آیات وحی داشتیم، گفتند فلان بحث قرآنی را با آیت الله بهشتی هم داشتیم. حاصل جلسات ما با آیت الله موسوی اردبیلی وجود دارد و نباید برای شناسایی اندیشه قرآنی آیت الله بهشتی از آن بحث‌ها غافل شد.
وی افزود: وقتی یک تفسیر القائی عرضه می شود، مفسر به خاطر ارتباط با مخاطب مطالبی را مطرح می کند. آثار دیگر مرحوم شهید بهشتی با تعمق بیشتری نوشته شده که در این بحث‌ها نیامده است. آن مباحث اهمیت کمتری نسبت به این مباحث ندارد. نمونه آن کتاب خدا در قرآن است. در بحثهای اجتماعی و فرهنگی نیز به آیاتی استناد می کنند که در شناخت اندیشه مرحوم بهشتی خیلی جدی باید به آن پرداخت.
ایازی افزود: برای بررسی یک تفسیر باید مولف، خود متن و مفسر متن مورد توجه قرار گیرد. درباره مولف غیر از اسماء الهی که در قرآن ذکر شده چیزی نداریم. نمی شود از شخصیت پیامبر هم به عنوان ماتن(نویسنده متن) غافل شد. او دریافت کننده وحی است. ما هم جنبه‌های ایجابی و هم جنبه‌های سلبی شخصیت ایشان را در قرآن داریم. آیاتی مانند لَسْتَ عَلَیْهِمْ بِمُصَیْطِرٍ، نشان دهنده ویژگی‌های سلبی پیامبر(ص) است. این آیات می گوید ای پیامبر تو اینگونه نیستی. لذا وقتی سخن از ماتن مطرح است باید این آیات نیز درنظر گرفته شود.
وی با تاکید بر لزوم توجه به شخصیت مفسر در تفسیر قرآن ادامه داد: شخصیت نفسی و ویژگی های روانی و روحی مفسر حائز اهمیت است. در دهه سی و چهل چند شخصیت داریم که کارهای فرهنگی و دینی انجام داده اند. مجله مکتب تشیع و یا انتقام را منتشر کرده اند. خصوصیات روحی فرد سبب شده که اسم انتقام را برای مجله خود انتخاب کند.
این قرآن پژوه تصریح کرد: شهید بهشتی اهل رواداری و شجاعت بود. اگر کسی این شش جلد را بخواند در می‌یابد که به لحاظ شخصیتی شهید بهشتی اهل تحمل عقائد مختلف است. طرح این همه سوال به خاطر نوع اندیشه شهید بهشتی است. سماحت و منطق و عدم توجیه‌گری در متن هویدا است.
ایازی خاطرنشان ساخت: مفسری که تفسیرش به گرایش خاصی رفته، دانش بیشتری در آن حوزه داشته است. دانش فلسفی ملاصدرا تفسیر او را دارای این ویژگی هایی کرده است. اگر ابن عربی گرایش عرفانی نداشت این سبک بحث را نداشت. مرحوم علامه هم که خیلی نسبت به مباحث فلسفی می خواهد خویشتن دار باشد، مباحث زیادی از مباحث فلسفی را در لابه لای آیات مطرح می کند. اما شهید بهشتی جامعیتی از دانش‌ها را دارند. طبیعتا وقتی کسی می خواهد تفسیر بنویسد باید وفادار به متن باشد اما بالاخره نور دانش او به متن می تابد و متن را جور دیگر می بیند. مرحوم بهشتی از این جهت که نگاه جامع محور دارد، ویژه است.
وی با اشاره به بخش‌هایی از تفسیر شهید بهشتی گفت: به مناسب بحث امر به معروف و نهی از منکر می گوید این فریضه به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم است. می گوید امر به معروف این نیست که حتما با لفظ دستور بدهیم. فرض کنیم اگر دیدیم چالش اجتماعی در جامعه است و موسسه ای زدیم و آن نیاز را پوشش دادیم، این امر به معروف است. ذهنیت اجتماعی ایشان نتیجه دانشهای حوزه عملی ایشان است و می داند برای تحقق دینداری در جامعه، باید از این زاویه به موضوعات نگاه کند.
ایازی ادامه داد: شهید بهشتی بحثی را درباره جهاد مطرح می کند ولی اول همین بحث ، بحث مفصلی را درباره نماز می آورد. مخاطب او، افراد اول انقلاب هستند. او به نیاز جامعه خود می پردازد.
وی افزود: شهید مطهری در اجتهاد در اسلام بحثی را مطرح می کند که نشان می دهد چطور شخصیت مفسر در تفسیر تاثیر می گذارد. اگر کسی احوال فقها در زندگی را نگاه کند می بیند چطور اطلاع یک فقیه از دنیای خارج در فتاوای او تاثیر دارد. فتوای عرب بوی عرب و فتوای شهری بوی شهری دارد. ما نیز اگر نام شهید بهشتی را بر تفسیر او نمی نوشتیم می توانستیم خصوصیات تربیتی و دانشی او را از همین متن به دست بیاوریم.