زرناز غلامی
دیروز 20 ژوئن، روز جهانی پناهنده بود که ازسوی سازمان ملل متحد به منظور احترام به پناهندگان در سراسر جهان تعیین شده است. در این روز از قدرت و شجاعت افرادی که برای فرار از درگیری یا آزار و شکنجه مجبور به فرار از کشور خود شده‌اند، تجلیل می‌شود. اینطور که گفته می‌شود، روز جهانی پناهنده فرصتی برای ایجاد همدلی و درک مشکلات پناهندگان و ارج نهادن به تاب‌آوری آنها در بازسازی زندگی‌هایشان است.
روز یادآوری اینکه باید با افرادی که مجبور به ترک خانه‌های خود می‌شوند، «هر که باشند»؛ محترمانه رفتار شود. هر کسی صرف نظر از اینکه چه کسی است یا به چه اعتقاد دارد، می‌تواند به دنبال حمایت باشد. جای چانه زدن نیست.
و اینکه باید از افرادی که مجبور به گریز می‌شوند «اهل هر کجا که باشند»، استقبال کرد. پناهندگان از سراسر جهان می‌آیند. برای رهایی از خطر ممکن است با هواپیما، قایق یا با پای پیاده سفر کنند. آنچه همچنان جهانی باقی می‌ماند حق به دنبال امنیت بودن است.
و نیز «هر زمان که» مردم مجبور به فرار می‌شوند، دارای این حق هستند که از آنها حمایت شود. همه افرادی که با هرشکلی از تهدید اعم از جنگ، خشونت، آزار و اذیت روبرو هستند سزاوار حمایت شدن هستند.
سمبلیک اما مهم
نامیدن روزها به عناوین مختلف در جهان؛ همواره اقدامی سمبلیک است. از پی تجلیل‌ها، بزرگداشت‌ها و ویژه‌برنامه‌هایی که در کشورهای مختلف به مناسبت آنها تدارک دیده می‌شود، اتفاق مهمی رخ نمی‌دهد؛ اما نتیجه‌ای که دربردارد جلب توجه عموم جهانیان به ابعاد مختلف آن روز و مناسبت خاص است. روز جهانی پناهنده نیز سعی دارد با طرح و نمایش حقوق، نیازها و رویاهای پناهندگان، همراهی عمومی و منابع سیاسی را بسیج کند تا پناهندگان بتوانند از رهگذر کمک آنها نه تنها زنده بمانند بلکه رشد کنند. هرچند که مهم است هرروز از زندگی پناهندگان و بهبود آن حمایت شود، مناسبت‌های بین‌المللی، مانند روز جهانی پناهنده کمک می‌کند تا توجه جهانی بر مشکلات کسانی که از درگیری یا آزار و اذیت گریحته‌اند، بیشتر متمرکز شود. «حق پناهجویی» ازجمله محورهایی است که در این روز موردتوجه قرار می‌گیرد به این معنا که هرکسی که به خاطر آزار و اذیت، درگیری و نقض حقوق بشر فرار کند، این حق را دارد تا امنیت را در کشور دیگری جستجو کند.
«دسترسی ایمن» از دیگر اصول موردتأکید است به این اعتبار که مرزها باید به روی تمامی افرادی که مجبور به فرار شده‌اند، باز بمانند. محدود کردن دسترسی و بستن مرزها می‌تواند باعث پرخطرتر شدن سفر از آنچه که هست برای کسانی که به دنبال امنیت هستند، شود.
در همین راستا، «نه به بازگرداندن» از دیگر اصول است؛ افراد نباید مجبور شوند تا به کشوری که در آن زندگی یا آزادی آنان در خطر است، بازگردانده شوند. به این معنی که کشورها نباید هیچکس را قبل از بررسی خطرات احتمالی که در وطنش برای او وجود دارد، بازگردانند.
روز جهانی پناهنده روزی برای یادآوری این نکته است که باید با افرادی که مجبور به ترک خانه‌های خود می‌شوند، «هر که باشند»؛ محترمانه رفتار شود. هر کسی صرف نظر از اینکه چه کسی است یا به چه اعتقاد دارد، می‌تواند به دنبال حمایت باشد. جای چانه زدن نیست
«عدم تبعیض» از دیگر مواردی است طراحان روز جهانی پناهنده
بر آن پای می‌فشرند: افراد نباید در مرزها مورد تبعیض قرار بگیرند. تمامی درخواست‌ها برای پناهجویی، فارغ از عواملی مانند نژاد، دین، جنسیت و کشور مبدا، باید بصورت عادلانه مورد بررسی قرار گیرند. همچنین باید با افرادی که مجبور به فرار شده‌اند، با عزت و احترام رفتار شود. آنها مانند همه انسان‌ها مستحق رفتاری ایمن و همراه با کرامت هستند. این مورد شامل در کنار هم نگه داشتن خانواده‌ها، حمایت از افراد در برابر قاچاقچیان و جلوگیری از بازداشت خودسرانه و موارد مشابه است.
اهمیت درک پناهندگان برای افزایش حمایت
پناهندگان برای گریز از شرایط سخت از زادگاه خود به سمت نقطه دیگری از جهان مهاجرت می‌کنند، اما در اغلب موارد چالش‌های زیادی پیش روی آنها قرار می‌گیرد که زندگی را برای آنها حتی دشوارتر از قبل نیز می‌کند. کمپ‌هایی که در اغلب کشورهای میزبان برای این افراد در نظر گرفته می‌شود، بسیار پرجمعیت است، ضمن اینکه خدمات کمی را در اختیار آنها قرار می‌دهد.
بدترین شرایط هم زمانی اتفاق می‌افتد که کمپ‌ها از شرایط بهداشتی کافی برخوردار نباشد که همین امر می‌تواند به شیوع بسیاری از بیماری‌ها در میان ساکنان منجر شود و حتی خشونت و کشمکش را در پی داشته باشد. بیگانه‌هراسی و خشونت از سوی سایر شهروندان نیز از مهم‌ترین بحران‌های پیش روی پناهندگان در کشور میزبان به حساب می‌آید، ضمن اینکه بسیاری از آنها نیز ممکن است به افسردگی و حس دلتنگی برای وطن مبتلا شوند.
البته با وجود این مشکلات، پناهندگان اغلب در کشور میزبان به مشارکت در فعالیت‌های مختلف می‌پردازند و حتی ممکن است مرتبط با زمینه تخصص خود نیز مشغول به کار شوند.
دولت‌های محلی نیز در بسیاری از موارد این افراد را تحت حمایت خود درمی‌آورند و از پناهندگان برای آموزش نیروهای کار فعال بهره می‌گیرند.
نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان به مناسبت روز جهانی پناهنده در توئیتی نوشت: جمهوری اسلامی ایران بر اساس معیارهای اسلامی، انسانی و با حفظ مصالح و در بین کشورهای منطقه بیشترین بار پناهندگان را بر دوش می‌کشد
جمعیت پناهندگان جهان رکورد زد
بدیهی است در دنیایی که در آن، همه روزه جنگ‌های زیادی در حال وقوع است، جمعیت پناهندگان به طور باور نکردنی روبه افزایش می‌نهد. در این رابطه لازم است درک مردم معمولی از پناهندگان زیاد شود تا حمایت از این جوامع آسیب‌پذیر افزایش یابد و مشکلات اقتصادی و روانی آنها در کشور میزبان به حداقل برسد.
بنابر جدیدترین آمار منتشر شده از سوی سازمان جهانی بهداشت (WHO)، تعداد پناهجویان در جهان برای اولین بار از ۱۰۰ میلیون نفر فراتر رفته است.
ایران بیشترین بار پناهندگان را بر دوش می‌کشد
نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان به مناسبت روز جهانی پناهنده در توئیتی نوشت: جمهوری اسلامی ایران بر اساس معیارهای اسلامی، انسانی و با حفظ مصالح و در بین کشورهای منطقه بیشترین بار پناهندگان را بر دوش می‌کشد. عملکرد مدعیان حقوق بشر در میزان پذیرش پناهندگان افغانستانی، سوری و عراقی و برتر دانستن پناهندگان اوکراینی خلاف ادعای آنهاست.
حسن کاظمی‌قمی ادامه داد: ایران بدون حمایت سازمان‌های مدعی بین‌الملل، در بحران اخیر افغانستان صدها هزار پناهجوی جدید را در خود جای داده و اکنون میلیون‌ها پناهنده را تحت پوشش خدمات خود قرار داده است.
سفارت ایران در کابل نیز در همین راستا اعلام کرد: ایران علیرغم تحریم‌های ظالمانه با تامین آموزش، بهداشت و معیشت میزبان خوب پناهندگان بوده است.
سفارت ایران در افغانستان در توئیتی نوشت: «۲۰ ژوئن روز جهانی پناهجویان است. ایران با پذیرش سخاوتمندانه پناهندگان عمدتا افغانستانی از بزرگترین کشورهای پناهنده‌پذیر جهان است و علیرغم تحریم‌های ظالمانه با تامین آموزش، بهداشت و معیشت میزبان خوب پناهندگان بوده اما کشورهای ثروتمند معمولا سعی می‌کنند از پذیرش آنان پرهیز کنند.»
تعیین تکلیف 2میلیون و 200 هزار تبعه افغانستان در کشور
با شکل‌گیری حکومت خودخوانده طالبان در افغانستان، شرایط مردم ستمدیده این کشور به گونه‌ای اسفبار و وخیم شد که بسیاری از آنها چاره‌ای جز جلای وطن ندیدند و رهسپار کشورهای دیگر به ویژه همسایگان و بالاخص ایران شدند. تعداد این میهمانان در کشور روز به روز در حال افزایش است و طبیعی است که حضور انبوه آنها در ایران بدون طی مراحل قانونی و در سایه مشکلات اقتصادی و اجتماعی که در کشور ما موج می‌زند، مشکلاتی در پی داشته است.
معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور در همین راستا و همزمان با روز جهانی پناهنده گفت: تکلیف اقامت یا اخراج 2میلیون و 200 هزار تبعه افغانستان، پایان مهر معلوم می‌شود:
مجید میراحمدی افزود: 2 میلیون و 270 و هزار نفر اتباع افغانستان که خود را تاکنون معرفی کرده‌اند تا پایان مهر ماه اجازه اقامت دارند و پس از آن به کسانیکه باید کشور را ترک کنند و کسانی که اجازه ماندن و تمدید اقامت موقت دارند، اطلاع رسانی خواهد شد.
معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور، عوامل موثر در پالایش اتباع برای تمدید اقامت موقت را عدم سوء پیشینه و سوابق مجرمانه، عدم حضور در جریان‌های واگرا و تفکرات تکفیری و اعتقاد به اتحاد جهان اسلام برشمرد و افزود: علاوه بر اینها، اقامت کارآفرینان، سرمایه گذاران، نخبگان و برجستگان علمی، فرهنگی، هنری، سیاسی و اجتماعی و نیز اقامت موقت کسانی که حرفه شان مورد نیاز کشور است از جمله کارگران، تمدید خواهد شد.
به گفته معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور افزود: طرح سرشماری اتباع افغانستانی از اول اردیبهشت امسال آغاز شد و تا سه شنبه اول تیرماه در دفاتر کفالت و پیشخوان دولت ادامه دارد. وی تاکید کرد: این مهلت یکبار تمدید شده و دیگر تمدید نخواهد شد و اتباعی که مراجعه نکرده‌اند به سرعت از کشور اخراج خواهند شد.
نظر شما