این روز‌ها گرمای نزدیک به ۵۰ درجه در خوزستان هر جنبنده‌ای را کلافه می‌کند و این موضوع در شرایطی است که خشکسالی آورد رودخانه‌ها را حتی نسبت به پارسال نیز کاهش داده و مدیریت بهینه منابع آب در استان خوزستان بیش از گذشته دارای اهمیت است.
مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان در این خصوص گفته میزان بارش‌ها تا ۲۰ خرداد در حوضه کرخه حدود ۴۴ درصد کاهش یافته و در حوضه کارون بزرگ نیز ۲۷ درصد کاهش یافته و در بالا دست کرخه نیز تا ۷۰ درصد کاهش بارندگی به ثبت رسیده است.
او ورودی سد‌های استان تا به حال را حدود ۱۲ میلیارد و ۶۳۰ میلیون متر مکعب دانست و ورودی به مخازن استان را نیز دارای ۴۲ درصد کاهش نسبت به میانگین دراز مدت برآورد کرد.
عباس صدریان فر در خصوص کاهش بارش‌ها گفت: در استان این مسئله باعث فشار مضاعف به ذخایر آبی شده، زیرا میزان مصارف آب هم در خوزستان بیشتر شده و علت آن کمبود بارندگی در سطح استان است.
ورودی به سد کرخه از ابتدای سال آبی یعنی مهرماه یک میلیارد و ۵۲۰ میلیون متر مکعب بوده که نسبت به پارسال ۳۷ درصد کاهش و نسبت به دراز مدت ۶۶ درصد کاهش را نشان می‌دهد؛ در حال حاضر نیز ورودی کرخه ۱۵ متر مکعب بر ثانیه و خروجی آن ۲۵ متر مکعب بر ثانیه است که حجم سد حدود ۴۸۲ میلیون متر مکعب برآورد می‌شود.
البته این در حالی است که بر اساس اطلاعات سد کرخه تراز نیروگاه ۱۸۶ است و در صورتی که پایین‌تر از این عدد بیاید، وارد ریسک خواهد شد که اجبارا از ابتدای مهر ماه از تونل تخلیه تحتانی استفاده می‌شود؛ به گفته آقای صدریان فر این مسئله معمولا با عرف فنی سازگار نیست، ولی، چون هیچ مجرای خروجی وجود ندارد تا بتوان پایین دست را مدیریت کرد، آب مدیریت شده‌ای از این مجرا رهاسازی شده.
در صورتی که ذخیره آبی به تراز مشخصی برسد عملا حدود ۱۸۰ تا ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب وجود خواهد داشت تا آب را برای پاییز سال آینده مدیریت نماییم؛ این مقدار آب ذخیره استراتژیک است و مشخص نیست سال آینده بارندگی‌ها به صورت معمول خواهد بود یا خیر و اگر غیر معمول باشد، مدیریت منابع آب برای پایین دست بسیار دشوار خواهد بود.
نیروگاه سد کرخه هیچ برقی تولید نمی‌کند
مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان همچنین در خصوص وضعیت تولید برق در نیروگاه سد کرخه یادآور شد که از پارسال عملا تراز آب زیر ۱۸۶ است و نیروگاه هیچ برقی تولید نمی‌کند، ضمن آنکه آب رها شده صرفا برای مدیریت مصرف کنندگان در پایین دست است.
البته این مقام مسئول وضعیت آب در حوضه رودخانه مارون را تا حدودی دارای تنش خواند که با با برنامه ریزی صورت گرفته و نوبت بندی در بالا دست و پایین دست تاکنون این تنش به کشاورزان و نخیلات آسیبی وارده نکرده و همکاری کشاورزان در این زمینه موثر بوده.
عباس صدریان فر با اشاره به حوضه رودخانه کارون نیز یکی از دغدغه‌های سازمان آب و برق را نقاط کنترلی پایین دست (آبادان، خرمشهر و شادگان) دانست که همیشه تحت تاثیر شرایط جزر و مدی قرار بگیرند کیفیت آب متغییر خواهد شد و در این منطقه اقدام صورت گرفته پمپاژ آب از طریق کانال مارب به بهمن شیر است.
نقش سد گتوند در مدیریت منابع آبی چیست؟
البته صنایع حوضه میانی رودخانه کارون از گتوند به پایین تا آبادان و خرمشهر صنایع آب بر و سنگین هستند و سازمان آب و برق در برخی مواقع از آن‌ها می‌خواهد که برداشت شان در مقاطعی از روز کمتر شود که آب با کیفیت بیشتر به آبادان و خرمشهر برسد البته برای راهکار نهایی نیز از گتوند آب‌هایی به صورت فوق العاده و موجی به سمت پایین دست رها می‌شود تا در آن مقطع آب با افت کیفیت مواجه نشود.
البته سد گتوند به دلیل شوری که دارد مورد بحث است و این پرسش مطرح می‌شود که آیا میزان شوری آن آب را تحت تاثیر قرار می‌دهد یا خیر؟ که مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان در این خصوص می‌گوید: ویژگی این سد آن است که شوری در کف قرار دارد و آبی که رها می‌شود در ترازی است که بالای ۱۹۵ قرار دارد و شیرین است.
البته او به ابتکار عملی نیز اشاره کرد که حالا دیگر آب برای تولید برق رها نمی‌شود بلکه برای مدیریت مصرف رهاسازی می‌گردد و راهکار برای تداخل نداشتن این ۲ مسئله با یکدیگر ذخیره سازی آب در سد‌های بالا دست است.
به گفته آقای صدریان فر تا جای ممکن برای دریاچه سد گتوند ایجاد ظرفیت صورت پذیرفت تا در صورتی که اگر نیاز به تولید برق از نیروگاه‌های آبی وجود داشته باشد، این آب بی دلیل وارد پایین دست نشود و نیاز مصرف کنندگان و یا کشاورزان نباشد، بلکه به گتوند بریزد و در آنجا ذخیره شود تا در صورت نیاز به پایین دست سد گتوند رهاسازی شود.
آب بها کشاورزان چگونه مشخص می‌شود؟
در مجموع در خوزستان ۳۷ واحد نیروگاهی وجود دارد که در اختیار آب و برق استان هستند که از آن‌ها حدود ۳ نیروگاه متعلق به کرخه است، اما ۳۴ واحد دیگر آمادگی تولید برق را دارند.
ظرفیت تولید برق کشور ۷۰ تا ۸۰ هزار مگاوات است و ظرفیت برقابی ۱۲ هزار مگاوات که در خوزستان تولید برق منهی گتوند و کارون ۴ که در حوضه مدیریتی استان نیست، توان تولید ۷ هزار و ۵۰ مگاوات برق وجود دارد.
مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان در بخش دیگری از صحبت‌های خود در مورد آب‌های کشاورزان نیز سخن گفت و یادآور شد که تامین آب بها از ۳ مرجع استفاده می‌شود؛ ابتدا ضرایب آن که در شبکه‌های مدرن ۳ درصد در شبکه‌های نیمه مدرن ۲ درصد و در شبکه‌های سنتی یک درصد است که از سوی قانون مصوب شده.
مرجع دیگر عملکرد و قیمت محصولات است که از سوی جهاد کشاورزی مشخص می‌شوند و سازمان آب و برق در قیمت‌ها دخالتی ندارد بلکه قانون و مسئولین سازمان جهاد کشاورزی تعیین کننده هستند.
عباس صدریان فر همچنین درباره طرح غدیر گفت: این طرح ۲ مرحله دارد که قرار است ۵۲ درصد جمعیت خوزستان را تا سال ۱۴۰۵ تحت پوشش قرار دهد، هر چند در ابتدای دولت سیزدهم یک طرح میان مدت نیز برای آن تعریف شد که شهروندان تا سال ۱۴۲۵ معطل آبرسانی نمانند.
او گفت: حالا تقریبا ۷۰ تا ۸۰ درصد افق ۱۴۲۵ در این طرح میان مدت تامین می‌شود و ویژگی دیگر آن هم این است که آب با کیفیت‌تر از طرح اصلی غدیر به مردم داده شود.
در ابتدا قرار بود که آب این طرح از رودخانه کرخه تامین شود، اما با توجه به شرایط رخ داده کمی و کیفی در سد کرخه، تامین آب طرح غدیر از سد دز در حال تامین است که شوری آب آن نیز زیر ۵۰۰ است حال آنکه این عدد در کرخه تا ۲ هزار رهم می‌رسد.
جایگاه مه‌پاش، راهکار جهاد کشاورزی برای دامداران
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان نیز با اشاره به شرایط خشکسالی حاکم بر کشور گفت: اقداماتی در زمینه اطلاع رسانی و اقناع سازی در خصوص شرایط خشکسالی و اوضاع سد‌ها انجام شده ضمن آنکه الگوی کشت هم معرفی شده و انتظار می‌رود کشاورزان با رعایت الگوی کشت نه تنها به وضعیت کمک نمایند، بلکه در سود محصولات جایگزین شلتوک همچون کنجد، ماش و حبوبات خود را سهیم کنند.
او گفت: بسته‌های پیشنهادی حمایتی نیز به وزارت خانه برای حمایت از کشاورزان داده شده ضمنا در کرخه نیز ۱۰۷ حوضچه یا استخر برای شنای گاومیش‌ها احداث شده و اکنون بیش از ۲۰۶ جایگاه مه پاش تحویل دامداران شده است.
به گفته آقای امیری زاده این مه‌پاش‌ها هم اکنون در حال استفاده هستند و مابقی نیز در اختیار کشاورزان قرار خواهد گرفت.
خدارحم امیری زاده تعداد دام‌های بیمه شده در استان را ۲۵۰ راس عنوان کرد و از بیمه محصولات کشاورزی در مناطقی که خشکسالی در آن‌ها رخ داده خبر داد.