فرشاد گلزاری

 در بسیاری از محافل سیاسی و اقتصادی دنیا همین حالا که این سطور از مقابل دیدگان شما می‌گذرد، بحث بر سر ابعاد جدید خروجی‌های حاصل از بحران اوکراین، به شدت داغ است. روز گذشته (یکشنبه) رویترز گزارش داد وزرای خارجه گروه هفت متعهد شدند که انزوای اقتصادی و سیاسی روسیه را تقویت کنند، به ارسال تسلیحات به اوکراین ادامه دهند و با آنچه وزیر خارجه آلمان به عنوان «جنگ گندم» از سوی مسکو توصیف کرد، مقابله کنند. دو بخش اولی که به آن اشاره شد (انزوای اقتصادی و سیاسی روسیه و ارسال تسلیحات به اوکراین) یک موضوع کاملاً مشخص است که در پسِ آن نیت سیاسی - امنیتی غرب نهفته است، اما مورد سوم که همان بحث «جنگ گندم» است، دقیقاً مساله‌ای است که بسیاری معتقدند اوضاع را در دنیا دگرگون می‌کند. اساساً هر منازعه و مخاصمه‌ای در جهان می‌تواند وضعیت را از حیث انسانی و اقتصادی به جایی بکشاند که تصاویر آخرالزمانی و اخبار دوزخی را بر خروجی رسانه‌ها قرار دهد و این همان خروجی نامطبوع قدرت‌طلبی است. بدون شک آنچه در اوکراین رخ داد، در همین وضعیت نمی‌ماند و اگر فکر کنیم که قرار است اوضاع به همین روال پیش برود، خیال خام و تحلیلی نادرست قلمداد می‌شود. اینکه وزرای خارجه گروه هفت طی روزهای اخیر شدیدترین اقدامات و مواضع سیاسی، اقتصادی و نظامی را علیه مسکو اتخاذ کرده‌اند و به روس‌ها گوشزد می‌کنند که سربازانتان باید منتظر کشته شدن توسط مدرن‌ترین تسلیحات غربی باشند، عملاً نشان می‌دهد که هیچ تحلیلی در سطح کلان بیش از 5 تا 10 ساعت دوام ندارد، حال چه برسد به تحلیل‌های خُرد که هیچگونه معیار و ملاکی در آن از حیث ایستایی و پایداریِ مولفه‌ها وجود ندارد. فارغ از تمام این مسائل و با گذر از اینکه قرار است چه بلایی بر سر دنیای پس از آتش‌بس میان روسیه و اوکراین بیاید، باید به این نکته مهم و حتی حیاتی دقت کرد که اروپا و آمریکا نمی‌خواهند و شاید نمی‌گذارند که این منازعه خونین و پُرهزینه به این زودی پایان یابد. اینکه میلیاردها دلار تسلیحات و کمک‌های بشردوستانه از سوی ائتلاف غرب به رهبری ایالات متحده روانه اوکراین می‌شود، بدون‌شک روسیه را عصبانی می‌کند و این کشور هم مجبور است برای حفظ پرستیژ نظامی نصفه و نیمه خود، تمام ذخایر تسلیحاتی خود را روانه خاک اوکراین کند تا در این مجادله خطرناک، به قول خود پیروز از میدان به در آید. اما در این میان باز هم غرب یک سناریوی تاکتیکی و مکمل دیگر را طراحی کرده است. اروپا و آمریکا چندین هفته است که درگیر راضی کردن سوئد و فنلاند برای عضویت در ناتو هستند و همین موضوع حالا به یک بحران چند ضلعی و حتی خطرناک تبدیل شده که به قول روس‌ها می‌تواند «زمینه آغاز جنگ جهانی سوم» را رقم بزند. پرونده‌ای که حالا پوتین آن را تهدید آشکار امنیت ملی کشورش می‌داند!

تیر آخرِ اردوغان به استکهلم و هلسینکی با محوریت عضویت این دو در پیمان ناتو زمانی شلیک شد که او در جمع خبرنگاران در استانبول، این دو کشور را «مهمانخانه تروریست‌ها» خواند و یکباره تمام حضار ساکت شدند

ساز مخالف آنکارا

با توجه به مخالفات‌هایی که ترکیه در مورد عضویت فنلاند و سوئد در ناتو مطرح کرده، باید گفت که آنکارا مجدداً و همانند گذشته در حال اهرم‌سازی با پرونده کردها علیه دو کشور به زعم خود خاطی است تا بتواند بر راهبرد امنیت ملی‌اش حتی در اروپا مُهر تایید بزند

روز شنبه گفت‌وگوی تلفنی بین سائولی نینیستو، رئیس جمهوری فنلاند و ولادیمیر پوتین،‌ همتای روس او برقرار شد. آنگونه که رسانه‌های فنلاند نقل می‌کنند، رئیس‌جمهوری این کشور اعلام کرده که این مکالمه تلفنی یک گفت‌وگوی مستقیم و شفاف بود و بدون هیچگونه تنشی انجام شد، اما در آنسوی میدان رسانه‌های روسیه موضوع متفاوت‌تری را مطرح کردند. رسانه‌های مسکو اعلام کرده‌اند که روسیه قبلا نسبت به پیوستن فنلاند به ناتو هشدار داده و تهدید کرده بود که دست به اقدامی متقابل می‌زند اما در این مکالمه پوتین مدعی شد که عضویت فنلاند در این ائتلاف نظامی تهدید امنیت ملی روسیه تلقی می‌شود. این موضع رئیس‌جمهوری روسیه به خوبی نشان می‌دهد که ما باید منتظر یک برخورد میان دو کشور (حداقل بر پایه آرایش جدید نظامی در مرز مشترک) باشیم اما در این میان یک مدعی دیگر هم وجود دارد که حالا مخالف پیوستن فنلاند و سوئد به ناتو است و آن کسی نیست جز اردوغان! البته اینکه ترکیه باز هم صدای مخالفت خود را بلند کرده است، موضوع چندان عجیبی نیست.

ترکیه که دومین ارتش بزرگ ناتو است، با این تصویر مثبت که تقریبا تمام کشورهای عضو از جمله مهم‌ترین آنها توصیف می‌کنند، موافق نیست و اتفاقاً اردوغان این مخالفتش را در جمع خبرنگاران در استانبول تشریح کرد. او به اصحاب رسانه کشورش اعلام کرد: «در حال حاضر، ما تحولات مربوط به سوئد و فنلاند را دنبال می‌کنیم اما نگاه مثبتی نداریم؛ چراکه به رغم قرار گرفتن نام گروه پ‌.ک‌.ک در لیست گروه‌های تروریستی توسط آمریکا، اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد، دو کشور سوئد و فنلاند متهم به پذیرایی و پذیرش اعضای این جریان در خاک خود هستند.» تیر آخرِ اردوغان به استکهلم و هلسینکی زمانی شلیک شد که او این دو کشور را «مهمانخانه تروریست‌ها» خواند و یکباره تمام خبرنگاران ساکت شدند. در این راستا باید بدانید که ترکیه مدت‌های طولانی است سوئد را به خاطر روابط نزدیک با پ.‌ک.‌ک (حزب کارگران کردستان) و ی‌.پ‌.گ (یگان‌های مدافع خلق) که آن را شاخه سوریه پ‌.ک‌.ک می‌خواند، شماتت می‌کند. در مورد فنلاند اما اوضاع فرق می‌کند؛ چراکه ترکیه با این کشور روابط اقتصادی خوبی دارد اما باز هم در این کشور رگه‌هایی از حمایت کردها دیده می‌شود و به همین دلیل است که مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در حاشیه نشست غیررسمی وزرای خارجه ناتو در برلین و در دیدار با همتایان سوئدی و فنلاندی خود، از حمایت علنی این دو کشور از پ.ک.ک انتقاد کرده و آن را غیرقابل قبول خواند. وزیر خارجه ترکیه در این دیدار صریحا اعلام کرد که «عضویت در ناتو مستلزم همبستگی و اتحاد در همه زمینه‌هاست، به‌ویژه زمانی که مسئله تهدید امنیت ملی وجود داشته باشد، و به همین دلیل کشوری که متحد ما خواهد بود نباید از سازمان‌های تروریستی که هر روز ما را هدف قرار می‌دهند و باعث کشته شدن سربازان، پلیس و غیرنظامیان ما می‌شوند، حمایت کند». بر این اساس و با توجه به مخالفات‌هایی که ترکیه در مورد عضویت فنلاند و سوئد در ناتو مطرح کرده، باید گفت که آنکارا مجدداً و همانند گذشته در حال اهرم‌سازی با پرونده کردها علیه دو کشور به زعم خود خاطی است تا بتواند بر راهبرد امنیت ملی‌اش حتی در اروپا مُهر تایید بزند.