سعیده علیپور

مهرماه سال 98، سعید نمکی، وزیر بهداشت وقت کشور اعلام کرد که ایران موفق به کسب گواهی ریشه‌کنی بیماری سرخک از سازمان جهانی بهداشت شده است. بیماری که به برکت واکسیناسیون، بسیاری آن را حتی همان زمان هم از یاد رفته و مربوط به سنوات گذشته می‌دانستند. اما حدود سه سال بعد یعنی در نوروز امسال، بار دیگر نام این بیماری بر سر زبان‌ها افتاد و وزارت بهداشت نسبت به شیوع آن در کشور هشدار داد.

15 فروردین ماه، سیدمحسن زهرایی، رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت با هشدار نسبت به خطر افزایش بروز سرخک در کشور به دلیل شرایط این بیماری در افغانستان، از ساکنین کشور خواست که فارغ از ملیت، در صورت عدم واکسیناسیون کامل کودکانشان، حتما برای تکمیل برنامه واکسیناسیون کودک خود علیه سرخک اقدام کرده و به مراکز بهداشتی مراجعه کنند.

جولان سرخک در افغانستان

بر‌اساس اعلام مقامات رسمی کشور، با توجه به روی کار آمدن طالبان در افغانستان و افزایش تعداد مهاجران افغان در ایران، ویروس سرخک از افغانستان به ایران آمده است.

اولین واکنش رسمی وزارت بهداشت به شیوع سرخک در ایران در تاریخ ۱۱ فروردین ۱۴۰۱ بود که معاونت بهداشت وزارت بهداشت به تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی اعلام کرد که در پی ادامه شیوع شدید سرخک در افغانستان، برای مقابله با شرایط لازم آمادگی کافی داشته باشند.

براساس گزارش وزارت بهداشت افغانستان، تعداد کودکان مبتلا به سرخک در این کشور در ژانویه امسال پنج هزار و 465 نفر، در فوریه هفت هزار و 891 نفر و در مارس 11 هزار و 808 نفر بوده است همچنین در این سه ماه حدود 200 کودک مبتلا به سرخک نیز جان خود را از دست دادند. اما با آماری که چند روز بعد اعلام شد و از ابتلای 164 نفر در کشور به این بیماری حکایت داشت، به نظر می‌رسد که این هشدار چندان هم به موقع نبوده است.

موج ورود مهاجران افغانستانی به ایران

بیش از شش ماه پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، موج مهاجرت به ایران چنان افزایش پیدا کرده است که در مواردی عنوان می‌شود روزانه بیش از 5 هزار مهاجر افانستانی به ایران وارد می‌شوند.

ناامنی، بیکاری و فقر و گرسنگی از یک سو و فشار طالبان سبب می‌شود که برخی از شهروندان افغان برای نجات جان خود و فرزندان‌شان به سختی وارد ایران شوند. هر روز چندین اتوبوس از افغانستان، صدها نفر را به مرز ایران منتقل می‌کنند و در آنجا قاچاقچیان آنها را در میان بار وانت‌، کامیون، صندوق عقب خودروی سواری مخفی و گاهی با پای پیاده از میان کوه‌ها و در تاریکی شب و به دور از چشم ماموران از مرز عبور می‌دهند.

این ورود هر روزه که به نظر می‌رسد در ماه‌های اخیر هم با کمترین میزان مقابله از سوی نیروهای مرزی ایران همراه بوده، تبعات فراوانی به همراه دارد که بعضی از آنها به واهمه‌های بی‌پایه و مهاجر‌هراسی می‌انجامد و برخی دیگر هم تبعات ملموس و واقعی‌تری به همراه دارد که از جمله آن گسترش حاشیه‌نشینی و فقر و شیوع بیماری‌هایی مثل سرخک و سرخجه است. موردی که می‌تواند در خصوص بیماری‌های واگیر دیگری چون فلج اطفال که بیش از 21 سال است که در کشور ریشه‌کن شده نیز تکرار شود.

 درباره بیماری سرخک چه می‌دانید؟

 سرخک یک بیماری بسیار مسری است که عمدتا کودکان را مبتلا می‌کند و جوش‌های پوستی از نشانه‌های مهم آن است. ویروس سرخک به کمک ذرات معلق در هوا و از طریق عطسه و سرفه، یا از طریق تماس مستقیم با ترشحات بینی و دهان و گلوی افراد آلوده منتقل می‌شود. 90 درصد از افرادی که در معرض ویروس سرخک قرار دارند چنانچه واکسینه نشوند به این بیماری مبتلا خواهند شد.واکسن ویروس سرخک در دهه ۶۰ میلادی ساخته شد و از دهه ۸۰ به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفت. بنابر اعلام سازمان جهانی بهداشت تا قبل از آغاز این واکسیناسیون انبوه، هرساله حدود ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر در اثر ابتلا به این بیماری جانشان را از دست می‌دادند.

بر‌اساس اعلام مقامات رسمی کشور، با توجه به روی کار آمدن طالبان در افغانستان و افزایش تعداد مهاجران افغان در ایران، ویروس سرخک از افغانستان به ایران آمده است.

دکتر سعید کسائیان، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان با بیان اینکه پوشش واکسیناسیون سرخک و سرخجه در کشور بیش از ۹۷ درصد است، می‌گوید: «نظام مراقبت سرخک در کشور فعال است و تمام موارد مشکوک به سرخک همراه با تب و بثورات جلدی مورد نمونه‌برداری قرار می‌گیرد». این پزشک متخصص اضافه می‌کند: «در سال گذشته ۳۸ مورد مشکوک به سرخک و سرخجه مورد آزمایش قرار گرفته و از این تعداد تنها ۴ مورد مثبت سرخک و سرخجه ثبت شده است».

این در حالی که به گفته متخصصان بیماری سرخک در کودکان می‌تواند ۱ تا ۵ درصد باعث بروز مرگ و میر شود. همچنین خطر سرخک در افرادی که سوء تغذیه و کمبود ویتامین A دارند، بیشتر است و به همین دلیل به والدین توصیه شده تا حتما برای پیشگیری کودکانشان از این بیماری واکسیناسیون ۱۲ و ۱۸ ماهگی را به طور کامل انجام دهند.

علائم بیماری سرخک چیست؟

بیماری سرخک منجر به تب بالا، سرفه خشک، آبریزش بینی، سرازیر شدن اشک از چشم و جوش‌های پوستی قرمز رنگ شده و مبتلایان به آن حتی چهار روز قبل از نمایان شدن بیماری می‌توانند آن را به دیگران سرایت دهند.

یکی از دلایل خطرناک بودن سرخک، آن است که می‌تواند عوارض جدی از ذات‌الریه تا آنسفالیت یا ورم مغز را به همراه داشته باشد؛ عوارضی که ناتوانی دائمی در پی داشته و گاه منجر به مرگ می‌شوند.اما چرا با توجه به پوشش بالای واکسیناسیون در ایران وزارت بهداشت نگران شیوع این بیماری و خطرات ناشی از آن در کشور است. در این باره مسعود مردانی، فوق تخصص بیماری‌های عفونی می‌گوید: «یکسری از افراد به سبب درگیری با کرونا فراموش کرده‌اند که واکسیناسیون معمول کودکانشان را انجام دهند، این اشخاص حتما باید هر چه سریع‌تر برای تزریق واکسن‌های سرخک، سرخجه، اوریون، دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، هپاتیت و... به کودکانشان به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه کنند».

به گفته متخصصان بیماری سرخک در کودکان می‌تواند ۱ تا ۵ درصد باعث بروز مرگ و میر شود. همچنین خطر سرخک در افرادی که سوء تغذیه و کمبود ویتامین A دارند، بیشتر است.

در حالی که بسیاری سرخک را بیماری کودکان می‌دانند، اما براساس آخرین آمارهای منتشر شده بزرگسالانی هم در بین 164 بیمار اخیر مبتلا به سرخک وجود دارند.

این فوق تخصص بیماری‌های عفونی با بیان این نکته که افرادی که واکسیناسیون‌شان را انجام داده‌اند نگران نباشند ادامه می‌دهد: «بزرگسالانی که در کودکی واکسن سرخک را دریافت کرده‌اند احتیاجی به واکسن اضافه ندارند و خوشبختانه بیشتر افرادی که قبل از شیوع کرونا در ایران متولد شده‌اند این واکسن را تزریق کرده‌اند». به گفته او تعداد مهاجرین به کشور ما افزایش پیدا کرده و این در حالی است اغلب آن‌ها واکسینه نشده‌اند و از این رو انتظار می‌رود که بیماری‌‎های واگیر نظیر سرخک، اوریون، سل، مالاریا و... در کشور افزایش یابد.

تفاوت علائم بیماری کرونا  با سرخک

در حالی که هنوز تب بیماری کرونا در کشور دوباره رو به فزونی نهاده و برخی در خصوص موج هفتم آن هشدار می‌دهند، حال شیوع سرخک نیز بیم ادغام اشتباه در تشخیص را تشدید کرده است. مردانی در مورد تفاوت علائم بیماری کرونا با سرخک اظهار می‌کند: «معمولا مبتلایان به سرخک بعد از دو تا سه روز تب، تنگی نفس و سرفه در بدنشان دانه‌های قرمز ایجاد می‌شود در حالی که در بیماری کرونا این علامت شایع نیست، اما در اغلب بیماران مبتلا به سرخک دانه‌های سرخی در سطح داخلی بدن ایجاد می‌شود که در هیچ بیماری بجز سرخک شایع نیست».

در حالی که پزشکان متخصص در رابطه با وضعیت کلی کشور در خصوص شیوع سرخک و سایر بیماری‌های واگیر هشدار می‌دهند، به نظر می‌رسد اگر مرزهای کشور به خصوص در بخش شرقی به خوبی کنترل و از ورود اتباع واکسینه نشده ممانعت شود در رابطه با بیماری با وضعیت بحرانی کمتر مواجه خواهیم بود.