گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو؛ فاطمه قربانی رضوان؛ هر ساله با نزدیک شدن به ایام عید نوروز رسانه‌ملی با برنامه‌های متعدد به استقبال تحویل سال نو می‌رود. دعوت از مهمانان که اغلب از سلبریتی‌ها هستند تا خوانندگان کمتر شناخته شده و بعضا ناشناس که هر کدام از شبکه‌ای به شبکه‌ای دیگر می‌روند و چرخه‌ای تکراری را برای پر کردن آنتن رقم می‌زنند.

امسال هم با نگاهی به برنامه‌های تحویل سال شاهد تکرار ویژه برنامه‌هایی با رویکرد نامشخص بودیم. شبکه‌هایی که هر کدام بدون توجه به رسالت و اهداف خود درگیر آیتم‌های تکراری هرساله بودند و غافل از جلب مخاطب خاص خود. درواقع با نگاهی به ترکیب این برنامه‌ها و آیتم‌های تشکیل شده آن میشد متوجه شد که تنها صرف برپایی مهمانی و دعوت از افراد مشهور برای جلب مخاطب در محوریت قرار داشته است. عدم توجه به رسالت اصلی شبکه، مخاطبان آن و بحث ذائقه‌سازی سبب شد امسال هم برنامه‌هایی کم‌محتوا با ساختاری کم کشش ساعت‌ها از آنتن رسانه‌ملی پخش شود. این عدم هدف گذاری، نداشتن رویکرد، پنهان شدن پشت دکورهای بزرگ و پر زرق و برق برای مخفی کردن فقر محتوایی و خلاقانه برنامه نتیجه‌ای جز سقوط و ناامید کردن مخاطب نداشته و ندارد. مخاطبی که در اغلب روزهای سال کمتر پای تلویزیون نشسته است و لحظه تحویل سال بهترین زمان برای جلب رضایت اوست اما در نهایت برنامه‌ای با ترکیب چند خواننده و سلبریتی و شوخی‌های مضحک و خنده‌های تصنعی و گاها از سر تمسخر که عاری از نگاه کاربردی و جذاب هستند او را بیش از پیش ناامید می‌کند. همین بی‌برنامگی نشان از عدم استراتژی مشخص برای برنامه‌سازی به خصوص برای بازه زمانی پراهمیت عید نوروز می‌دهد. انتظار می‌رفت با تغییر مدیریت و رویکرد در رسانه‌ملی، امسال شاهد تفاوت‌های بسیاری در محتوا باشیم اما آنچه ارائه شد تصویری تکراری و عاری از خلاقیت برای استقبال از پر مخاطب‌ترین زمان پخش تلویزیونی بود. این درحالی است که شبکه‌های غیرهمسو با رسانه‌ملی در این بازه زمانی تمام تلاش خود را دارند تا در کنار ارائه برنامه‌های متنوع به ذائقه‌سازی نیز بپردازند.

در برنامه‌های امسال این شبکه‌ها توجه و تاکید به مسائلی همچون نگاه باستانی به عید نوروز و تفکیک آن از نگاه‌های دینی به کرات در فواصل آیتم و گفتگو مجریان بیان می‌شد. استفاده از موقعیت‌های مناسبتی برای بیان اهداف فرهنگی و سیاسی خاص ازسوی این رسانه‌های معاند با نگاه ذائقه‌سازی به طور جدی دنبال می‌شود حال آنکه در برنامه‌های رسانه‌ملی تفکیک ویژه برنامه سال تحویل و به طور مثال ویژه برنامه عید فطر تنها در موسیقی و آیتم ها خلاصه می‌شود بی آنکه سخنی از اهداف کنشگرایانه داشته باشد.

عدم ذائقه‌سازی و توجه به نیاز مخاطب درکنار محتوای شعاری و غلو شده آسیب دیگر ویژه برنامه‌های امسال رسانه ملی بود. شبکه دو سیما با ویژه برنامه «عیدانه عموپورنگ» به استقبال سال نو آمده بود. باتوجه به رویکرد شبکه دو سیما و مخاطبان خاص آن انتظار می‌رفت صحبت از مسئله فرزندآوری و تاکید بر آن در زیرمتن برنامه لحاظ شود حال آنکه مجری برنامه در گفتگو با مهمانان به صراحت تاکید داشت تا از فواید داشتن خواهر و برادر صحبت کنند. همین رویکرد به مرور مخاطب را با این چالش که دغدغه‌های اصلی او توسط رسانه‌ملی نادیده گرفته و همراه با نواقص بسیار ارائه می‌شود بی اعتماد می‌کند.

دیگر ضعف محتوایی امسال ویژه برنامه ها را می‌توان تاکید و اصرار به ایجاد فضایی شاد و خنده گرفتن ازمخاطب با هر روشی دانست. شوخی‌های مضحک که گاها با تمسخر همراه بود در بسیاری از دقایق ویژه برنامه شبکه سه سیما دیده شد. شوخی‌هایی که بیش از آنکه دقایقی مفرح ایجاد کند باعث رنجش مخاطبان می‌شد. به طور مثال برخورد مجری ویژه برنامه شبکه سه با عروس و دامادهایی که به برنامه دعوت شده بودند؛ زمانی که مجری درآمد داماد را می پرسد و بعد از اصرارهای فراوان و گرفتن پاسخ میگوید چطور با این درآمد سمت ازدواج رفته است. همین بخش گفتگو به ظاهر شوخ‌طبعانه مخاطب فرهیخته را می‌رنجاند و به راحتی بخش بزرگی از تماشاکنندگان را از دنبال کردن ویژه برنامه‌های سایر اعیاد رسانه ملی پشیمان می کند.

با تمام این تفاسیر شاید بتوان پرداخت بومی به مسئله نوروز را یکی از ویژگی‌های بارز و مثبت ویژه برنامه‌های امسال دانست. ارتباط شبکه‌های سراسری سیما با مراکز استان ها و نمایش شیوه برگزاری این عید در مناطق مختلف از آیتم‌های قابل توجه بود. در کنار این مورد می‌توان دعوت از مهمانان شناخته نشده که جنس مردمی زیبایی به برنامه داده بودند اشاره کرد. اگرچه تعداد این مهمانان نسبت به حضور سلبریتی‌ها کم بود اما نقطه روشنی برای عبور از دعوت مهمانان تکراری و خاص محسوب می‌شد.

نکته مهمی که در تولید ویژه برنامه‌های مناسبتی همچون عید نوروز وجود دارد توجه به بازه زمانی پس از سال تحویل است. برنامه سازانی که با گذشت یک روز از سال جدید انرژی و برنامه‌ریزی برای ادامه فرایند تولید ندارند؛ که این موضوع میتواند ناشی از مدیریت ضعیف و برنامه‌ ریزی های دقیقه نودی باشد. با این حال باید منتظر ماند و دید برنامه رسانه‌ملی برای ماه رمضان که امسال بلافاصله بعد از پایان تعطیلات نوروزی آغاز می‌شود چیست و آیا تمهیدی برای برنامه‌های این بازه زمانی پرمخاطب شده است یا خیر.