بازداشت نازنین زاغری رتکلیف در ایران و زندانی شدن او برای پنج سال، به یکی از پیچیده‌ترین پرونده‌های سیاسی در روابط خارجی ایران و بریتانیا تبدیل شد. پرونده‌ای که به گفته خانواده خانم زاغری با پرونده بدهی دولت بریتانیا به ایران بابت تانک‌های چیفتن خریداری شده در زمان محمدرضا شاه پهلوی، گره خورده بود. در این مطلب نگاهی داریم به تاریخچه این پرونده.
۱۹ فروردین ۱۳۹۵
نازنین زاغری رتکلیف که مقیم لندن بود، برای سفر نوروزی به همراه کودک یک ساله‌اش به ایران رفته بود. همه ماجرا از آنجا آغاز شد که در ۱۹ فروردین و هنگام بازگشت به بریتانیا، در فرودگاه بازداشت شد.
- نازنین زاغری کیست و چرا در ایران زندانی شد؟
در فیلمی که بعدا تلویزیون ایران پخش کرد، او در فرودگاه با چهره‌ای بهت‌زده، از زبان کسی که خود را نماینده دادستان معرفی می‌کرد، خبر ممنوع‌الخروجی و صدور حکم جلب را شنید. ماموران، گذرنامه او و دخترش گابریلا را توقیف کردند.
۲۰ فروردین ۱۳۹۵
گابریلا (گیسو) رتلکیف به خانواده خانم زاغری در ایران تحویل داده شده بود اما خود او یک روز بعد از بازداشت به کرمان منتقل شد. به گفته همسرش او چند هفته در انفرادی بود و به وکیل دسترسی نداشت. سپاه پاسداران نازنین زاغری را به جاسوسی برای بریتانیا متهم کرده بود.
۱۶ خرداد ۱۳۹۵
بعد از گذراندن ۴۵ روز در انفرادی و ۱۸ روز در بند عمومی زندان کرمان، او به بند دو الف سپاه پاسداران در زندان اوین تهران منتقل شد. خانم زاغری بارها تاکید کرده بود که برای دیدار با خانواده‌اش به تهران رفته و هیچ فعالیت جاسوسی نداشته است.
سپاه کرمان او را به مشارکت در "براندازی نرم" و همکاری با "موسسات معاند" متهم کرده بود.
۱۶ شهریور ۱۳۹۵
در دادگاه بدوی به ریاست قاضی ابوالقاسم صلواتی و پس از محاکمه‌ای که جزئیات آن مشخص نیست، خانم زاغری به پنج سال زندان محکوم شد. ریچارد رتلکیف، همسر خانم زاغری، گفته بود به حکم صادر شده اعتراض خواهند کرد.
او درباره روحیه همسرش گفت: "نازنین هر صبح می‌گوید ای کاش از خواب بلند نشود و ببیند که دوباره در زندان است و از دختر خردسالش جدا افتاده است."
اول آذر ۱۳۹۵
نازنین زاغری یکی از چندین اعتصاب غذای خود را شروع کرد. همسرش می‌گفت او "در آستانه فروریختن" است. خانم زاغری پنج روز بعد اعتصاب غذایش را شکست.
سوم بهمن ۱۳۹۵
با وجود اعتراض خانواده زاغری رتلکیف، غلامحسین محسنی اژه‌ای، سخنگوی وقت قوه قضاییه که اکنون رئیس این قوه است، اعلام کرد حکم دادگاه بدوی تأیید شده است.
رسانه‌های ایران اتهام خانم زاغری را جاسوسی اعلام کردند اما ریچارد رتکلیف، می‌گوید "اتهام‌ها علیه نازنین در پرونده اول هیچ‌گاه برای او، خانواده‌اش یا دولت بریتانیا روشن نشد. وقتی که حکم او ابلاغ شد، تنها به او گفتند که اتهاماتش مربوط به امنیت ملی بوده است."
۱۰ آبان ۱۳۹۶
بوریس جانسون، وزیر امور خارجه وقت بریتانیا، در دفاع از نازنین زاغری اظهاراتی کرد که باعث پیچیده‌تر شدن پرونده خانم زاغری شد. او به اعضای کمیته مسائل خارجی پارلمان بریتانیا گفت: "وقتی نگاه می‌کنم که ببینم مگر نازنین زاغری رتلکیف چه می‌کرده، تا جایی که می‌فهمم او فقط مشغول آموزش روزنامه‌نگاری بوده است." ادعایی که خانم زاغری و خانواده‌اش به شدت رد می‌کردند و می‌گفتند او در بخش خیریه بنیاد سرویس جهانی بی‌بی‌سی فقط کارمند بخش اداری بوده است.
۱۸ آذر ۱۳۹۶
بوریس جانسون، وزیر آن موقع امور خارجه و نخست‌وزیر فعلی بریتانیا در سفری دو روزه به تهران خواستار آزادی نازنین زاغری و سایر شهروندان دو تابعیتی بریتانیایی در زندان شد. او درباره بازپرداخت بدهی ۴۰۰ میلیون پوندی (معادل حدود ۵۲۰ میلیون دلار) بریتانیا به ایران برای تانک‌های چیفتن هم مذاکره کرد.
ریچارد رتکلیف به صراحت ادعا کرده بود که پرونده همسرش با موضوع بدهی بریتانیا به ایران گره خورده است و ایران می‌خواهد در ازای آزادی خانم زاغری طلب خود را دریافت کند. ادعایی که نه ایران و نه بریتانیا هیچ کدام تایید نمی‌کردند.
۱۲ مرداد ۱۳۹۷
جرمی هانت، وزیر خارجه جدید بریتانیا بعد از صحبت با ریچارد رتلکیف قول داد هرچه در توانش است برای آزادی نازنین زاغری به کار گیرد.
۱ شهریور ۱۳۹۷
خانم زاغری برای اولین بار بعد از بازداشت به مرخصی فرستاده شد و توانست با دخترش گابریلا در خانه والدینش دیدار کند. مرخصی او این امید را ایجاد کرد که قرار است آزاد شود اما بعد از سه روز به زندان بازگشت. بلافاصله بعد از بازگشت او در زندان بیهوش شد.
چهارم آذر ۱۳۹۷
ایران ادعای زندانی کردن نازنین زاغری برای دریافت طلب خود بابت تانک‌های چیفتن را رد کرد.
۲۴ دی ۱۳۹۷
او در اعتراض به شرایط نگهداری خود در زندان سه روز اعتصاب غذا کرد.
۲۵ خرداد ۱۳۹۸
هم نازنین زاغری و هم همسرش ریچارد رتلکیف در اعتراض به ادامه بازداشت او ۱۵ روز اعتصاب غذا کردند. آقای رتلکیف در پایان اعتصاب غذا از بوریس جانسون خواست اشتباه خود را در جریان این پرونده جبران کند: "نه فقط آن گاف، بلکه امتناع از عذرخواهی بعد از آن به وضوح همه چیز را بدتر کرد."
سوم مرداد ۱۳۹۸
دادگاه عالی بریتانیا در حکمی مربوط به تانک‌های چیفتن اعلام کرد که شرکت سازنده لازم نیست همه سود پولی را که برای تانک‌ها از ایران گرفته، پرداخت کند. با این حکم رقم طلب ایران از بریتانیا باید دوباره محاسبه شود.
۱۰ مهر ۱۳۹۸
نازنین زاغری در نامه‌ای از زندان اوین، مذاکره وزرای خارجه بریتانیا و ایران برای آزادی او در برابر پرداخت طلب حدود ۴۰۰ میلیون پوندی ایران را "حراج" توصیف کرد و نوشت: "کشور من هفته گذشته مرا در ازای مبلغ هنگفتی که مطالبات سیاسی خودش است به حراج گذاشت."
۱۸ مهر ۱۳۹۸
گابریلا رتلکیف، دختر نازنین که آن زمان ۵ ساله شده بود، بعد از سه سال و نیم به بریتانیا و نزد پدرش بازگشت. او در این مدت پیش والدین مادرش بود و پدرش را فقط از طریق تماس تلفنی دیده بود.
چهارم دی ۱۳۹۸
بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا در جریان دیدار با حسن روحانی در حاشیه جلسه سازمان ملل متحد در نیویورک از او خواست نازنین زاغری و سایر زندانیان دوتابعیتی بریتانیا را فورا آزاد کند.
هشتم دی ۱۳۹۸
خانم زاغری در همبستگی با کیلی مور گیلبرت، یک استاد دانشگاه استرالیایی بریتانیایی در زندان، بار دیگر اعتصاب غذا کرد.
سوم بهمن ۱۳۹۸
ریچارد رتکلیف و فرزندش گابریلا در دفتر نخست‌وزیر بریتانیا با او دیدار کردند که نشانه‌ای از بهبود اوضاع به نفع خانم زاغری تعبیر شد.
۱۰ اسفند ۱۳۹۸
با شیوع گسترده کرونا در زندان اوین، گزارش شد خانم زاغری هم مشکوک به ابتلا به ویروس است.
اسفند ۱۳۹۸
اواخر اسفند آن سال در پی شیوع کرونا در زندان‌های ایران، خانم زاغری به مرخصی فرستاده شد و با پابند الکترونیکی تحت نظارت ماموران قضایی و امنیتی به خانه والدینش رفت. این مرخصی بعدا تمدید شد.
چهارم شهریور ۱۳۹۹
وکلای نازنین زاغری دولت بریتانیا را متهم کردند که به عمد مقدمات آزادی خانم زاغری از جمله پرداخت ۴۰۰ میلیون پوند بدهی را به تاخیر می‌اندازد که با سیاست‌های دولت ترامپ مخالفت نکرده باشد.
۱۸ شهریور ۱۳۹۹
پرونده جدیدی علیه خانم زاغری مطرح شد. ریچارد رتکلیف گفته بود تنها موضوعی که مطرح شد، عکسی از نازنین در تظاهراتی مقابل سفارت ایران در لندن [در سال ۱۳۸۸] بود که پیشتر هم در جریان محاکمه او [در سال ۱۳۹۵] به دادگاه ارائه شده بود و از آن استفاده شده بود تا وی را محکوم کنند.
هشتم آبان ۱۳۹۹
وزارت خارجه بریتانیا در اعتراض به گزارش هایی مبنی بر بازگرداندن قریب الوقوع نازنین زاغری به زندان، سفیر ایران در لندن را احضار کرد.
۱۲ آبان ۱۳۹۹
خانم زاغری با اتهام جدید تبلیغ علیه نظام از طریق شرکت در تظاهرات مقابل سفارت ایران در سال ۱۳۸۸ دوباره در دادگاه انقلاب حاضر شد.
۱۷ اسفند ۱۳۹۹
وکیل خانم زاغری اعلام کرد که موکلش بعد از گذراندن حکم ۵ سال زندان آزاد و پابند الکترونیکی او باز شده است.
ششم اردیبهشت ۱۴۰۰
دادگاه بار دیگر در پرونده‌ای جدید خانم زاغری را به یک سال حبس و یک سال ممنوعیت خروج از کشور محکوم کرد. وکیل پرونده به حکم اعتراض کرد.
۲۸ شهریور ۱۴۰۰
ریچارد رتکلیف همسر نازنین زاغری با لیز تراس، وزیر خارجه جدید بریتانیا، تلفنی صحبت کرد و امیدوار است خانم تراس بتواند در نیویورک با حسین امیرعبداللهیان همتای ایرانی خود درباره همسرش صحبت کند.
آقای رتکلیف یکشنبه ۱۹ سپتامبر، پیش از گفتگو با خانم تراس، به برنامه پربیننده اندرو مار در شبکه اول بی‌بی‌سی گفت قصد دارد نام ۱۰ نفر را که در "گروگان‌گیری" همسرش در ایران دخالت داشتند، به وزیر خارجه بریتانیا بدهد.
اول مهر ۱۴۰۰
وزیر خارجه ایران در دیدار با لیز تراس، وزیر خارجه بریتانیا خواست این کشور بدهی ۴۰۰ میلیون پوندی خود بابت تانک‌های چیفتن را بدهد.
۲۴ مهر ۱۴۰۰
حکم یک سال زندان و یک سال ممنوع الخروجی خانم زاغری تایید شد.
دوم آبان ۱۴۰۰
ریچارد رتلکیف، اعتصاب غذای خود را در مقابل ساختمان وزارت خارجه بریتانیا آغاز کرد. او از بریتانیا خواست که همسرش را به لندن بازگرداند.
۲۱ آبان ۱۴۰۰
علی باقری‌کنی، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران که به لندن رفته بود در پایان سفر گفت برای دریافت بدهی تانک‌های چیفتن به جمع‌بندی نهایی نرسیده‌اند اما این دیدار باعث نزدیک‌تر شدن دیدگاه‌های مقام‌های سیاسی دو کشور شده است.
۲۲ آبان ۱۴۰۰
ریچارد راتکلیف، همسر نازنین زاغری بعد از ۲۱ روز به اعتصاب غذای خود پایان داد. آقای رتکلیف از بوریس جانسون انتقاد کرده و گفته بود در زمان اعتصاب غذا به او سر نزده و "برای سال‌ها به اندازه کافی به موضوع نازنین زاغری نپرداخته است."
۱۹ آذر ۱۴۰۰
سفیر ایران در لندن گفت گروهی از بریتانیا برای مذاکره درباره پرداخت بدهی تانک‌های چیفتن به تهران رفته‌اند.
۲۷ بهمن ۱۳۹۹
بر اساس گزارش‌ها لیز تراس، وزیر خارجه بریتانیا در تماس تلفنی با همتای ایرانی خود گفته بریتانیا به‌زودی در موقعیتی خواهد بود که ۴۰۰ میلیون پوند بدهی خود را پرداخت کند.
۲۴ اسفند ۱۴۰۰
خانم زاغری بعد از نزدیک به شش سال گذرنامه بریتانیایی خود را که ماموران اطلاعاتی در هنگام خروج او در فرودگاه ضبط کرده بودند، پس گرفت. تولیپ صدیق، نماینده پارلمان بریتانیا همزمان اعلام کرد که یک گروه بریتانیایی اکنون در تهران مشغول مذاکره هستند.
۲۵ اسفند ۱۴۰۰
به نازنین زاغری و زندانی دو تابعیتی دیگر انوشه آشوری اجازه خروج داده شد. گزارش شده که این دو عازم بریتانیا هستند.