فرشاد گلزاری

بیش از پنج ماه از برگزاری انتخابات سراسری عراق می‌گذرد و این کشور همچنان در یک «شبه بن‌بست سیاسی» اسیر شده است. در این میان بهترین نقطه‌ای که می‌توان سرایت و تاثیر وضعیت سیاسی عراق بر جامعه را با پوست و استخوان حس کرد، فضای مجازی به خصوص پلتفرم فیسبوک است. اگر به صورت هدفمند و به خصوص در زمانی که مشاجره‌های سیاسی میان احزاب عراق بالا می‌گیرد به فیسبوک سر بزنیم، می‌بینیم که فعالان سیاسی، رسانه‌ای و مدنی در این کشور، واقعی‌ترین واکنش‌ها را در حساب‌ فیسبوک خود به سمع و نظر جهانیان می‌رسانند. جالب اینجاست که مقامات عراق هم در همین فضا اقدام به انتشار مواضع خود می‌کنند و بخشی دیگر از آنها هم در توئیتر فعال هستند. اگر به اظهارنظرهای مردم عراق طی پنج یا شش ماه گذشته نگاهی گذرا بیندازیم به وضوح می‌بینیم که بسیاری از آنها نه تنها از شرایط کنونی ناراضی هستند، بلکه برخی از آنها علاوه بر محکوم کردن جریان‌های سیاسی این کشور به اتلاف وقت برای تشکیل دولت تکنوکرات و با قدرت، اقدام به نشر مواضع بومی و محلی خود می‌کنند. عده‌ای دیگر هم به دلیل منتسب بودن به یک جریان سیاسی خاص سعی می‌کنند تا از آب گل‌آلود فعلی به نفع خود ماهی بگیرند که البته مشاجره‌های مجازی هم به وجود می‌آید تا جایی که دیده شده برخی از این نزاع‌های سیاسی به اردوکشی کف خیابان‌ها تبدیل شده است که جریان صدر یکی از پرچم‌داران این روند و شکل است. در این میان آنچه که باید مورد نظر قرار بگیرد طولانی شدن فرآیند تشکیل دولت است. چندی پیش شاهد آن بودیم که جلسه پارلمان عراق برای انتخاب رئیس قوه مقننه این کشور با آشوب روبرو شد و باز هم جریان صدر سردمدار این اقدام بود؛ اما درنهایت محمد الحلبوسی به عنوان رئیس پارلمان این کشور انتخاب شد که مورد تایید مقتدی صدر هم قرار گرفت. پس از آن، اتفاقی که به یک دور جدید از تنش‌ها تبدیل شد، رد صلاحیت هوشیار زیباری، حزب دموکرات کردستان عراق برای نامزدی ریاست جمهوری عراق بود که تا همین حالا باز هم تکلیف این مساله مشخص نیست. این روند به جایی رسیده که گروه‌های سیاسی عراق هنوز به اتفاق‌نظر مشخص درباره کاندیدای مشترک برای ریاست جمهوری نرسیده‌اند و اختلاف‌نظرها میان طرف‌های بانفوذ عراقی ادامه دارند. همچنین پیش‌بینی می‌شود دادگاه عالی فدرال عراق حکم جدیدی را در پرونده شکایت علیه اقدام پارلمان در تمدید مهلت ثبت‌نام کاندیداها صادر کند که همه این مسائل بر مشکلات افزوده است. در این میان اما تنها شخصی که از پا ننشسته و دائم در حال ایجاد موج و تحرک سیاسی در بغداد بوده، مقتدی صدر است. اینکه صدر دقیقاً چرا چنین بازی را شروع کرده به دست برتر او در انتخابات و پیروزی‌‌ گسترده جریانش در عراق برمی‌گردد. صدر حالا به دنبال آن است تا در شرایط فعلی اوضاع را به نوعی مدیریت کند که باز هم تمام جریان‌های شیعی عراق به او چشم بدوزند و منتظر حرکت بعدی‌اش باشند.

منتقدان جعفر صدر به دلیل اینکه او چندین سال برای تحصیل در رشته حقوق به لندن رفته بود، معتقدند که او تا حد زیادی تحت تاثیر بریتانیا بوده و از سوی دیگر اعتقاد دارند که صدر به دنبال کانالیزه کردن سیاست در عراق است

یک گزینه اما به شرط رقابت!

گروه‌های سیاسی عراق هنوز به اتفاق‌نظر مشخص درباره کاندیدای مشترک برای ریاست جمهوری نرسیده‌اند و اختلاف‌نظرها میان طرف‌های بانفوذ عراقی ادامه دارند و این در حالیست که بسیاری معتقدند برهم صالح در این پُست ابقا می‌شود

مقتدی صدر در این مدت سعی کرد تا بتواند احزاب شیعی را بر اساس آنچه خودش می‌خواهد مهندسی و راهبری کند؛ اما در این مسیر بسیاری از تحلیلگران معتقد بودند که اختلاف صدر با نوری مالکی، رهبر ائتلاف دولت القانون سد راه سناریوی وی خواهد شد. در این میان مقتدی صدر، رهبر جریان صدر و ائتلاف سائرون عراق پنجشنبه گذشته در تماس‌های تلفنی جداگانه با مسعود بارزانی، رئیس حزب دموکرات؛ محمد الحلبوسی، رئیس پارلمان عراق؛ نوری المالکی، رئیس ائتلاف دولت القانون و خمیس الخنجر، رئیس ائتلاف السیاده؛ مسائل مهم و وضعیت کنونی عراق را بررسی کرد و این دقیقاً همان موضوعی بود که همه را (در داخل و خارج عراق) شگفت‌زده کرد؛ چراکه  این تماس پس از حدود دو سال قطع روابط صورت گرفته است. بسیاری از مقامات نزدیک به صدر اعلام کردند که این تماس ممکن است اختلافات میان صدر و مالکی را کاهش دهد و در روزهای آینده با توافق اطراف شیعی، شاهد تشکیل دولت باشیم، اما سوال این است که صدر چه برنامه‌ای برای گزینه نخست‌وزیری دارد؟ چندی پیش منابع سیاسی عراقی اعلام کردند که مقتدی صدر، «جعفر صدر»، پسر عموی خود را برای تصدی پست نخست‌وزیری این کشور پیشنهاد کرده است و جالب اینکه پیشنهاد معرفی او زمانی صورت گرفته که صدر با نوری مالکی به صورت تلفنی گفت‌وگو داشته و پس از آن مابقی رهبران شیعی عراق و اهل سنت را در جریان این انتخاب خود قرار داده است. در این میان دو نکته اساسی وجود دارد. مساله اول این است که عمومِ رهبران جریان‌های سیاسی عراق از این گزینه استقبال کردند و آن را مورد حمایت خود قرار داده‌اند، اما درعین‌حال اعلام کرده‌اند که نامزدهایی برای این پست در نظر گرفته‌اند که برجسته‌ترین آنها حیدر العبادی (نخست‌وزیر سابق)، قاسم الاعرجی، محمد توفیق علاوی و عبدالحسین عبطان هستند. نکته دوم بحث حضور مالکی و چگونگی مشارک او در دولت آتی عراق است. بر اساس آنچه از سوی خبرگزاری‌ها و منابع سیاسی عراق درز کرده، قرار بر این است که در صورت انتخاب «جعفر صدر» به عنوان نخست‌وزیر عراق، نوری مالکی به سمت معاون وی برگزیده شود. از اینرو ما شاهد آن هستیم که صدر علیرغم مخالفت‌ها و بندبازی‌های سیاسی‌اش در بغداد، قانع شده است بالاخره به رقیب سیاسی دیرینه خود یعنی نوری مالکی و دولت القانون، امتیاز بدهد و به نوعی منافع او و هم‌قطارانش را تامین کند. در این میان نکته‌ای که باید مورد نظر قرار بگیرد این است که منتقدان جعفر صدر به دلیل اینکه او چندین سال برای تحصیل در رشته حقوق به لندن رفته بود، معتقدند که او تا حد زیادی تحت تاثیر بریتانیا است. از سوی دیگر بسیاری از منتقدان مقتدی صدر هم اعتقاد دارند که او و جریانش به دنبال کانالیزه کردن قدرت به نفع خود در عراق هستند و همین موضوع باعث شده تا دو جناح مخالفان و موافقان جعفر صدر حالا در مقابل هم صف‌آرایی کنند. به هر ترتیب آنچه که در این میان به وضوح روشن است، تایید مشروط گزینه مقتدی صدر برای نخست‌وزیری است و بدون تردید پس از انتخاب وی و انتصاب نوری مالکی به عنوان معاون او، دعوای اصلی بر سر انتخاب وزرا خواهد بود که می‌تواند مجدداً آشفتگی سیاسی را رقم بزند.