شفقنا- نخستین پیش نشست کنگره صدسالگی حوزه و همایش علمی «آیت الله العظمی صافی گلپایگانی(ره)؛ میراث‌دار صد سال تاریخ حوزه علمیه قم» صبح امروز در مدرسه عالی دارالشفاء برگزار شد و سخنرانان ضمن اشاره به نقش تاثیرگذار علمای گذشته از جمله آیت الله عبدالکریم حائری در بازتاسیس حوزه علمیه قم، به نقش کلیدی مرحوم آیت الله صافی گلپایگانی در ترویج مکتب تشیع و حفظ حوزه علمیه اذغان کردند.

 تشکیل حوزه علمیه قم معجزه عصر جدید است

به گزارش خبرنگار شفقنا، آیت الله اعرافی در این همایش علمی بیان داشت: عنوان یکصدمین سالگشت «بازتاسیس و احیا»ی حوزه علمیه قم به این خاطر است که تاریخ بیش از هزارساله قم و حوزه قم نادیده گرفته نشود. حوزه علمیه قم از عصر صادقین (ع) پایه ریزی شد و مقطع به مقطع، این شهر جایگاه حوزه مفید و سودمند بود.

او با بیان اینکه مشعل نورانی معارف اسلامی در این شهر هیچگاه خاموش نشد، افزود: قم در همان مقطع متصل به سال ۱۳۰۰ شمسی که آغاز تاسیس حوزه بود، و اندکی قبل از آن هم پایگاه بزرگان و علمای حوزه بود و در دعوت آیت الله حائری و پایه گذاری قم نوین، بزرگانی موثر بودند که حق والایی بر حوزه دارند لذا هم باید تاریخ بیش از هزارساله را بدانیم و افتخار کنیم و هم بزرگان و علمایی که متصل به سال ۱۳۰۰ شمسی بودند و مجاهدت بزرگی داشتند را قدر بدانیم.

مدیر حوزه های علمیه گفت: بزرگانی چون آیات محمد فیض قمی، شیخ ابوالقاسم قمی، شیخ محمدتقی بافقی و ملکی تبریزی، شیخ مهدی فیلسوف، شیخ محمدرضا شریعتمدار ساوجی و بزرگانی دیگر که مشعل حوزه را قبل از سال ۱۳۰۰ شمسی روشن نگاه داشتند و ضرورت پایه ریزی یک پایگاه علمی، معنوی، سیاسی، اجتماعی و اخلاقی تحت عنوان حوزه را احساس کردند و فداکاری بزرگی داشتند.

او بر تجلیل از رجال تاریخ حوزه علمیه قم که مقدمات و زمینه ایجاد چنین حوزه ای را فراهم کردند، تاکید کرد و ابراز داشت: جمعی از بزرگان روحانیت قم از خود گذشتند و یک عالم بزرگ و عظیم الشان(آیت الله عبدالکریم حائری) را از اراک دعوت کرده و پیرامون آن جمع شدند.

اعرافی تصریح کرد: حوزه قم نه تنها سیاسی بود بلکه در ذات آن یک پیام بزرگ اجتماعی، سیاسی و بین المللی داشت. قضایای مشروطه درس هایی به روحانیت و حوزه های علمیه داد ازجمله اینکه با حوزه نجف، دستمایه و سرمایه بزرگ داریم اما اگر در ایران به عنوان محور تشیع بخواهیم کارهای بزرگ را رقم بزنیم نیاز به یک حوزه محوری داریم.

او با بیان اینکه سرخوردگی همراه با آگاهی در نظام روحانیت وجود داشت، گفت: پایه ریزی حوزه قم برای مواجهه با امواج ضددین و معارف الهی انجام شد و این پایه ریزی شجاعانه، حکیمانه، سنجیده و دقیق و درحقیقت هنر بزرگ آیت الله العظمی حائری بود لذا تاسیس و بازتاسیس حوزه قم پاسخی به نیاز بزرگ معنوی و اجتماعی و سیاسی و پایه ریزی یک حرکت بزرگ علمی، معنوی، اجتماعی و سیاسی بود.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه با بیان اینکه حوزه علمیه قم از تجارب حوزه های دیگر علمی استفاده کرد، افزود: حوزه علمیه قم حوزه باز و گشاده ای بود که رجال علم و معرفت را دعوت کرد و حوزه های درسی بزرگی شکل گرفت و قم در تاریکترین عصر پادشاهی ایران، حوزه بزرگی را به وجود آورد.

او شکل گیری حوزه علمیه قم را اعجازی در عصر جدید دانست و تصریح کرد: این حوزه بعد از مشروطه، قبل از جنگ جهانی دوم، ظهور رضاخان و سیاست های بین المللی و سرخوردگی ها شکل گرفت.

اعرافی در بخش دیگر سخنان خود بیان کرد: یکی از نمادهای حوزه در بین سلسله مراجع عظام تقلید، مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی بودند، ایشان شخصیتی علمی، معنوی، اجتماعی، سیاسی با اندیشه بین المللی بودند. هروقت خدمت ایشان می رسیدم، دنیایی از اطلاعات پیرامون مسائل بین المللی دارند و از سوی دیگر، نگاه دقیق اجتماعی و سیاسی و پیگیری همه حوادث و داشتن تحلیل همه حوزه های سیاسی، دین محوری، خداترسی، صفای باطن، روی گشاده، حسن خُلق، معاشرت زیبا، فروتنی و تواضع درس هایی است که حوزه علمیه باید از این مرجع بزرگ بیاموزد.

او تاکید کرد: دبیرخانه سده حوزه علمیه قم باید به روابط حوزه قم با نجف و دیگر حوزه های علمیه و نیز جامعیت و تنوع و تکثر حوزه قم در عرصه های دانشی، اجتماعی، فکری، معرفتی و سیاسی توجه کند.

مدیر حوزه های علمیه گفت: قم این ظرفیت را داشت که هنوز به ۵۰ سالگی نرسیده بود، نهضت عظیم امام خمینی را تولید کرد و همین یک دستاورد کافی است اگر هیچ چیز دیگری نبود و در کنار آن، تنوع و تکثر حوزه های دانشی در قم خود را نشان داد.

او ضمن اذعان به آسیب ها و کاستی های حوزه علمیه قم درعین حال دستاوردهای این حوزه را بزرگ دانست و افزود: روی موسوعه های دانشی، حدیثی، کلامی، فقهی، فلسفی، قرآنی و… باید کار شود و خروجی های اینها باید منظومه های علمی شود تا به سمت دانشنامه بزرگ حاوی حرکت یکصدساله حوزه قم در اضلاع و ابعاد حرکت کنیم.

حوزه با سیاست پیوند خورده است

به گزارش خبرنگار شفقنا، آیت الله سید احمد خاتمی در همایش علمی آیت الله العظمی صافی گلپایگانی، میراث دار صدسال تاریخ حوزه علمیه قم بیان داشت: خاندان مرحوم آیت الله العظمی صافی گلپایگانی خاندان مبارزه با طاغوت بودند، پدر و برادر بزرگ ایشان- حاج آقا علی صافی- ضد طاغوت و ضد شاه بودند. آیت الله العظمی گلپایگانی پیامی می خواست به شاه بفرستد و حاج آقاعلی صافی را برای این منظور انتخاب کردند، شاه را همه به غرور و تکبر می شناسند. مرحوم حاج آقاعلی صافی فرمود که «رفتم و منتظر شدم. شاه خیلی مغرور آمد. گفتم پیام آیت الله العظمی گلپایگانی را در فلان موضوع برای شما آوردم. رضاخان شروع به اهانت به آیت الله العظمی گلپایگانی کرد. منتظر نماندم و بدون خداحافظی بیرون آمدم». آیت الله العظمی صافی گلپایگانی هم همین موضع و شجاعت را داشتند. با پیروزی انقلاب، ایشان نقش کلیدی در تدوین قانون اساسی داشتند و بحث تنفیذ ریاست جمهوری از پیشنهادات ایشان بود که رای هم آورد.

او تواضع، بزرگی و کرامت را از ویژگی های مرحوم آیت الله العظمی صافی گلپایگانی برشمرد که از یادها نخواهد رفت.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه به بیان مطالبی با موضوع «سده حوزه، سده نفی سکولاریسم از آیت الله العظمی حائری تا آیت الله العظمی صافی گلپایگانی» پرداخت و گفت: حوزه علمیه قم از آغاز تاکنون ۶ دوره داشته است؛ دوره اول که دوره ۱۵ ساله مرحوم آیت الله حائری است که از ۱۳۰۱ آغاز می شود و تا ۱۳۱۵ ادامه دارد. دوره دوم که دوره فترت و رکود حوزه است که بین مرحوم آیت الله حائری و آیت الله العظمی بروجردی و علمای ثلاث (مرحوم آیت الله سید محمدتقی خوانساری، مرحوم آیت الله حجت و مرحوم آیت الله صدر) است. دوره سوم که دوره مرحوم آیت الله العظمی بروجردی و دوره شکوفایی حوزه است. دوره چهارم که دوره تبعید امام خمینی است که آیت الله العظمی گلپایگانی در حفظ حوزه و مبارزه با طاغوت نقش اول را داشتند. دوره پنجم که دوره امام خمینی است که در این ده سال، بر حفظ و رشد و ارتقای حوزه علمیه قم اهتمام داشتند و دوره ششم که دوره رهبر انقلاب اسلامی است.

او نگاه مرحوم آیت الله حائری به سیاست را مورد توجه قرار داد و افزود: حوزه علمیه قم حافظ دین است و دین منهای سیاست به تعبیر امام راحل، انکار بدیهیات است.

خاتمی بیان داشت: امام خمینی به ۵ دلیل معتقدند که دین پیوند با سیاست دارد؛ اول، ایشان انکار ضرورت تشکیل حکومت اسلامی را به معنای انکار جامعیت احکام و جاودانگی آنها می داند. دوم، ماهیت و چگونگی احکام اسلام در کتاب های امام خمینی تبیین شده است. سوم، احکام اسلامی تا قیامت جاری و تعطیل ناپذیر است. چهارم، ادله روایی است که مرحوم آیت الله العظمی صافی در منتخب الاثر آوردند و صدر روایت این است که «الإِسْلامُ وَالسُّلْطَانُ أَخَوَانِ تَوْأَمٌ ، لا يَصْلُحُ وَاحِدٌ مِنْهُمَا إِلا بِصَاحِبِهِ ، فَالإِسْلامُ أُسُّ وَالسُّلْطَانِ حَارِسٌ ، وَمَا لا أُسَّ لَهُ مُنْهَدِمٌ ، وَمَا لا حَارِسَ لَهُ ضَائِعٌ».

او جدادیدن حوزه از سیاست را جدادیدن حوزه از حوزه دانست و گفت: حوزه پیوند خورده با سیاست به معنای صحیح آن یعنی تدبیر و مدیریت است. این سیاست اشکال مختلفی دارد؛ گاه سیاست نرمش قهرمانانه است مانند آنچه امام حسن (ع) انجام دادند و گاه قیام جانانه است مانند حرکت امام خسین (ع).

عضو شورای عالی حوزه های علمیه گفت: تفسیر اینکه سیاست یعنی درگیری و مبارزه، تفسیر صحیحی نیست بلکه سیاست به معنای تدبیر است و با این نگاه، کاری که مرحوم آیت الله حائری در اوج قدرت رضاخان انجام داد، کار بزرگی بود.

او بیان داشت: این یک واقعیتی است که مرحوم آیت الله حائری با رضاخان برخورد داشت، در ماجرای حجاب، با قاطعیت وارد شد و فرمود: «قصّه، قصّه ناموس است و نمی شود آرام گرفت» و برای رضاخان پیام فرستاد و شاگردان خود را دستور به ورود به این ماجرا کرد. وزارت معارف رضاخان می خواست در امور فرهنگی حوزه دست بیندازد که ایشان محکم ایستاد و گفت: «یک قدم حق ندارید جلو بیائید، این حوزه متعلق به روحانیت است و ما حوزه را اداره خواهیم کرد».

خاتمی گفت: شرایطی که برای امام خمینی فراهم بود، برای آیت الله عبدالکریم حائری فراهم نبود؛ بعد از ماجرای مشروطیت، مردم دلزده و مایوس شده بودند. در ماجرای ضرب و شتم آیت الله محمدتقی بافقی توسط رضاخان در حرم، کمترین واکنشی از سوی مردم صورت نگرفت. اما در ماجرای مقاله توهین آمیز ارتجاع سرخ و سیاه، مردم به پا خواستند و انقلابی ایجاد شد.

او ابراز کرد: رضاخان دنبال این بود که قم را هم به توپ ببندد، مسجد گوهرشاد را به توپ بست و صدها نفر را کشت، الان هم گورهای دسته جمعی آن واقعه کشف می شود. مرحوم آیت الله عبدالکریم حائری در این شرایط قرار داشت. ایشان به صراحت گفته بودند که «اینها را می بینم اما حوزه برای من مهم است».

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ادامه داد: اگر مرحوم آیت الله عبدالکریم حائری پخته و سیاسی نبود، نمی توانست اینگونه عمل کند.

او تاکید کرد: ایشان دین را عین سیاست می دانست اما سیاست را فقط درگیری و مبارزه داغ نمی دانست.

مرحوم آیت الله صافی گلپایگانی بر ارتباط فرهنگی با جهان اسلام تاکید داشتند

به گزارش خبرنگار شفقنا، حجت الاسلام والمسلمین رضا مختاری در همایش علمی «آیت الله العظمی صافی گلپایگانی(ره)؛ میراث دار صد سال تاریخ حوزه علمیه قم» با اشاره به سخنان آیت الله اعرافی مدیر حوزه های علمیه درباره بزرگان و علمایی که در احیای حوزه علمیه قم نقش داشتند، گفت: بزرگانی هم در مقاطع دیگر در بازتاسیس حوزه علمیه قم نقش داشتند که به اجمال به آنها اشاره می کنم.

او افزود: بعد از ارتحال آیت الله شیخ عبدالکریم حائری که خوزه علمیه قم رو به ضعف می رفت، آیات ثلاث و بزرگان دیگر آن روز هم از خود ایثار و فداکاری نشان دادند و با پیشقدمی آیات عظام صدر، حجت و خوانساری، آیت الله العظمی بروجردی را به قم دعوت کردند و همکاری بی نظیری با ایشان انجام دادند به گونه ای که آیت الله صدر محل درس خود را واگذار کرد، بزرگ دیگری محل نماز خود را واگذار کرد، آیت الله خوانساری تواضع نشان دادند و از آیت الله بروجردی شهریه می گرفتند و بر این گرفتن شهریه از آیت الله بروجردی افتخار می کرد.

مدیر موسسه کتابشناسی شیعه ادامه داد: حتی مرحوم آیت الله مرتضی حائری و مرحوم آیت الله محقق داماد همراه آیت الله العظمی بروجردی به سفر مشهد رفتند و این در تثبیت موقعیت ایشان موثر بود.

او افزود: امام خمینی برای تقویت بنیه مالی آیت الله العظمی بروجردی نامه ای به آیت الله فلسفی نوشت و خواستند که برای تقویت حوزه علمیه قم به آیت الله بروجردی کمک کنند. ایشان در این نامه مفصل خطاب به آقای فلسفی نوشتند که «منبر و سخنرانی کافی نیست، عده ای از تجّار را دعوت کنید که به حوزه کمک کنند».

مختاری تاکید کرد: بزرگان در چند مقطع همراهی کردند و اگر این ایثار و فداکاری نبود، حوزه به اینجا نمی رسید بویژه از همکاری علمای معاصر آیت الله حاج شیخ که امام خمینی از آنها نام بردند. از جمله آیت الله شیخ ابوالقاسم کبیر قمی که بعد از آمدن آیت الله حائری به قم گفتند که «دیگر به من آیت الله نگوئید، آیت الله یک نفر است و حتی درس حاج شیخ حاضر می شد که دیگر حاج شیخ گفت نیائید و دیگر نیامد». همینطور آیت الله میرزامحمد ارباب حدود ۱۵ سال از آیت الله شیخ عبدالکریم حائری بزرگتر بود ولی وقتی فهمید ایشان مقدم است، همراهی کرد و از ایشان حمایت کرد. حتی در جلسه ای که به اتفاق آیت الله کبیر قمی خدمت آیت الله حائری رفته بودند، وقتی از جلسه بیرون آمدند، گفتند که افق علمی ایشان از ما بالاتر است و خوب است که ایشان را در قم نگاه داریم و لذا با اصرار آنها، آیت الله شیخ در قم ماندند. اینها درس هایی است که می توانیم از این بزرگان بگیریم و نقش آنها را فراموش نکنیم.

او ضمن گرامیداشت یاد آیت الله العظمی صافی گلپایگانی گفت: این مرجع فقید شیعیان در نهایت خلوص و دینداری هیچ مانع نفسانی نداشت که اگر کسی عمل خوبی انجام می دهد یا اثر خوبی از خود برجای می گذارد، به اشکال مختلف تشویق کند.

مدیر موسسه کتابشناسی شیعه از آیت الله العظمی صافی گلپایگانی به عنوان فقیه بین المللی و فقیه تعایش و پیوند نام برد و گفت: ایشان تاکید داشتند که ما باید رابطه فرهنگی با کشورهای جهان اسلام داشته باشیم و در پرتو این رابطه فرهنگی، بسیاری از مشکلات حل می شود و بسیاری از شبهات و خطرات را می توانیم دفع کنیم.

او زحمات و تلاش علمی فراوان را درس دیگر این عالم بزرگ جهان تشیع به طلاب دانست و گفت: ایشان یک ماه قبل از وفات، تقریظ و مقدمه ای بر زیارت عاشورا نوشتند. در این کتاب اثبات شده است که نسخه مشهور معتبر است. ایشان مهم مرقوم کردند: «شایسته است علما و دانشوران و سخنوران و خطبای محافل حسینی برای دفع شک و شبهه به صورت علمی و تحکیم قلوب مومنین و اهل مجالس و شیفتگان اباعبدالله الحسین مخصوصا نسل جوان به محتوای کتاب ارزشمند بپردازند و ادله و شواهد آن را بازگو نمایند».

مختاری در پایان یادآور شد: مرحوم آیت الله صافی گلپایگانی از هرکاری که سبب ترویج تشیع و تحکیم عقاید می شد، تشویق و همراهی می کردند و در عین تصلب در دفاع از مکتب شیعه اهل تقریب بین مذاهب بود.

تولید مستند آیت الله شیخ عبدالکریم حائری

حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم فرحانی در این نشست اظهار کرد: اولین برنامه رسمی این دبیرخانه همایش علمی آیت الله العظمی صافی گلپایگانی به عنوان بزرگ پرچمدار حرکتی است که حاج شیخ عبدالکریم حائری در یک قرن پیش برافراشت و امروز توسط مراجع معظم تقلید و شاگردان آن مکتب ادامه دارد.

او ادامه داد: این دبیرخانه فعالیت های خود را در خصوص برپایی بزرگداشت مرحوم مؤسس حوزه در ۵ کمیته آغاز کرده است. این مراسم در ۲۵ موضوع در سه محور دانش حوزه، راهبردهای حوزه و فرهنگی –تبلیغی برنامه های خود را عملیاتی کرده است که ان شاءالله علاوه بر ۸ استان کشور شاهد پیش نشست هایی در عراق و لبنان نیز خواهیم بود.

مسئول دبیرخانه سده حوزه علمیه قم گفت: در استان های خراسان رضوی، اصفهان، تبریز، تهران، فارس، یزد، مرکزی، قم و البته لرستان به جهت حضور مرجع عالیقدر آیت الله العظمی بروجردی برنامه های متنوعی خواهیم داشت.

او به اقدامات صورت گرفته اشاره کرد و گفت: تولید مستند تاریخ حوزه، تولید مستند مرحوم مؤسس با عنوان از دیروز تا فردا، جشنواره عکس و … از جمله برنامه های ویژه سال ۱۴۰۱ می باشد.