دور هشتم مذاکرات وین به منظور رفع تحریم‌های امریکا علیه ایران همچنان ادامه دارد. تاکنون مذاکرات به کمک انعطاف و دستورالعمل‌های سازنده ایران رو به جلو بوده است. با وجود این اما امریکایی‌ها هنوز تصمیم سیاسی خود برای تغییر رفتار در چند موضوع اساسی موجود در مذاکرات را نگرفته‌اند. به همین دلیل با وجود پیشرفت مذاکرات همچنان برخی مسائل مهم و حیاتی باقی مانده است و می‌توان گفت احتمال حصول توافق به اندازه امکان عدم توافق است. «لغو مؤثر و کامل تحریم‌ها»، «ارائه تضمین معتبر» و «بسته شدن مسائل و ادعاهای سیاسی» از جمله موضوعاتی است که باید طرف مقابل در‌مورد آن تصمیم اساسی بگیرد.
از آنجا که ایالات متحده دولتی بدعهد و «بحران‌زی» است، عدم حصول این موارد در مذاکرات وین می‌تواند راه را برای فریبکاری و ایجاد بحرانی جدید هموار کند تا طرف غربی اجرای توافق احتمالی را بار دیگر به گروگان بگیرد. به عنوان نمونه یک منبع آگاه نزدیک به تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در گفت‌وگو با فارس از نقش منفی فرانسه در حل‌وفصل موضوعات پادمانی باقی‌مانده بین ایران و آژانس خبر داد.
پاریس به دنبال ایفای نقش مخرب
به گفته وی، فرانسوی‌ها که به‌صورت سنتی با توجه به ارتباطات قوی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین روابط حسنه با رژیم صهیونیستی از ادوار گذشته مذاکراتی، همواره تلاش کرده‌اند در حل موضوعات هسته‌ای بین ایران و آژانس مانع‌تراشی کنند، اکنون نیز در وین به همین نقش اشتغال دارند. این منبع گفت: فرانسوی‌ها در حال مانع‌تراشی بر سر حل‌وفصل موضوعات باقی‌مانده پادمانی بین ایران و آژانس هستند و در این خصوص رویکردی کاملاً سیاسی را در پیش گرفته‌اند.»
وی با بیان اینکه پاریس نقش مهمی در فاصله گرفتن آژانس از نقش حقوقی – فنی و عدول به موضوعات سیاسی دارد، افزود: حل مسائل پادمانی باقی‌مانده با آژانس یکی از پیش‌نیازهای مهم شکل‌گیری توافق در وین است و اگر چنین اتفاقی رخ ندهد، بدون شک، فرانسه عامل عدم توافق در وین نام خواهد گرفت. به‌نظر می‌رسد فرانسوی‌ها در مسیری متفاوت و کاملاً متضاد با تصمیم‌گیری‌های لازم گام برمی‌دارند.
مختصات توافق احتمالی
هر چند موضوعات کلیدی باقی مانده در توافق و سناریوهای جدید پلیس بد مذاکرات آینده توافق را با ابهام مواجه کرده است اما به دلیل اینکه پیش نویس توافق احتمالی تا حدود زیادی به نگارش طرفین و توافق رسیده است می‌توان در خصوص مختصات آن به ارائه نظر پرداخت. شنیده‌ها و خبرها حکایت از آن دارد که توافق احتمالی تحت عنوان «تصمیم کمیسیون مشترک برجام» شامل سه ضمیمه رفع تحریم‌ها، ضمیمه اقدامات هسته‌ای و ضمیمه برنامه بازاجرا خواهد بود. در توافق احتمالی اقدامات ایران از نظر ماهیتی مشروط به اقدامات امریکا خواهد بود تا علاوه بر مشروط کردن اقدامات ایران به پیش قدمی امریکا در اجرای تعهداتش به نوعی تضمین ذاتی تعهدات این کشور را هم در بر بگیرد و مبنای توان عملیاتی برای بازگشت‌پذیری و احیای سریع ظرفیت هسته‌ای ایران را در صورت نقض عهد طرف مقابل فراهم کند.
سرنوشت راستی‌آزمایی و تضمین
راستی‌آزمایی و ارائه تضامین لازم جزو شروط ایران برای توافق بوده است. تا این لحظه از مذاکرات درخصوص این شروط پیشرفت‌هایی حاصل شده است.
اقدامات ایران در تمامی مراحل اجرایی این توافق بعد از اقدام امریکا صورت خواهد گرفت و در همه مراحل غربی‌ها شروع‌کننده عمل به تعهداتشان خواهند بود. همچنین در حوزه تضامین، مذاکره‌کنندگان به دنبال اخذ تضمین‌های سیاسی و اقتصادی هستند. با وجود این و به دلیل بدعهدی این کشور و بی‌اعتنایی امریکا به حقوق بین‌الملل تضمین ذاتی به عنوان تضمینی قابل اعتبار پیگیری شده است. حفظ ظرفیت برگشت‌پذیری سریع ایران در حوزه هسته‌ای احتمالاً ستون محکمی برای سازه توافق باشد.
نگرانی‌ها در خصوص استفاده امریکا از مکانیزم پراشکال ماشه در برجام نیز باعث شده است تا در توافق احتمالی، تعهدی فردی و جمعی برای مقابله با سوء‌استفاده از این ساز و کار ایجاد شود.
رفع مؤثر تحریم به جای رفع نمایشی
در حوزه رفع تحریم، علاوه بر رفع تمامی تحریم‌هایی که ذیل برجام رفع و در دوره ترامپ بازاعمال شده بودند و همچنین تمام تحریم‌های ناسازگار با برجام که در دوره ترامپ وضع شدند، طرف مقابل پذیرفته در جهت تسهیل انتفاع ایران از رفع تحریم‌ها و همچنین جلوگیری از تزاحم قوانین دیگر در فرایند رفع مؤثر و پایدار تحریم، تعهدات ضروری تازه‌ای را بپذیرد که الزاماً در برجام قید نشده‌اند.
توان هسته‌ای ایران در توافق احتمالی
برگشت‌پذیری تعهدات ایران همواره یکی از مسائلی بوده که غرب سعی داشته تا حتی تعهدات فرابرجامی از آن برای خود حاصل کند و بازگشت ایران به ظرفیت هسته‌ای تهران را با کندی روبه رو کند اما در توافق احتمالی ظرفیت بالقوه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران در قیاس با قبل از خروج امریکا به میزان چشمگیری افزایش یافته است.
خواب طولانی کردن محدودیت‌های ایران تعبیر نشد
دولت‌های مختلف امریکا از دونالد ترامپ تا بایدن تلاش داشته‌اند تا محدودیت‌های برجامی ایران را افزایش دهند. این زیاده‌خواهی هر بار با ادبیات‌های مختلف مانند مادام‌العمر کردن محدودیت‌ها یا طولانی کردن بند غروب برجام تکرار شده است. با وجود فشار طرف‌های مقابل، موعدهای زمانی برجام در توافق احتمالی حفظ شده است و محدودیت‌های موجود بر برنامه هسته‌ای ایران از دو سال دیگر به مرور کاهش خواهد یافت.
سناریوهای جدید غرب در مقابل توافق
همزمان با جریان مذاکرات در کوبورگ، اما فشارهای رسانه‌ای، بازی مقصرنمایی و حتی تعیین ضرب‌الاجل توسط غرب در حال پیگیری است. درحالی که ایران از ابتدای مذاکرات مواضع واقعی و شروط اساسی خود را به عنوان خطوط قرمز اعلام و پیگیری کرده است، رسانه‌های غربی تلاش دارند تا وانمود کنند خواسته‌های تیم مذاکره‌کننده کشورمان مباحث جدیدی را در بردارد.
یک منبع نزدیک به مذاکرات وین در گفت‌و‌گوی اختصاصی با خبرنگار روزنامه ایران در واکنش به این فضاسازی رسانه‌ای گفته است: «مواضع هیأت ایرانی از ابتدا بر اساس اصول و مبانی روشنی بوده و این اصول در طول گفتوگوها تغییری نکرده است.» این منبع نزدیک به مذاکرات با اشاره به اینکه در حال حاضر نیز هیأت ایرانی بر مبنای همین اصول بر لزوم تصمیم‌گیری طرف‌های غربی در مورد چند موضوع باقی‌مانده در مذاکرات، تأکید دارد؛ گفت: «در حال حاضر سرنوشت گفتوگوها بیش از هر زمان دیگر به تصمیمات طرف‌های غربی بستگی دارد.»
ایالات متحده تلاش دارد تا در روزهای حساس مذاکرات که زمان تصمیم‌گیری این کشور درخصوص مسائل اصولی و اساسی است از تعهدات خود شانی خالی کند. به عنوان نمونه روز گذشته سخنگوی وزارت خارجه امریکا تهدید کرد که ممکن است امریکا در صورت آنچه مقابله ایران با پیشرفت مذاکرات عنوان کرده از مذاکره کنار برود و جایگزین‌های دیگر خود را دنبال کند. این تهدید در صورتی است که نه تنها دولت امریکا بارها اعتراف کرده سیاست‌هایش علیه ایران شکست مفتضحانه خورده است که هیچ گزینه اجرایی غیر از توافق در برابر این کشور وجود ندارد.
سخنگوی وزارت خارجه کشورمان با کنایه به اظهارات غربی‌ها مبنی بر داشتن نقشه دوم در صورت حاصل نشدن توافق در وین، گفت: «هر کسی نقشه دوم خود را دارد، اما ثابت شده نقشه‌های دوم امریکا توخالی است. لفاظی‌ها و بلوف‌زنی‌ها جواب نداده و نخواهد داد. تصمیمات جواب می‌دهند. اگر کاخ سفید تصمیم بگیرد توافق در دسترس است، ایران به توافق تمایل دارد اما برای همیشه صبر نخواهد کرد.» گفتنی است مذاکره‌کننده ارشد کشورمان روز دوشنبه وارد وین شد و در اولین نشست خود با «انریکه مورا» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سپس با مذاکره‌کنندگان ارشد چین و روسیه دیدار کرد.
همچـــــــنین پس از آن نشـــــست غیررســــمی هــــــیأت‌های جمهوری اسلامی ایران، اتحادیه اروپا و ۱+۴ در خصوص ارزیابی آخرین وضعیت گفتوگوها تشکیل و تا پاسی از شب ادامه داشت.
بـــــــرش
سخنگوی هیأت رئیسه مجلس:
نیازی به تصویب توافق احتمالی در مجلس نیست
سیدنظام الدین موسوی در حاشیه نشست علنی روز دوشنبه و در پاسخ به سؤالی درخصوص اینکه وزارت امور خارجه مطرح کرده که ۹۰ درصد متن توافق نهایی شده است، آیا پیش‌نویس متن نهایی تاکنون به مجلس ارائه شده است یا خیر؟ و اینکه آیا متن نهایی باید به مجلس شورای اسلامی ارائه شود یا خیر؟ بیان کرد: به لحاظ قانونی الزامی برای تصویب این موضوع در مجلس وجود ندارد، اما با توجه به اینکه وزارت امور خارجه و مذاکره کنندگان، ریل‌گذاری مذاکرات جدید را قانون مجلس می‌‌دانند، گزارشی درباره توافق احتمالی از آنها خواهیم خواست.
وی با بیان اینکه امروز {دوشنبه گذشته} وزیر امور خارجه گزارشی از روند مذاکرات در حال انجام و توافق احتماًلی، به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی ارائه خواهد کرد، در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا متن پیش‌نویس تاکنون به دست نمایندگان رسیده است یا خیر؟ توضیح داد: متن پیش‌نویس توزیع عمومی نشده، زیرا هنوز نهایی نشده است؛ اگر قرار بود در مجلس تصویب شود، این متن باید در اختیار نمایندگان قرار می‌‌گرفت. سخنگوی هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: در این باره وزارت امور خارجه به صورت مداوم به مجلس گزارش می‌‌دهد.
∎
از آنجا که ایالات متحده دولتی بدعهد و «بحران‌زی» است، عدم حصول این موارد در مذاکرات وین می‌تواند راه را برای فریبکاری و ایجاد بحرانی جدید هموار کند تا طرف غربی اجرای توافق احتمالی را بار دیگر به گروگان بگیرد. به عنوان نمونه یک منبع آگاه نزدیک به تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در گفت‌وگو با فارس از نقش منفی فرانسه در حل‌وفصل موضوعات پادمانی باقی‌مانده بین ایران و آژانس خبر داد.
پاریس به دنبال ایفای نقش مخرب
به گفته وی، فرانسوی‌ها که به‌صورت سنتی با توجه به ارتباطات قوی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین روابط حسنه با رژیم صهیونیستی از ادوار گذشته مذاکراتی، همواره تلاش کرده‌اند در حل موضوعات هسته‌ای بین ایران و آژانس مانع‌تراشی کنند، اکنون نیز در وین به همین نقش اشتغال دارند. این منبع گفت: فرانسوی‌ها در حال مانع‌تراشی بر سر حل‌وفصل موضوعات باقی‌مانده پادمانی بین ایران و آژانس هستند و در این خصوص رویکردی کاملاً سیاسی را در پیش گرفته‌اند.»
وی با بیان اینکه پاریس نقش مهمی در فاصله گرفتن آژانس از نقش حقوقی – فنی و عدول به موضوعات سیاسی دارد، افزود: حل مسائل پادمانی باقی‌مانده با آژانس یکی از پیش‌نیازهای مهم شکل‌گیری توافق در وین است و اگر چنین اتفاقی رخ ندهد، بدون شک، فرانسه عامل عدم توافق در وین نام خواهد گرفت. به‌نظر می‌رسد فرانسوی‌ها در مسیری متفاوت و کاملاً متضاد با تصمیم‌گیری‌های لازم گام برمی‌دارند.
مختصات توافق احتمالی
هر چند موضوعات کلیدی باقی مانده در توافق و سناریوهای جدید پلیس بد مذاکرات آینده توافق را با ابهام مواجه کرده است اما به دلیل اینکه پیش نویس توافق احتمالی تا حدود زیادی به نگارش طرفین و توافق رسیده است می‌توان در خصوص مختصات آن به ارائه نظر پرداخت. شنیده‌ها و خبرها حکایت از آن دارد که توافق احتمالی تحت عنوان «تصمیم کمیسیون مشترک برجام» شامل سه ضمیمه رفع تحریم‌ها، ضمیمه اقدامات هسته‌ای و ضمیمه برنامه بازاجرا خواهد بود. در توافق احتمالی اقدامات ایران از نظر ماهیتی مشروط به اقدامات امریکا خواهد بود تا علاوه بر مشروط کردن اقدامات ایران به پیش قدمی امریکا در اجرای تعهداتش به نوعی تضمین ذاتی تعهدات این کشور را هم در بر بگیرد و مبنای توان عملیاتی برای بازگشت‌پذیری و احیای سریع ظرفیت هسته‌ای ایران را در صورت نقض عهد طرف مقابل فراهم کند.
سرنوشت راستی‌آزمایی و تضمین
راستی‌آزمایی و ارائه تضامین لازم جزو شروط ایران برای توافق بوده است. تا این لحظه از مذاکرات درخصوص این شروط پیشرفت‌هایی حاصل شده است.
اقدامات ایران در تمامی مراحل اجرایی این توافق بعد از اقدام امریکا صورت خواهد گرفت و در همه مراحل غربی‌ها شروع‌کننده عمل به تعهداتشان خواهند بود. همچنین در حوزه تضامین، مذاکره‌کنندگان به دنبال اخذ تضمین‌های سیاسی و اقتصادی هستند. با وجود این و به دلیل بدعهدی این کشور و بی‌اعتنایی امریکا به حقوق بین‌الملل تضمین ذاتی به عنوان تضمینی قابل اعتبار پیگیری شده است. حفظ ظرفیت برگشت‌پذیری سریع ایران در حوزه هسته‌ای احتمالاً ستون محکمی برای سازه توافق باشد.
نگرانی‌ها در خصوص استفاده امریکا از مکانیزم پراشکال ماشه در برجام نیز باعث شده است تا در توافق احتمالی، تعهدی فردی و جمعی برای مقابله با سوء‌استفاده از این ساز و کار ایجاد شود.
رفع مؤثر تحریم به جای رفع نمایشی
در حوزه رفع تحریم، علاوه بر رفع تمامی تحریم‌هایی که ذیل برجام رفع و در دوره ترامپ بازاعمال شده بودند و همچنین تمام تحریم‌های ناسازگار با برجام که در دوره ترامپ وضع شدند، طرف مقابل پذیرفته در جهت تسهیل انتفاع ایران از رفع تحریم‌ها و همچنین جلوگیری از تزاحم قوانین دیگر در فرایند رفع مؤثر و پایدار تحریم، تعهدات ضروری تازه‌ای را بپذیرد که الزاماً در برجام قید نشده‌اند.
توان هسته‌ای ایران در توافق احتمالی
برگشت‌پذیری تعهدات ایران همواره یکی از مسائلی بوده که غرب سعی داشته تا حتی تعهدات فرابرجامی از آن برای خود حاصل کند و بازگشت ایران به ظرفیت هسته‌ای تهران را با کندی روبه رو کند اما در توافق احتمالی ظرفیت بالقوه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران در قیاس با قبل از خروج امریکا به میزان چشمگیری افزایش یافته است.
خواب طولانی کردن محدودیت‌های ایران تعبیر نشد
دولت‌های مختلف امریکا از دونالد ترامپ تا بایدن تلاش داشته‌اند تا محدودیت‌های برجامی ایران را افزایش دهند. این زیاده‌خواهی هر بار با ادبیات‌های مختلف مانند مادام‌العمر کردن محدودیت‌ها یا طولانی کردن بند غروب برجام تکرار شده است. با وجود فشار طرف‌های مقابل، موعدهای زمانی برجام در توافق احتمالی حفظ شده است و محدودیت‌های موجود بر برنامه هسته‌ای ایران از دو سال دیگر به مرور کاهش خواهد یافت.
سناریوهای جدید غرب در مقابل توافق
همزمان با جریان مذاکرات در کوبورگ، اما فشارهای رسانه‌ای، بازی مقصرنمایی و حتی تعیین ضرب‌الاجل توسط غرب در حال پیگیری است. درحالی که ایران از ابتدای مذاکرات مواضع واقعی و شروط اساسی خود را به عنوان خطوط قرمز اعلام و پیگیری کرده است، رسانه‌های غربی تلاش دارند تا وانمود کنند خواسته‌های تیم مذاکره‌کننده کشورمان مباحث جدیدی را در بردارد.
یک منبع نزدیک به مذاکرات وین در گفت‌و‌گوی اختصاصی با خبرنگار روزنامه ایران در واکنش به این فضاسازی رسانه‌ای گفته است: «مواضع هیأت ایرانی از ابتدا بر اساس اصول و مبانی روشنی بوده و این اصول در طول گفتوگوها تغییری نکرده است.» این منبع نزدیک به مذاکرات با اشاره به اینکه در حال حاضر نیز هیأت ایرانی بر مبنای همین اصول بر لزوم تصمیم‌گیری طرف‌های غربی در مورد چند موضوع باقی‌مانده در مذاکرات، تأکید دارد؛ گفت: «در حال حاضر سرنوشت گفتوگوها بیش از هر زمان دیگر به تصمیمات طرف‌های غربی بستگی دارد.»
ایالات متحده تلاش دارد تا در روزهای حساس مذاکرات که زمان تصمیم‌گیری این کشور درخصوص مسائل اصولی و اساسی است از تعهدات خود شانی خالی کند. به عنوان نمونه روز گذشته سخنگوی وزارت خارجه امریکا تهدید کرد که ممکن است امریکا در صورت آنچه مقابله ایران با پیشرفت مذاکرات عنوان کرده از مذاکره کنار برود و جایگزین‌های دیگر خود را دنبال کند. این تهدید در صورتی است که نه تنها دولت امریکا بارها اعتراف کرده سیاست‌هایش علیه ایران شکست مفتضحانه خورده است که هیچ گزینه اجرایی غیر از توافق در برابر این کشور وجود ندارد.
سخنگوی وزارت خارجه کشورمان با کنایه به اظهارات غربی‌ها مبنی بر داشتن نقشه دوم در صورت حاصل نشدن توافق در وین، گفت: «هر کسی نقشه دوم خود را دارد، اما ثابت شده نقشه‌های دوم امریکا توخالی است. لفاظی‌ها و بلوف‌زنی‌ها جواب نداده و نخواهد داد. تصمیمات جواب می‌دهند. اگر کاخ سفید تصمیم بگیرد توافق در دسترس است، ایران به توافق تمایل دارد اما برای همیشه صبر نخواهد کرد.» گفتنی است مذاکره‌کننده ارشد کشورمان روز دوشنبه وارد وین شد و در اولین نشست خود با «انریکه مورا» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سپس با مذاکره‌کنندگان ارشد چین و روسیه دیدار کرد.
همچـــــــنین پس از آن نشـــــست غیررســــمی هــــــیأت‌های جمهوری اسلامی ایران، اتحادیه اروپا و ۱+۴ در خصوص ارزیابی آخرین وضعیت گفتوگوها تشکیل و تا پاسی از شب ادامه داشت.
بـــــــرش
سخنگوی هیأت رئیسه مجلس:
نیازی به تصویب توافق احتمالی در مجلس نیست
سیدنظام الدین موسوی در حاشیه نشست علنی روز دوشنبه و در پاسخ به سؤالی درخصوص اینکه وزارت امور خارجه مطرح کرده که ۹۰ درصد متن توافق نهایی شده است، آیا پیش‌نویس متن نهایی تاکنون به مجلس ارائه شده است یا خیر؟ و اینکه آیا متن نهایی باید به مجلس شورای اسلامی ارائه شود یا خیر؟ بیان کرد: به لحاظ قانونی الزامی برای تصویب این موضوع در مجلس وجود ندارد، اما با توجه به اینکه وزارت امور خارجه و مذاکره کنندگان، ریل‌گذاری مذاکرات جدید را قانون مجلس می‌‌دانند، گزارشی درباره توافق احتمالی از آنها خواهیم خواست.
وی با بیان اینکه امروز {دوشنبه گذشته} وزیر امور خارجه گزارشی از روند مذاکرات در حال انجام و توافق احتماًلی، به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی ارائه خواهد کرد، در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا متن پیش‌نویس تاکنون به دست نمایندگان رسیده است یا خیر؟ توضیح داد: متن پیش‌نویس توزیع عمومی نشده، زیرا هنوز نهایی نشده است؛ اگر قرار بود در مجلس تصویب شود، این متن باید در اختیار نمایندگان قرار می‌‌گرفت. سخنگوی هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: در این باره وزارت امور خارجه به صورت مداوم به مجلس گزارش می‌‌دهد.