زهرا تالانی: ستاره سازی در دنیای سینما و ورزش این روزها به دنیای مجازی رسیده. رابطه مردم با چهره های سرشناس در این فضاها عجیب است. کمتر چهره شناخته شده ای وجود دارد که در اینستاگرام صفحه شخصی و صفحات هواداری نداشته باشد. البته در این میان تعداد فالوئرها و کسانی که توسط هنرمندان فالو می شوند هم مسئله ای مهم شده است. در این میان برخی از ستاره ها مانند امیر تتلو، خواننده‌ زیرزمینی به طور عجیبی هوادار دارند. این ستاره‌های غیررسمی البته تعداد فالوئرهایشان را به رخ رقبا می کشند و کارهای عجیب و غریب هم می کنند.

اما در ایران ستاره سازی از چه ویژگی‌هایی تبعیت می کند؟ اگر این چهره ها از طریق رسانه های رسمی شناخته نشوند چه آسیب‌هایی می می تواند داشته باشد؟ در همین زمینه گفت وگویی را با دکتر محمدامین قانعی راد رئیس انجمن جامعه شناسی و استاد دانشگاه انجام داده ایم که می خوانید:

به نظر شما ستاره سازی در جامعه از چه اصولی تبعیت می کند؟

در جامعه ما ستاره سازی را رابطه روزمره با فضای سیاسی کشور تعیین می کند و یک ارتباطی با هم دارند؛ یعنی افراد یک احساس نیازهایی در زندگی روزمره دارند که عملکرد فضای سیاسی به این زندگی و فرهنگ جهت دهی خاصی می دهد و این ستاره سازی در تقابل قرار می گیرد، یعنی از یک طرف قدرت و افراد سیاسی قصد چهره سازی می کند و یک چهره های خاصی را از طریق رسانه ها، سینما، انتشار کتاب و برگزاری جشنواره ها ترویج می دهند و از طرف دیگر جوانان به دنبال ستاره های خود هستند. دولت براساس فرهنگ و ایدئولوژی حاکم بر کشور قشر دیگری را به عنوان چهره به مردم معرفی می کند اما چون جوانان معمولا به دنبال این چهره ها نیستند آنها را قبول نمی کنند و به دنبال ستاره های خودشان می روند. البته به نظر من این چهره سازی نیست و بیشتر حرمت گذاری است که دولت انجام می دهد و قصد برجسته سازی فرهنگ دارند تا رفتار آنها الگو شود.

یعنی دولت به خاطر شرایط جامعه و سیاستی که دارد قصد دارد برای ستاره سازی، جریانی ایجاد کند و معمولا جوانان آن را نمی پذیرند؟

دولت یا حاکمیت از این ستاره سازی نقش تربیتی یا ایدئولوژیکی دارد، البته در این سالها در امر ورزش هم سرمایه گذاری کرده تا جوانان را جذب کنند. به هرحال جوانان در زندگی روزمره یک پذیرشی به ستاره ها دارند و از آنها تبعیت می کنند برای همین سیاستمداران از آنها استفاده می کنند. اما گاهی تلاش سیاستمداران در چهره سازی موفق نیست و جوانان از کسانی که آنها ستاره برجسته کردند تبعیت نمی کنند و حتی شاید نقطه مقابل آن ستاره را بپذیرند که در این سالها در جامعه ما زیاد شده است.

چرا جوانان از این ستاره سازی هایی که سیاست برای آنها می سازد تبعیت نمی کنند و به دنبال ستاره های خودشان می روند؟

معمولا رسانه رسمی می تواند در فرهنگ عمومی نفوذ کند و الگوهایی که ساخته می شود را به جوانان معرفی کند، اما جوانان ما به خاطر عدم پذیرش فرهنگ عمومی، یک مقاومتی در مقابل این ستاره ها دارند و پادستاره اصطلاحا می سازند که با ستاره های رسمی متفاوت و متضاد باشند. در واقع سیاست رسمی قصد هدایت ستاره سازی را دارد اما معمولا موفق نمی شود. همیشه یک جریانی از سوی جوانان مخالف آن وجود دارد و گاهی چهره هایی را برای خود ستاره می کنند که نمونه آن خوانندگان زیرزمینی مثل امیر تتلو هستند. متاسفانه رسانه عمومی ما هم در این زمینه خوب عمل نکرده و مسیر ارتباطی آن با مردم قطع شده است. وقتی مطبوعات و رسانه ها توسط مردم استقبال نمی شوند، مردم به دنبال ستاره های خودشان می روند. حتی برخی جوانان این چهره های رسمی را نمی شناسند چون رسانه ملی را تماشا نمی کنند و این ستاره سازی بازخورد ندارد. به نظر من یک انقطاع رسانه ای وجود دارد و مردم با رسانه رسمی قهر کردند که دلایل آن مشخص است. برای همین وقتی مردم با رسانه قهر باشند، ستاره های خودشان را در اینستاگرام فالو می کنند.

بنابراین به نظر شما در کشور ما بیشتر رسانه غیررسمی ستاره سازی می کند و جوانان به دنبال آنها می روند؟

بله و این اصلا خوب نیست، البته در کشورهای دیگر هم هست اما نه به این شدت. الان در گروه های تحصیل کرده و متوسط رو به بالا این موضوع شدت دارد. مردم احساس نمی کنند که این رسانه برای آنها باشد و یک ناهمگونی وجود دارد برای همین آن را نگاه نمی کنند و چون نیاز به ارتباطات و رسانه ها وجود دارد به سمت ماهواره و دنیای مجازی وایبر، واتس آپ و ... می روند و الان در دنیای مجازی آنها را برای خود ستاره می کنند. معمولا چهره هایی که در بخش غیررسمی ستاره می شوند در رسانه رسمی حضور ندارند یا اینکه حضور دارند اما به خاطر مسائل سیاسی از رسانه رانده می شوند. مانند استاد شجریان. الان حتی در اینستاگرام سعی می کنند که از وجود هنرمندان و ستاره ها برای تبلیغ کالا استفاده کنند.

اینکه مردم در رسانه های رسمی به دنبال ستاره های خود نباشد چه آسیبهایی برای جامعه دارد؟ چون بسیاری از گروه های جوان از این ستاره ها الگو برداری می کنند.

اگر در جامعه ای این شکاف باشد جامعه دچار مشکل ارتباطی است چون برای ستاره سازی باید جامعه و نیازهای جوانان را شناخت اما رسانه ما چنن عمل نمی کند.برای جهت دادن به فرهنگ عمومی باید افکار عمومی را شناخت. در تمام کشورها از چهره های غیر رسمی برای بیان خواسته ها وسیاستها استفاده می کنند و افکار عمومی را هدایت می کنند و یک تعامل وجود دارد تا از آسیبهای جامعه کم می شود. البته ستاره سازی خیلی سخت است و ویژگی خاص خود را دارد که با شناخت جامعه و فرهنگ این امکان وجود دارد. رسانه می تواند تاثیرات اخلاقی خوبی بر روی جامعه بگذارد و ما می توانیم از این کارکرد به نفع خودمان استقاده کنیم. شاید برای شما عجیب باشد اما برخی چنان جذب یک ستاره می شوند که اگر او مواد مصرف کند آنها هم تبعیت می کنند، بنابراین سیاستمداران می توانند از حضور ستاره ها به نفع برنامه های خودشان استفاده کنند. البته ما در زمان تبلیغ انتخابات این موضوع را می بینیم که بعضا حتی از ستاره های غیر رسمی هم استفاده می کنند و بعد همین ستارها حذف می شوند.

47232