اعظم ویسمه

دیوان امیری قطر با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر این کشور برای انجام یک سفر رسمی راهی واشنگتن شد. امیر قطر در حالی راهی آمریکا شده که پیش از این سفر، روز پنج شنبه، وزیر امور خارجه این کشور به ایران آمد و با وزیر امور خارجه ایران و ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور دیدار کرد. به گزارش رویترز به نقل از برخی منابع، انتظار می‌رود تمیم بن حمد و بایدن درباره مذاکرات احیای توافق هسته‌ای ایران و تلاش‌ها در جهت پایان جنگ در یمن تبادل‌نظر کنند. تحلیلگران عرصه سیاست خارجی بر این باورند که سفر وزیر امور خارجه قطر به ایران و سفر امیر قطر به آمریکا بی‌ارتباط نیست و شاید پیام تهران توسط امیر قطر برای جو بایدن برده شده است. قطر در زمان ترامپ هم نقش واسطه بین ایران و امریکا را ایفا می‌کرد.رامین مهمان‌پرست، سخنگوی سابق وزارت خارجه هم در مورد ارتباط احتمالی سفر همزمان دو مقام عالی‌رتبه قطری به ایران و آمریکا و احتمال میانجیگری آنها، این احتمال را رد نکرد و به همشهری‌آنلاین گفت: روابط با همسایگان جزو اولویت‌های ماست و کشورهایی مثل قطر از اولویت‌های توسعه روابط خارجی ما محسوب می‌شوند و این بسیار طبیعی است که در مذاکرات مسائل مربوط به بحث‌های دوجانبه و روابط دو کشور و مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی مطرح شود و اصل ملاقات و مذاکرات و دیدارها حتما در جهت توسعه روابط و هم‌سو با اولویت‌های توسعه روابط خارجی است.

قطر در گذشته بویژه دوران ترامپ تلاش‌هایی برای ایفای نقش میانجیگری بین ایران و ایالت متحده آمریکا داشت

قطر باز هم در نقش میانجی؟

سفر امیر قطر در شرایطی اتفاق رخ داده که دور هشتم گفتگوها میان ۱+۴ در وین در ابتدای این هفته متوقف شده است. براساس تفاهم میان روسای هیئت‌های مذاکره‌کننده و با توجه به اهمیت موضوعاتی که باید در مورد نحوه پیگیری آن تصمیمات سیاسی اتخاذ شود، هیأت‌ها برای مشورت و رایزنی به پایتخت‌ها بازمی‌گردند.در هفته‌های گذشته آمریکا بار دیگر پیشنهاد مذاکره مستقیم با ایران بر سر پرونده احیای برجام را مطرح کرد. پیشنهادی که این بار از سوی وزیر امور خارجه ایران رد نشد؛ بلکه امیرعبداللهیان گفت: اگر در روند مذاکرات به مرحله‌ای برسیم که رسیدن به یک توافق خوب با تضمین بالا لازمه‌اش این باشد که سطحی از گفت‌وگو را با آمریکا داشته باشیم، آن را نادیده نخواهیم گرفت. این اظهارات موجب افزایش گمانه‌زنی‌ها در مورد احتمال اتخاذ تصمیم قطعی از سوی ایران برای مذاکره مستقیم با آمریکا شد. یک روز پس از مصاحبه وزیر امور خارجه؛ علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی که مسئولیت نهاد سیاست‌گذار در مذاکرات وین را برعهده دارد، با انتشار توییتی نوشت: تاکنون ارتباط با هیئت آمریکایی حاضر در وین با مبادله نوشتار غیر رسمی انجام شده و نیازی به بیش از این نیز نبوده و نخواهد بود. این روش ارتباطی تنها زمانی با روش‌های دیگر جایگزین می‌شود که توافق خوب در دسترس باشد. این اظهارات یک بار دیگر بحث‌ها بر سر ضرورت مذاکره مستقیم با آمریکا یا عدم مذاکره با آمریکا را بر سر زبان انداخت. اکنون سفر امیر قطر که پیش از این نیز نقش میانجی‌گری میان ایران و آمریکا داشته بر این شائبه که دو کشور به سمت مذاکره مستقیم پیش می‌روند و احتمالا امیر قطر حامل پیامی از سوی جمهوری اسلامی برای جو بایدن است را تقویت کرده است.  محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه قطر که پنج شنبه گذشته به تهران آمد، پیش از آن هم با امیر عبداللهیان تلفنی گفت‌وگو کرده بود. حمیدرضا دهقانی، سفیر ایران در دوحه پس از گفت‌وگوی تلفنی سه شنبه شب، در توئیتی نوشت: روابط که نزدیک باشد، تحولات که سریع باشد، موضوع که مهم باشد، در یک شب دو تماس تلفنی برقرار می‌شود. مدیرمسئول کیهان اما چهارشنبه گذشته با انتشار یادداشتی تحت‌عنوان برادرانه با برادرانمان امیرعبداللهیان و شمخانی نوشت:

این پرسش از آقایان امیرعبداللهیان و شمخانی در میان است که چرا و با کدام تحلیل منطقی و قابل قبول از احتمال مذاکره مستقیم با آمریکا سخن می‌گویید؟! آیا فکر نمی‌کنید که تلاش آمریکا برای مذاکره مستقیم با هدف افزودن مواد دیگری به برجام صورت می‌گیرد؟! آیا تن دادن شما به مذاکره مستقیم فرورفتن در باتلاقی که برای کشورمان تدارک دیده‌اند، نیست؟!

مطهری: وضعیت ایده‌آل برای روسیه از نظر رابطه ایران و آمریکا همین وضعیت فعلی است که همواره ایران آمریکا را در درگیری نگه دارد تا نوبت به روسیه نرسد. در واقع روسیه از ایران به عنوان یک سپر استفاده می‌کند

دولت رئیسی و مباح شدن حرام ها

رویکرد کیهان البته دفاع از دیپلماسی با نگاه به شرق و گسترش روابط با چین، بویژه روسیه است. روز گذشته کیهان نوشته بودمشکل غربزده‌ها آدامس پوتین نیست، کسادی دکان دونبش صرافی و دلالی آن‌ها و موفقیت سفر مسکوست. به فضل خدا اگر نگاه هوشمندانه و عاقبت‌اندیش به شرق و بازار‌های نزدیک، اجرایی شود و دولت، باوجود شیطنت دشمنان و تحریک‌کنندگانِ غوغازیستِ کنارزده شده، بتواند تمرکز خود را بر حل مشکلات موجود حفظ کند، به زودی مردم طعم خدمت واقعی و انتخاب حقیقی را خواهند چشید و چهل‌وچهارمین سال انقلاب اسلامی، آغاز دوران رونق ایران خواهد شد.در مقابل ادعای کیهان مبنی بر بهبود وضعیت ایران با گسترش روابط با روسیه؛ علی مطهری، نماینده سابق مجلس معتقد است:روسیه از بهبود روابط ایران با آمریکا و غرب خشنود نمی‌شود. از طرفی هم مایل به توسعه برنامه هسته‌ای ایران نیست. به همین دلیل با همه قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران موافقت کرد و آن را وتو نکرد. وضعیت ایده‌آل برای روسیه از نظر رابطه ایران و آمریکا همین وضعیت فعلی است که همواره ایران آمریکا را در درگیری نگه دارد تا نوبت به روسیه نرسد. در واقع روسیه از ایران به عنوان یک سپر استفاده می‌کند.به گزارش سایت انصاف نیوز مطهری گفته است:ما باید مشکلمان را با آمریکا مستقیم و بدون حضور روسیه و چین و اروپا حل کنیم، چون این واسطه‌ها در این دعوا به فکر منافع خودشان هم هستند.علی مطهری درمورد رویکرد دوگانه به مذاکره با امریکا در دولت قبلی و دولت فعلی می‌گوید:خوشبختانه در دولت جدید برخی اموری که در دولت قبلی ممنوع بود مباح شده است، از آن جمله اصل مذاکره و خصوصاً نوع مستقیم آن. ولی ما خوشحالیم که چنین رویکردی به نفع ملت پیدا شده  است .من یک سال پیش گفتم اینها وقتی خودشان روی کار بیایند مسئله برجام و اف‌ای‌تی‌اف و مانند اینها را حل می‌کنند. اگر دولت دستشان نبود کارشکنی می‌کردند. تناقض در رفتار گروهی که خودشان را انقلابی نامیده‌اند وجود دارد، ولی امروز وقت حساب‌کشی نیست و همه باید دولت را کمک کنیم تا کشور سروسامان بیابد.طی سال اخیر نزدیکی روابط بین واشنگتن و دوحه بسیار قابل‌توجه بوده است و یکی از دلایل آن نقش‌آفرینی در بحران افغانستان بود که قطری‌ها نقش ویژه‌ای در مهار تحولات پس از کنترل طالبان بر افغانستان داشتند. قطر اکنون میزبان مذاکرات بین امریکا و طالبان در تلاش برای ایجاد یک رویکرد بین‌المللی برای تحقق ثبات در افغانستان است .از سوی دیگر قطردر گذشته بویژه دوران ترامپ تلاش‌هایی برای ایفای نقش میانجیگری بین ایران و ایالت متحده آمریکا داشت.سفر وزیر امورخارجه قطر به ایران پیش از سفر امیر قطر به آمریکا و جلسه با جو بایدن آن هم در بحبوحه بحث‌ها درباره گمانه‌زنی مذاکره یا عدم مذاکره با آمریکا در وین و در زمانی‌که طرف‌های مذاکره برای تصمیمات سیاسی به پایتخت‌های خود بازگشته‌اند باعث برداشت‌هایی درخصوص نقش‌آفرینی قطر برای وساطت میان ایران و آمریکا شده است. باید منتظر گزارش‌های دیدار امیرقطر با جو بایدن و نتایج این سفر در دور بعدی مذاکرات برجام در وین ماند.