نفیسه زارع‌کهن

بیش از بیست روز از نیمه دوم دور هشتم مذاکرات وین گذشته اگرچه در هنوز بر همان پاشنه قبلی می‌چرخد و به نظر تغییر چندانی رخ نداده است؛ اما روایت غیررسمی توافق موقت که گاه و بی‌گاه مطرح می‌شد بیش از پیش پررنگ شده و نظرها را به سوی خود جلب کرده است.

بعد از سفر پر واکنش ابراهیم رئیسی به مسکو و دیدارش با پوتین خبر رسید که طی این دیدار مسکو با اطلاع آمریکا به ایران پیشنهاد داده که با توافق موقت هسته‌ای در برابر اعمال برخی محدودیت‌های هسته‌ای، از لغو پاره‌ای از تحریم‌ها بهره‌مند شود.

چنین بود که شبکه خبری ان‌بی‌سی به نقل از دو مقام آمریکایی، مدعی شد که به عنوان بخشی از تلاش برای احیای توافق هسته‌ای بین‌المللی با ایران، روسیه در هفته‌های اخیر درباره توافق موقت احتمالی با ایران بحث کرده است که این توافق شامل کاهش محدود تحریم‌ها در ازای اعمال مجدد برخی محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای تهران است.

به گفته منابع آگاه روسیه به ایران پیشنهاد داده غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم را متوقف کند، ذخایر کنونی اورانیوم غنی‌شده خود را به روسیه صادر کند و محدودیت‌هایی را در ارتباط با غنی‌سازی ۲۰ درصدی و فعالیت سانتریفیوژهای پیشرفته بپذیرد و در مقابل، ایران می‌تواند علاوه بر معافیت از برخی تحریم‌ها، به حدود ۱۰ میلیارد دلار از دارایی‌های مسدود شده خود در کره جنوبی، عراق و ژاپن دسترسی یابد.

در همین حال یک منبع آگاه به ان‌بی‌سی نیوز گفته که اگر با پیشنهاد روسیه موافقت شود، آمریکا و متحدانش چنین توافق موقتی را به عنوان «گام اول» برای بازگشت کامل به تعهدات توصیف خواهند کرد و نه به عنوان یک توافق جدید یا مجزا.

این اما در شرایطی است که دولت روسیه از اظهارنظر درباره این پیشنهاد خودداری کرده و یک مقام ارشد دولت بایدن نیز گفته است که بحث یک توافق موقت چندان جدی نیست. مقام‌های دولت بایدن هم‌چنین تأکید کرده‌اند که واشنگتن در تلاش‌های روسیه شرکت نداشته و از ارائه جزئیات درباره پیشنهاد روسیه خودداری کرده‌اند. امریکا در شرایطی از عدم شرکت در تلاش روسیه خبر داده‌ است که روز جمعه، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، پس از دیدار با همتای روس خود، سرگئی لاوروف، گفت که از روسیه خواسته با استفاده از نفوذش بر ایران، مقام‌های جمهوری اسلامی را از فوریت موضوع احیای برجام آگاه کند.

بلینکن گفت که او در دیدار با لاوروف، درباره ایران گفت‌وگو کرده و هشدار داده که فرصت کوتاهی برای به نتیجه رساندن مذاکرات احیای برجام باقی‌مانده است.

در همین رابطه ریچاردگلدبرگ، عضو لابی صهیونیستی «بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها» از پرداختن وزیر امور خارجه آمریکا به موضوع احیای توافق هسته‌ای در وین در گفت‌وگو با همتای روسی‌اش، انتقاد کرد و چنین بود که میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در مذاکرات در توییتی به آن واکنش نشان داد و نوشت که: «روابط روسیه-آمریکا در وضعیت بسیار بدی قرار دارد. اگرچه در زمینه ایران، تاکنون توانسته‌ایم همکاری مفیدی داشته باشیم. کنایه‌های تحریک‌آمیز تغییری در آن ایجاد نخواهد کرد. البته، نتیجه مثبت به تمامی بازیگران بستگی دارد، ازجمله ایران به عنوان یکی از بازیگران اصلی، اما ما در مسیر درستی حرکت می‌کنیم».

طرفین برجام راه سختی برای تبدیل کردن نکات ذهنی خود به متن پیش روی دارند. برای طی این مسیر اگرچه تعیین ضرب‌الاجل از سوی تروییکا و آمریکایی‌ها پذیرفته نیست، اما ایران نباید فوریت این امر را فراموش کند که راه‌حل مستقیم برخی مسائل داخلی از مسیر توافقات و بازگشت به برجام می‌گذرد

تغییر تیم مذاکره‌کننده امریکا

اما دیروز طرح چنین مسئله‌ای با اعلام یک خبر دیگر از وین شرایط را کمی پیچیده‌تر کرد وقتی‌که ان‌بی‌سی نیوز به نقل از دو منبع آگاه گزارش داد که تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا در وین اخیراً تغییر کرده و ریچارد نفیو، یکی از اعضای این تیم، به دلیل اختلاف نظر با رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، به سمتی متفاوت در وزارت خارجه برگشته است.

واکنش ایران؛ فقط توافق دائم

اما این گزارش در شرایطی منتشر شده که ایران تاکنون پیشنهاد روسیه را، که در حاشیه مذاکرات وین هم مطرح‌شده، رد کرده است و هیأت نمایندگی ایران در سازمان ملل نیز روز جمعه با اعلام این‌که جمهوری اسلامی توافق موقت نمی‌خواهد از ارائه جزئیات درباره پیشنهاد روسیه خودداری و در بیانیه‌ای خاطرنشان کرده که ایران به دنبال توافقی پایدار و قابل‌اتکا است که وعده‌های مندرج در برجام را شامل شود و هر توافقی که این معیارها را نداشته باشد در دستور کار تهران نخواهد بود.

هم‌چنین دیروز شبکه قطری الجزیره به نقل از منابع ایرانی اعلام کرد که تهران در مذاکرات وین تنها توافق دائم را می‌پذیرد. به گزارش ایسنا، شبکه الجزیره به نقل از یک منبع نزدیک به هیأت ایرانی در مذاکرات وین اعلام کرده: تنها به توافق هسته‌ای دائمی فکر می‌کنیم و خواهان توافق موقت نیستیم. این منبع گفته: پیشنهاد توافق موقت هیچ‌گاه در برنامه ما نبوده است. تهران تنها توافق دائم و با اصول و پایه‌های محکم را می‌پذیرد.

به گزارش ایسنا، اخیراً برخی ادعاها درباره ارائه پیشنهاد توافق موقت در مذاکرات وین در رسانه‌ها منتشرشده بود.

در واکنش به همین اخبار بود که نورنیوز شبکه خبری نزدیک به شورای عالی امنیت ملی هم دیروز نسبت به «توافق موقت» واکنش جدی نشان داد و نوشت: «توافق موقت اسم رمز طراحی‌شده از سوی دولت بایدن برای فرار از اجرای تعهدات برجامی و درعین‌حال ثبت دستاوردی نمایشی در چارچوب شعار‌های مطرح‌شده از سوی دموکرات‌ها در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ است.

 نور نیوز دیروز نوشت: «دولت بایدن اگر نمی‌تواند یا نمی‌خواهد به تعهدات برجامی خود بازگردد و حقوق مسلم مردم ایران را بپذیرد از هم‌اکنون باید آماده پذیرش مسئولیت بی‌فرجامی مذاکرات باشد و به پرونده قطور بی تعهدی و بدعهدی خود به نابودی کشاندن مذاکرات وین را نیز اضافه کند.»

به نوشته این شبکه خبری در کنار تکرار پردامنه این کلیدواژه به صورت مستمر بر «محدودیت زمان» برای پیگیری مذاکرات نیز تأکید شده که دروغ بزرگ وقت‌کشی ایران برای رسیدن به نقطه گریز هسته‌ای به عنوان بخشی از طرح روانی ضلع غربی میز مذاکرات نیز به عنوان شتاب‌دهنده دو مؤلفه دیگر به فضای رسانه‌ای گفت‌وگو‌های وین تزریق شد تا ادراک موردپسند آمریکا را مبنی بر این‌که؛ «به دلیل قصد ایران برای وقت‌کشی برای رسیدن به نقطه گریز هسته‌ای برای دستیابی به توافق پایدار محدودیت زمانی وجود دارد پس باید به دنبال توافق موقت بود» به موضوعی باورپذیر تبدیل کند.

به نوشته نور نیوز «دولت بایدن اگر نمی‌تواند یا نمی‌خواهد که به تعهدات برجامی خود بازگردد و حقوق مسلم مردم ایران را بپذیرد از هم‌اکنون باید آماده پذیرش مسئولیت بی‌فرجامی مذاکرات باشد و به پرونده قطور بی‌تعهدی و بدعهدی خود به نابودی کشاندن مذاکرات وین را نیز اضافه کند.»

به‌هرروی در شرایطی که به نظر می‌رسد طرف ایرانی دست رد به بحث توافق موقت زده است همه طرف‌ها اتفاق‌نظر دارند که مذاکرات در مسیری درست قرار گرفته و در ارتباط با کلیت برخی ایده‌ها ازجمله اصل راستی‌آزمایی و ارائه تضمین‌ها، تفاهم کلی وجود دارد. اما هنوز موارد اختلافی مهمی باقی‌مانده و همین کار را سخت‌تر کرده است. طرفین راه سختی برای تبدیل کردن نکات ذهنی خود به متن در پیش روی دارند. برای طی این مسیر اگرچه تعیین ضرب‌الاجل از سوی تروئیکا و آمریکایی‌ها پذیرفته نیست، اما ایران نباید فوریت این امر را فراموش کند که راه‌حل مستقیم برخی مسائل داخلی از مسیر توافقات و بازگشت به برجام می‌گذرد.