گـروه سیاسی / تاجیکستان، ترکمنستان و امروز روسیه مقصد سفر رئیس جمهور کشورمان در ماه‌های ابتدایی سکانداری دستگاه اجرایی کشورمان بوده است. پس از دعوت‌های مکرر ولادیمر پوتین از رئیس جمهور جدید کشورمان، امروز آیت‌الله رئیسی وارد مسکو می‌شود تا فصل جدیدی از روابط دوجانبه بین دوکشور رقم بخورد. عمق بخشی به روابط در زمینه‌های مختلف بخصوص مسأله تجارت و اقتصاد از جمله موضوعاتی است که در این سفر پیگیری می‌شوند. پیشتر نگاه ویژه دولت به منافع عینی در مراودات خارجی، جدیت مسئولان کشورمان در موضوع دیپلماسی اقتصادی را نشان داده است. به همین دلیل وزرای امور خارجه، نفت و امور اقتصادی و دارایی، آیت‌الله رئیسی را در سفر به روسیه همراهی خواهند کرد تا نقطه عطفی در تعاملات دو کشور باشد. برخی رسانه‌ها و تحلیلگران سعی دارند تا این دیدار را به سفری سیاسی و مربوط به مذاکرات وین تقلیل دهند. اما وزرای اقتصادی، هیأت همراه رئیس جمهور و موضوعاتی که در دستور کار دو کشور قرار دارد این مسأله را تأیید نمی‌کند. گرچه مذاکرات رفع تحریم در وین پیگیری می‌شود و ایران و روسیه هماهنگی بالا و سازنده‌ای در این زمینه دارند، اما نکته اصلی این سفر به توسعه روابط دوجانبه مسکو و تهران مربوط می‌شود. ناگفته پیداست که پیگیری افزایش مراودات ایران و روسیه علاوه‌بر پیشرفت در روابط اقتصادی و نظامی آثار سیاسی خود را هم در نظام بین‌الملل دارد. دو کشور در طول مسیر ارتباطات خود بخصوص پس از فروپاشی شوروی و دوران‌گذار نظام بین‌الملل در سال‌های اخیر، به این بلوغ رسیده‌اند که همگرایی و همکاری‌های راهبردی همسایگان و کشورهای آسیایی نه تنها منجر به توسعه روابط خواهد شد که حتی در به چالش کشیدن یکجانبه‌گرایی امریکا تأثیر مثبت و ویژه‌ای خواهد داشت. از همین رو دو کشور تلاش دارند تا با فاصله گرفتن از نگاه تاکتیکی و ابزاری به همکاری با یکدیگر، منافع خود را در پرتو روابط راهبردی که بالذات دارای ارزش و منفعت است پیگیری کنند.
تشکیل کمیسیون مشترک اقتصادی پس از دو سال
پیش از حضور رئیس جمهور کشورمان در مسکو، مسئولان اقتصادی وارد روسیه شدند تا گسترش مناسبات افتصادی دو کشور را مورد بحث و بررسی قرار دهند. روز گذشته وزیر نفت و رئیس ایرانی کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه در گفتوگو با نیکلای شولگینوف وزیر انرژی روسیه و همچنین الکساندر نوواک معاون نخست‌وزیر روسیه درباره راه‌های گسترش مناسبات اقتصادی، رفع موانع بانکی، گمرکی و زیر ساختی، تقویت همکاری تهران و مسکو در حوزه نفت و انرژی و سرمایه‌گذاری مشترک در طرح‌های زیربنایی انرژی مذاکره کردند. تقویت همکاری ایران و روسیه در قالب اوپک-پلاس به منظور تأمین منافع و تنظیم بازار انرژی، تأمین نیازمندی‌های متقابل، همکاری منطقه‌ای در انتقال گاز ایران به پاکستان و هند با مشارکت شرکت‌های روسی، بومی‌سازی تجهیزات نفت در ایران، همکاری در حوزه ال‌ان‌جی، انتقال فناوری و سرمایه‌گذاری مشترک، از محورهای رایزنی اوجی و شولگینوف در مسکو اعلام شده است.
کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه تاکنون ۱۵ بار در تهران و مسکو برگزار شده، اما شانزدهمین اجلاس آن به‌دلیل کرونا حدود دو سال به تعویق افتاده است. کارگروه‌های زیرمجموعه کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور، از جمله کارگروه‌های بانکی و مالی، حمل و نقل، تجارت و بازرگانی، صنایع، کشاورزی، فناوری، بهداشت، مسکن و گمرک در دو سال اخیر، نشست‌های مشترک را به‌صورت برخط برگزار و پیش‌نویس سند شانزدهمین اجلاس را آماده کرده‌اند.
نقشه راه جدید در روابط ایران و روسیه
همزمان با این رخدادها، حسین امیرعبداللهیان در آستانه سفر رئیس‌جمهور کشورمان به روسیه در مقاله‌ای در اسپوتنیک با عنوان «نقشه راه جدید در روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه» اعلام کرد: دو کشور در مناسبات دو جانبه، مصمم هستند تا معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه را مطابق با تحولات جهانی به روز‌رسانی کنند. وزیر خارجه کشورمان تبادل پیام‌های رهبران دو کشور و همچنین گفت‌و‌گوهای تلفنی اخیر رؤسای جمهور دو کشور را حاکی از عزم طرفین برای توسعه همکاری‌های پایدار و بلند مدت معرفی کرد. وی با اشاره به تعاملات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی به همکاری‌های سازنده دو کشور در مسائل مختلف اشاره کرد و در ادامه نوشت: «در حوزه اقتصادی، تجاری، صنعتی و کشاورزی پروژه‌های مختلفی بین دو کشور تعریف شده و در حال اجرا است. آغاز فرایند عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای و همکاری‌های رو به جلوی جمهوری اسلامی ایران با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، به عامل تقویت کننده روابط اقتصادی دو کشور تبدیل شده است. افق‌های روشنی در انتظار همکاری‌های اقتصادی دو کشور است.» امیرعبداللهیان ادامه داد: «از نگاه جمهوری اسلامی ایران، همکاری‌های درون منطقه‌ای بویژه در حوزه تجاری، اقتصادی، حمل‌ونقل و ترانزیت کمک شایانی به رشد و شکوفایی منطقه و استقرار صلح و ثبات خواهد کرد.»
مباحث اقتصادی در رأس رایزنی‌ها
لوان جاگاریان سفیر روسیه در تهران نیز در گفتوگو با ایرنا در واکنش به جنگ روانی رسانه‌های غربی علیه روابط دو کشور در آستانه سفر رئیس‌جمهور به مسکو گفت: روابط ما هیچ ربطی به غرب، شمال، جنوب و شرق ندارد و برای ما اولویت، روابط دوجانبه است. اینکه طرف‌های ثالث از گسترش روابط تهران-مسکو خوشحال می‌شوند یا نمی‌شوند برای ما مهم نیست.
سفیر روسیه در ایران خاطرنشان کرد: شما شاهد اعمال تحریم‌هایی از سوی طرف‌های غربی علیه ایران و روسیه هستید اما این تحریم‌ها هیچ تأثیری بر روابط دو کشور ندارد. ما برای گسترش روابط با جمهوری اسلامی به‌دنبال جلب رضایت طرف‌های ثالث نیستیم.
جاگاریان در بخش دیگری از این گفتوگو روابط تهران و مسکو را تابعی از روابط تهران و واشنگتن ندانست و افزود: امریکا تحریم کند یا نکند، برای همکاری با ایران آمادگی کامل داریم زیرا هر دو کشور قربانی تحریم‌های امریکا هستیم. وی همچنین خبر داد: طیف وسیعی از مسائل دوجانبه در دستور کار مذاکرات رؤسای جمهوری ایران و روسیه است و مسائل اقتصادی و منطقه‌ای اولین دستور کار مذاکرات رؤسای جمهوری دو کشور در سفر آتی آیت‌الله رئیسی به مسکو خواهد بود.
از کاخ کرملین تا مجلس دوما
کاخ ریاست‌جمهوری روسیه روز گذشته اعلام کرده بود در دیدار«سید ابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهور ایران با «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه، دو طرف درباره موضوعات اقتصادی، بین‌المللی و حتی برجام رایزنی خواهند کرد. کرملین همچنین خبر داد: در مذاکرات ۱۹ ژانویه، پوتین و رئیس‌جمهور ایران در مورد اجرای پروژه‌های مشترک اقتصادی و موضوعات بین‌المللی گفتوگو خواهند کرد.
«حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه نیز دوشنبه شب تلفنی گفتوگو کردند و در خصوص مسائل اقتصادی و مشکل پیش آمده در زمینه صادرات یکی از اقلام کشاورزی ایران به روسیه که اکنون به‌دلیل برخی تشریفات اداری با مشکل مواجه شده صحبت کردند. وزرای خارجه دو کشور همچنین بر ضرورت تسریع در حل و فصل موضوع تأکید کردند. وزیر امور خارجه روسیه در پاسخ، ضمن تصریح بر فنی بودن مشکل پیش آمده، اظهار کرد: موضوع از طریق نهادهای ذی‌ربط در حال پیگیری و حل و فصل است. وی تصریح کرد: براساس توافق‌های موجود، واردات و صادرات اقلام کشاورزی میان دو کشور به‌صورت طبیعی جریان دارد و برای حل مشکل واردات یکی از اقلام کشاورزی از ایران نیز مسئولین ذی‌ربط دو کشور در حال هماهنگی‌اند و فردا نیز به‌صورت وبیناری مباحث فنی را مطرح و حل و فصل خواهند کرد.
پیش از این نیز سخنگوی دولت درباره جزئیات جلسات و نشست‌های رئیس‌جمهور در سفر به روسیه خبر داد که رئیس جمهور در جریان این سفر علاوه بر دیدار با آقای ولادیمیر پوتین، در مجلس دوما سخنرانی خواهد داشت. علاوه بر اینها دیدار با فعالان اقتصادی و نفتی و حضور در دانشگاه از دیگر برنامه‌های رئیس جمهور در روسیه خواهد بود.
محور مباحث و جلسات بین مسئولان دو کشور توسعه صادرات به روسیه و تقویت ارتباطات تجاری و اقتصادی است.
بــــرش
ایران، روسیه و چین بزودی در خلیج فارس رزمایش مشترک برگزار می‌کنند
یک خبرگزاری روسی از برگزاری رزمایش دریایی مشترک میان روسیه، ایران و چین در آب‌های خلیج فارس خبر داد. خبرگزاری ریانووستی روسیه این خبر را به نقل از ناوگان دریایی منطقه پاسیفیک (اقیانوس آرام) روسیه اعلام کرده است. ریانووستی به زمان برگزاری این رزمایش اشاره‌ای نکرده و جزئیات بیشتری درباره آن ارائه نداده است. اما سفارت مسکو در تهران اعلام کرده است که این رزمایش اوایل سال 2022 در خلیج فارس برگزار خواهد شد. این رزمایش مشترک با تمرکز بر امنیت دریانوردی و مبارزه با راهزنی و دزدی دریایی انجام خواهد شد. پیش از این، «لوان جاگاریان» سفیر فدراسیون روسیه در تهران اعلام کرده بود که نیروهای دریایی ایران، روسیه و چین در روزهای پایانی سال ۲۰۲۱ یا اوایل سال ۲۰۲۲، رزمایش نظامی در خلیج فارس برگزار می‌کنند. براساس این گزارش، تاکنون چند ناو روسیه از ناوگان اقیانوس آرام نیروی دریایی این کشور در بندر چابهار پهلو گرفته است. براساس گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، مقامات ناوگان دریایی روسیه در یک کنفرانس برای برگزاری این رزمایش دریایی مشترک که با حضور کشتی‌های جنگی ایران، روسیه و چین برگزار خواهد شد شرکت خواهند کرد. گفتنی است سفیر روسیه درباره رزمایش مشترک بین چین، روسیه و ایران نیز گفته است: اولین بار نیست که این رزمایش برگزار می‌شود و باید خاطرنشان کنیم که علیه کشور ثالثی نیست چون هر سه کشور صلح‌دوست هستند.
∎
تشکیل کمیسیون مشترک اقتصادی پس از دو سال
پیش از حضور رئیس جمهور کشورمان در مسکو، مسئولان اقتصادی وارد روسیه شدند تا گسترش مناسبات افتصادی دو کشور را مورد بحث و بررسی قرار دهند. روز گذشته وزیر نفت و رئیس ایرانی کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه در گفتوگو با نیکلای شولگینوف وزیر انرژی روسیه و همچنین الکساندر نوواک معاون نخست‌وزیر روسیه درباره راه‌های گسترش مناسبات اقتصادی، رفع موانع بانکی، گمرکی و زیر ساختی، تقویت همکاری تهران و مسکو در حوزه نفت و انرژی و سرمایه‌گذاری مشترک در طرح‌های زیربنایی انرژی مذاکره کردند. تقویت همکاری ایران و روسیه در قالب اوپک-پلاس به منظور تأمین منافع و تنظیم بازار انرژی، تأمین نیازمندی‌های متقابل، همکاری منطقه‌ای در انتقال گاز ایران به پاکستان و هند با مشارکت شرکت‌های روسی، بومی‌سازی تجهیزات نفت در ایران، همکاری در حوزه ال‌ان‌جی، انتقال فناوری و سرمایه‌گذاری مشترک، از محورهای رایزنی اوجی و شولگینوف در مسکو اعلام شده است.
کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه تاکنون ۱۵ بار در تهران و مسکو برگزار شده، اما شانزدهمین اجلاس آن به‌دلیل کرونا حدود دو سال به تعویق افتاده است. کارگروه‌های زیرمجموعه کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور، از جمله کارگروه‌های بانکی و مالی، حمل و نقل، تجارت و بازرگانی، صنایع، کشاورزی، فناوری، بهداشت، مسکن و گمرک در دو سال اخیر، نشست‌های مشترک را به‌صورت برخط برگزار و پیش‌نویس سند شانزدهمین اجلاس را آماده کرده‌اند.
نقشه راه جدید در روابط ایران و روسیه
همزمان با این رخدادها، حسین امیرعبداللهیان در آستانه سفر رئیس‌جمهور کشورمان به روسیه در مقاله‌ای در اسپوتنیک با عنوان «نقشه راه جدید در روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه» اعلام کرد: دو کشور در مناسبات دو جانبه، مصمم هستند تا معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه را مطابق با تحولات جهانی به روز‌رسانی کنند. وزیر خارجه کشورمان تبادل پیام‌های رهبران دو کشور و همچنین گفت‌و‌گوهای تلفنی اخیر رؤسای جمهور دو کشور را حاکی از عزم طرفین برای توسعه همکاری‌های پایدار و بلند مدت معرفی کرد. وی با اشاره به تعاملات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی به همکاری‌های سازنده دو کشور در مسائل مختلف اشاره کرد و در ادامه نوشت: «در حوزه اقتصادی، تجاری، صنعتی و کشاورزی پروژه‌های مختلفی بین دو کشور تعریف شده و در حال اجرا است. آغاز فرایند عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای و همکاری‌های رو به جلوی جمهوری اسلامی ایران با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، به عامل تقویت کننده روابط اقتصادی دو کشور تبدیل شده است. افق‌های روشنی در انتظار همکاری‌های اقتصادی دو کشور است.» امیرعبداللهیان ادامه داد: «از نگاه جمهوری اسلامی ایران، همکاری‌های درون منطقه‌ای بویژه در حوزه تجاری، اقتصادی، حمل‌ونقل و ترانزیت کمک شایانی به رشد و شکوفایی منطقه و استقرار صلح و ثبات خواهد کرد.»
مباحث اقتصادی در رأس رایزنی‌ها
لوان جاگاریان سفیر روسیه در تهران نیز در گفتوگو با ایرنا در واکنش به جنگ روانی رسانه‌های غربی علیه روابط دو کشور در آستانه سفر رئیس‌جمهور به مسکو گفت: روابط ما هیچ ربطی به غرب، شمال، جنوب و شرق ندارد و برای ما اولویت، روابط دوجانبه است. اینکه طرف‌های ثالث از گسترش روابط تهران-مسکو خوشحال می‌شوند یا نمی‌شوند برای ما مهم نیست.
سفیر روسیه در ایران خاطرنشان کرد: شما شاهد اعمال تحریم‌هایی از سوی طرف‌های غربی علیه ایران و روسیه هستید اما این تحریم‌ها هیچ تأثیری بر روابط دو کشور ندارد. ما برای گسترش روابط با جمهوری اسلامی به‌دنبال جلب رضایت طرف‌های ثالث نیستیم.
جاگاریان در بخش دیگری از این گفتوگو روابط تهران و مسکو را تابعی از روابط تهران و واشنگتن ندانست و افزود: امریکا تحریم کند یا نکند، برای همکاری با ایران آمادگی کامل داریم زیرا هر دو کشور قربانی تحریم‌های امریکا هستیم. وی همچنین خبر داد: طیف وسیعی از مسائل دوجانبه در دستور کار مذاکرات رؤسای جمهوری ایران و روسیه است و مسائل اقتصادی و منطقه‌ای اولین دستور کار مذاکرات رؤسای جمهوری دو کشور در سفر آتی آیت‌الله رئیسی به مسکو خواهد بود.
از کاخ کرملین تا مجلس دوما
کاخ ریاست‌جمهوری روسیه روز گذشته اعلام کرده بود در دیدار«سید ابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهور ایران با «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه، دو طرف درباره موضوعات اقتصادی، بین‌المللی و حتی برجام رایزنی خواهند کرد. کرملین همچنین خبر داد: در مذاکرات ۱۹ ژانویه، پوتین و رئیس‌جمهور ایران در مورد اجرای پروژه‌های مشترک اقتصادی و موضوعات بین‌المللی گفتوگو خواهند کرد.
«حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه نیز دوشنبه شب تلفنی گفتوگو کردند و در خصوص مسائل اقتصادی و مشکل پیش آمده در زمینه صادرات یکی از اقلام کشاورزی ایران به روسیه که اکنون به‌دلیل برخی تشریفات اداری با مشکل مواجه شده صحبت کردند. وزرای خارجه دو کشور همچنین بر ضرورت تسریع در حل و فصل موضوع تأکید کردند. وزیر امور خارجه روسیه در پاسخ، ضمن تصریح بر فنی بودن مشکل پیش آمده، اظهار کرد: موضوع از طریق نهادهای ذی‌ربط در حال پیگیری و حل و فصل است. وی تصریح کرد: براساس توافق‌های موجود، واردات و صادرات اقلام کشاورزی میان دو کشور به‌صورت طبیعی جریان دارد و برای حل مشکل واردات یکی از اقلام کشاورزی از ایران نیز مسئولین ذی‌ربط دو کشور در حال هماهنگی‌اند و فردا نیز به‌صورت وبیناری مباحث فنی را مطرح و حل و فصل خواهند کرد.
پیش از این نیز سخنگوی دولت درباره جزئیات جلسات و نشست‌های رئیس‌جمهور در سفر به روسیه خبر داد که رئیس جمهور در جریان این سفر علاوه بر دیدار با آقای ولادیمیر پوتین، در مجلس دوما سخنرانی خواهد داشت. علاوه بر اینها دیدار با فعالان اقتصادی و نفتی و حضور در دانشگاه از دیگر برنامه‌های رئیس جمهور در روسیه خواهد بود.
محور مباحث و جلسات بین مسئولان دو کشور توسعه صادرات به روسیه و تقویت ارتباطات تجاری و اقتصادی است.
بــــرش
ایران، روسیه و چین بزودی در خلیج فارس رزمایش مشترک برگزار می‌کنند
یک خبرگزاری روسی از برگزاری رزمایش دریایی مشترک میان روسیه، ایران و چین در آب‌های خلیج فارس خبر داد. خبرگزاری ریانووستی روسیه این خبر را به نقل از ناوگان دریایی منطقه پاسیفیک (اقیانوس آرام) روسیه اعلام کرده است. ریانووستی به زمان برگزاری این رزمایش اشاره‌ای نکرده و جزئیات بیشتری درباره آن ارائه نداده است. اما سفارت مسکو در تهران اعلام کرده است که این رزمایش اوایل سال 2022 در خلیج فارس برگزار خواهد شد. این رزمایش مشترک با تمرکز بر امنیت دریانوردی و مبارزه با راهزنی و دزدی دریایی انجام خواهد شد. پیش از این، «لوان جاگاریان» سفیر فدراسیون روسیه در تهران اعلام کرده بود که نیروهای دریایی ایران، روسیه و چین در روزهای پایانی سال ۲۰۲۱ یا اوایل سال ۲۰۲۲، رزمایش نظامی در خلیج فارس برگزار می‌کنند. براساس این گزارش، تاکنون چند ناو روسیه از ناوگان اقیانوس آرام نیروی دریایی این کشور در بندر چابهار پهلو گرفته است. براساس گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، مقامات ناوگان دریایی روسیه در یک کنفرانس برای برگزاری این رزمایش دریایی مشترک که با حضور کشتی‌های جنگی ایران، روسیه و چین برگزار خواهد شد شرکت خواهند کرد. گفتنی است سفیر روسیه درباره رزمایش مشترک بین چین، روسیه و ایران نیز گفته است: اولین بار نیست که این رزمایش برگزار می‌شود و باید خاطرنشان کنیم که علیه کشور ثالثی نیست چون هر سه کشور صلح‌دوست هستند.