اعظم ویسمه

ابراهیم ‌‌‌‌‌‌‌رئیسی پنج شنبه شب از سفر به مسکو بازگشت و رسما اعلام کرد:سیاست ما تقویت همکاری با چین و روسیه است. گرچه دستاوردهای بسیاری برای این سفر از سوی دولتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها برشمرده شده اما بر اساس گزارش رسانه‌‌‌‌‌‌‌‌های خارجی توافق‌نامه مهمی بین دو کشور امضا نشده و همه چیز در حد حرف باقی مانده است. شاید اظهارات ابراهیم ‌‌‌‌‌‌‌رئیسی در بازگشت که ابراز امیدواری کرده  مباحث مطرح شده در دیدار سه ساعته وی با رئیس‌جمهور روسیه هر چه سریع‌تر عملیاتی و اجرایی شود تاییدی بر این گزارش‌ها باشد. آنچه به نظر می‌رسد حاشیه‌‌‌‌‌‌‌‌های این سفر بسیار پررنگ‌تر از دستاوردها بوده است. سفری که زیر ذره‌بین رسانه‌ها و کاربران شبکه مجازی قرار داشت و ابعاد مختلف آن را تحلیل می‌کردند.

سفر رئیس دولت سیزدهم به مسکو قطعا سفر مهمی بود و مورد توجه بسیاری از کشورهای منطقه و اروپا و آمریکا قرار گرفت، اما به اندازه اهمیتی که برای آن ذکر شد شاید در دستاوردهای سفر، توافقی بین تحلیلگران وجود نداشته باشد.

روسیه و ایران شاید در یکی از نزدیک‌ترین دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌های رابطه خود باشند هرچند فاصله دور صندلی دو رئیس‌جمهور در دیدارشان بیشتر حاشیه‌ساز شد. در نزدیکی رابطه آنها همین بس که بسیاری معتقدند سرنوشت مذاکرات احیای برجام به دست روسیه افتاده و ایران حساب زیادی روی بازی مسکو در این مذاکرات باز کرده است.

با این حال انتقادات به گرایش بیش از حد دولت ‌‌‌‌‌‌‌رئیسی به روسیه و چین کار را به آنجا رساند که صادق زیبا کلام در انتقاد به این سیاست گفت: تابلوی نه شرقی نه غربی را از سر در وزارت خارجه بردارید.

اما شاید اوج انتقادات آنجا بود که ‌‌‌‌‌‌‌رئیسی در پایان دیدار با پوتین به او گفته: ما در خدمت شما هستیم جمله‌ای عادی در تعارفات ایرانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها که به‌کار‌گیری آن در یک دیدار خارجی و رسمی آن هم روسیه که سابقه تاریخ خوبی در رابطه با کشور ما ندارد؛ انتقادات بسیاری را برانگیخت.

استقبال از ‌‌‌‌‌‌‌رئیسی زیر ذره بین

حاشیه‌‌‌‌‌‌‌‌های سفر ‌‌‌‌‌‌‌رئیسی به مسکو از همان بدو ورود او به مسکو آغاز شد. زمانی‌که برخی توقع  داشتند رئیس‌جمهور روسیه به استقبال او بیاید و یا حداقل استقبال از رئیس‌جمهور ایران توسط مقام‌‌‌‌‌‌‌‌های بالاتری از وزیر انرژی این کشور انجام شود. با این حال بهمن حسین‌پور، معاون پیشین مراسم و تشریفات دفتر رئیس‌جمهوری درباره پروتکل‌های دولت روسیه برای استقبال از  روسای‌جمهور، گفت: در پایتخت روسیه فرودگاه‌ها در فاصله بسیاری از کاخ ریاست جمهوری قرار دارند و از قدیم این رسم وجود داشته که در زمان سفر روسای‌جمهور کشورهای مختلف، یکی از وزرای کابینه دولت به فرودگاه می‌رود تا پای پرواز از مقام مهمان استقبال کند.

حسین‌پور با تاکید بر اینکه هیچ‌گاه سابقه نداشته که پوتین برای استقبال از مقامات همتای خود به فرودگاه رفته باشد، به ایسنا گفت: در سفر آقای رئیسی به مسکو وزیر انرژی این کشور به استقبال رئیس‌جمهوری کشورمان در فرودگاه رفت و پس از نواخته شدن سرود ملی دو کشور ایران و روسیه، آقای رئیسی از یگان تشریفات مستقر، سان دید؛ بنابراین کاری که روسیه انجام داد بر اساس پروتکل تشریفات این کشور بود و میان رئیس‌جمهوری ما و روسای‌جمهور سایر کشورها تفاوتی قائل نشدند.

به گفته وی، در طول این سال‌ها هر زمانی که پوتین به ایران آمده نیز یکی از وزرای کابینه به استقبال وی در فرودگاه مهرآباد رفتند به عنوان مثال در سال  ۱۳۹۴ محمود واعظی، وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات، در سال ۱۳۹۶ محمود کرباسیان، وزیر وقت  اقتصاد و در سال ۱۳۹۷ و رضا اردکانیان، وزیر وقت نیرو به استقبال رئیس‌جمهور روسیه رفتند.

همسر رئیس‌جمهور: می‌گویند این دولت گفتمان ندارد. گویا دولت‌های دیگر گفتمان دارند. مفهوم معنویت با رفتار رئیس‌جمهور در کاخ کرملین منعکس شد. نماز خواندن ایشان می‌گوید گفتمان دولت در حوزه معنویت چیست

البته این مقام سابق تشریفات درنهایت به این موضوع اشاره نکرد که آیا پوتین حداقل در ورودی کاخ کرملین باید برای استقبال رئیس‌جمهور کشورمان قدم رنجه می‌کرد، یا خیر؟

نمایش گفتمان دولت در کرملین

پس از آن، انتشار تصاویری از نماز خواندن ابراهیم ‌‌‌‌‌‌‌رئیسی در کرملین در شبکه‌‌‌‌‌‌‌‌های اجتماعی بازتاب یافت. برخی عنوان کردند رئیس‌جمهور به دلیل آنکه پشت در اتاق پوتین منتظر مانده به نماز ایستاده و برخی آن را یک حرکت نمایشی دانستند اما در مقابل همسر رئیس‌جمهور معتقد است: مفهوم معنویت با رفتار رئیس‌جمهور در کاخ کرملین منعکس شد.  جمیله علم‌الهدی گفته است: می‌گویند این دولت گفتمان ندارد. گویا دولت‌های دیگر گفتمان دارند. مفهوم معنویت با رفتار رئیس‌جمهور در کاخ کرملین منعکس شد. نمازخواندن ایشان می‌گوید گفتمان دولت در حوزه معنویت چیست. امیدواریم رسانه‌های خودجوش همسو با جمهوری اسلامی این حرکت‌ها را خوب تبیین کنند. علما در تبیین این مسائل خوب فعالیت دارند.نمازخواندن ایشان می‌گوید گفتمان دولت در حوزه معنویت چیست. از سوی دیگر پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری نوشت: رئیس شورای مفتیان روسیه در دیدار با ابراهیم رئیسی گفت: نماز شما در کرملین بسیار نمادین و شاخص بود و از فنلاند برای من نوشتند که برکت به داخل کرملین آمد.در مقابل برخی همچون محمدعلی ابطحی، نوشتند‌ عکس آقای ‌‌‌‌‌‌‌رئیسی در حال نماز خواندن در کرملین چیش مهمه؟ اقامتگاه روسا، داخل کاخ کرملین است. وجوب نماز هم در مسکو ساقط نمی‌شود. مگه کسی توقع داشته اقای ‌‌‌‌‌‌‌رئیسی عزیز نماز نخواند؟ امان از تملق .

پیش از سفر ابراهیم ‌‌‌‌‌‌‌رئیسی، زمزمه‌‌‌‌‌‌‌‌هایی درخصوص احتمال امضای قرارداد 20 ساله با روسیه مطرح بود که عنوان شد ایران متنی جدید را به عنوان معاهده روابط دو کشور تهیه کرده و در اختیار مسکو قرار داده است

از سوی دیگر فاصله چند متری ‌‌‌‌‌‌‌رئیسی و پوتین در جلسه دو رئیس جمهور بازتاب زیادی یافت که بسیاری آن را مربوط به رعایت مساله کرونا دانستند اما فعالان شبکه مجازی با انتشار تصاویری از دیدارهای پوتین با روسای‌جمهور کشورهای دیگر این فرضیه را رد کردند و آن را نوعی بی‌احترامی به نماینده ایران دانستند.

این انتقادات اما با واکنش حامیان دولت مواجه شد. به گزارش برنا، سید محمد حسینی، معاون پارلمانی رئیس‌جمهور طی توئیتی در واکنش به مخالفت‌های غربگرایان درباره سفر رئیس‌جمهور به روسیه تاکید کرد:غربگرایان که تاکنون منفعلانه دم از تسلیم در برابر زیاده‌خواهی غرب می‌زدند، حالا دلواپسانه از روسیه‌هراسی می‌گویند! درحالی‌که روابط تهران و مسکو بر اساس احترام و منافع متقابل است .دیگر نه روسیه، روسیه تزاری و اتحاد جماهیر شوروی است و نه ایران اسلامی ایران قجری و پهلوی است.

پیش از سفر ابراهیم ‌‌‌‌‌‌‌رئیسی، زمزمه‌‌‌‌‌‌‌‌هایی درخصوص احتمال امضای قرارداد 20 ساله با روسیه مطرح بود که عنوان شد ایران متنی جدید را به عنوان معاهده روابط دو کشور تهیه کرده و در اختیار مسکو قرار داده است. در آستانه سفر درحالی‌که انتظار می‌رفت این معاهده  جدید بررسی شود، کاظم جلالی، سفیر ایران در مسکو اعلام کرد که هنوز این معاهده به نتیجه نرسیده است. او پیش از اینکه ملاقاتی انجام شود گفت که در پایان این ملاقات هیچ توافق‌نامه‌ای امضا نخواهد شد. جلالی خاطرنشان کرده که این سند با قرارداد 25 ساله ایران و چین متفاوت است و برخلاف قرارداد اخیر، مجلس ایران باید آن را به عنوان یک معاهده تصویب کند.

با این حال روسای جمهور ایران و روسیه دستور تهیه نقشه راه همکاری بلندمدت دو کشور را صادر کردند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران گفته که بررسی همکاری بلندمدت دو طرف در این دیدار مورد مذاکره قرار گرفته است. از سوی دیگر اقتصاد نیوز گزارش داده از آنجایی که روسیه تمدید یکجانبه تحریم تسلیحاتی ایران را به رسمیت نمی‌شناسد، دستیابی به تسلیحات روسی، به ویژه جنگنده‌‌‌‌‌‌‌‌های جت مدرن، برای تهران بااهمیت تلقی می‌شود. بر اساس گزارش‌ها، تهران و مسکو قرار بود قرارداد همکاری امنیتی و دفاعی 10 میلیارد دلاری از جمله خرید جنگنده‌های Su-35 و موشک‌های S-400  را امضا کنند. اگر این معامله طی سفر رئیسی منعقد می‌شد، تسلیحات جدید روسی قدرت بازدارندگی تهران را در برابر تهدیدات اسرائیل تقویت می‌کرد. همچنین این قابل‌توجه‌ترین مورد در سرپیچی از تحریم‌‌‌‌‌‌‌‌های ایالات متحده بود .اما این اتفاق نیز رخ نداد. تشدید تنش‌های کنونی بین روسیه و غرب بر سر اوکراین، کرملین را تشویق می‌کند تا در روابط خود با متحد اصلی خاورمیانه‌ای خود تجدیدنظر کند و تلاش‌های خود را برای کمک به ایران برای بهبود وضعیت اقتصادی دشوارش افزایش دهد .اما این اتفاقات در سفر ‌‌‌‌‌‌‌رئیسی به مسکو رقم نخورده است. شاید باید همچنان منتظر آینده و روشن شدن مسایلی از جمله تکلیف پرونده هسته‌ای ایران بود.