به گزارش ایسنا، حسن اوجی، کارشناس مسائل بین‌الملل در یادداشتی می‌نویسد: عرصه نظام بین المللی نه تنها در بعد اقتصادی بلکه در ابعاد سیاسی و دفاعی در حال تغییرات و دگرگونی است. آنچه که در دهه آینده در عرصه سیاسی اتفاق می افتد، خروج قدرت‌های بزرگ از برخی از مناطق و افزایش خود اتکایی منطقه ای خواهد بود. از جنبه اقتصادی نیز مدت‌ها است که نظام چند قطبی بر سیستم بین المللی حاکم گشته و به نظر می‌رسد این نظام ساز و کارهای جدیدی را برای تعامل و تداوم همکاری‌ها و توسعه پایدار برای کشورهای منطقه آسیای غربی به ارمغان بیاورد.

جمهوری اسلامی ایران با درک تغییرات نظام بین المللی به درستی مسیر همکاری خود را با نگاه به کشورهای همسایه و منطقه و اتخاذ دیپلماسی هوشمند تبیین نموده است. در این مسیر اجرایی شدن موافقتنامه با چین و سفر آقای رییسی رییس جمهور کشورمان به روسیه از جمله اقدامات مهم دولت سیزدهم محسوب می گردد.

سفر رییس جمهور ایران به روسیه از ابعاد مختلفی می‌تواند مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. به نظر می‌رسد این سفر مقدمه‌ای برای همکاری‌های گسترده میان دو کشور در نظم نوین بین المللی خواهد بود که منجر به یک همکاری پایدار و درازمدت خواهد گردید.   

انعقاد سند همکاری‌های درازمدت شبیه آنچه که با چین امضا گردید و افزایش روابط اقتصادی و مقابله با تحریم‌های دول غربی که هم اکنون اقتصاد روسیه و چین را نیز مورد هجوم و تهدید خود قرار داده است و همچنین  همکاری‌های راهبردی و نظامی می‌تواند از اهداف این سفر تلقی گردد.

به نظر می‌رسد ایران، روسیه و چین می‌توانند در منطقه اتحادی طولانی مدت را در راستای حل بحران‌های منطقه ای و مقابله با تحریم‌ها و نفوذ دول غربی به انجام برسانند. 

با خروج آمریکا از آسیای غربی و بویژه افغانستان لزوم همکاری‌های دوکشور ایران و روسیه برای حل بحران‌ها و تقویت خلا ناشی از خروج آمریکا افزایش یافته است. اجماع جامعه سیاست خارجی ایران در مورد اهمیت روسیه برای تهران به عنوان یک شریک در نظم جهانی چند قطبی و حمایت مسکو از ادغام ایران در نهادهای چندجانبه اوراسیا مانند اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری شانگهای نشان می‌دهد که روابط روسیه و ایران پایدار خواهد ماند.

هم اکنون روابط ایران و روسیه با توجه به اتفاقاتی که در خاورمیانه رخ داده می‌تواند تبدیل به یک همکاری استراتژیک گردد. اولین نماد این همکاری‌ها را شاید بتوان در سوریه مشاهده کرد. جایی که ایران و روسیه توانستند با کمک یکدیگر نسبت به حل بحران سوریه و مبارزه با تروریست‌های داعشی ضمن حل مشکلات  سوریه و بازگشت نظم به این کشور همزمان به  بازگشت امنیت در  عراق نیز کمک نمایند.  

شانگهای چارچوب مناسب همکاری

سازمان همکاری‌های شانگهای که سازمانی بین الدولی میان کشورهای روسیه، چین، هند، ایران، پاکستان، قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان است به منظور همکاری‌های چندجانبۀ امنیتی، اقتصادی و فرهنگی در سال 1996 تشکیل گردید. کشورمان که مدت‌ها عضو ناظر این سازمان بود با روی کار آمدن دولت جدید در شهریور 1400 به عضویت کامل این سازمان پذیرفته شد. این سازمان که با هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه، پایه‌گذاری شده است می‌تواند چارچوب مناسبی برای روسیه، چین، ایران هند و پاکستان در جهت حل بحران‌های سیاسی منطقه خاورمیانه و قفقاز (بویژه با توجه به بحران‌های اخیر) بوده و امنیت وآرامش لازم را جهت گسترش و تسهیل همکاری‌های اقتصادی درون منطقه ای تقویت بخشد.    

به نظر می رسد مسئولیت این کشورها بویژه ایران و روسیه برای برقراری امنیت در منطقه با فرار آمریکایی‌ها از افغانستان و بخشی از خاورمیانه افزایش یافته و ساز وکار حل بحران‌ها در منطقه را منبعد باید در همکاری‌های قدرت‌های منطقه ای جستجو کرد.  

در عرصه سیاسی هماهنگی میان دو کشور در سازمان‌های بین المللی از جمله سازمان ملل، پیشبرد توافقنامه هسته ای و سیاست‌های مشترک در قبال تحریم‌های دول غربی می‌تواند همچنان مد نظر قرار بگیرد و نفوذ  غرب در منطقه را کاهش دهد.

ابعاد اقتصادی، سند همکاری‌های 20 ساله  

سند همکاری بیست ساله در حقیقت می‌تواند به تسهیل همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی دوکشور کمک کند. تلاش برای حذف روادید، ایجاد بانک مشترک و توسعه ترانزیت، گردشگری دریایی و ... از جمله پیشنهادات است که می تواند جهت افزایش ارتباطات اقتصادی، می‌تواند مد نظر قرار گیرد.

حجم تجارت دوجانبه ایران و روسیه حدود 1.6 میلیارد دلار در سال 2019 بوده است که 1.2 میلیارد دلار آن صادرات روسیه به ایران و 400 میلیون دلار را صادرات کالاهای ایرانی به روسیه در بر می‌گیرد. بدیهی است توازن تجاری ایران با روسیه باید ترمیم گردیده و مبادلات فیمابین نیز حداقل به ده میلیارد دلار افزایش یابد. کشورمان اخیرا یک توافق نامه تجارت آزاد طولانی مدت با اتحادیه اقتصادی اوراسیا امضا کرده و انتظار می رود این مساله  حجم تجارت روسیه و ایران را افزایش دهد. همچنین لزوم تسهیلات در گمرکات و پرهیز از  اخذ مالیات مضاعف می‌تواند به افزایش مراودات تجاری کمک نماید.

بدون توسعه حمل و نقل بین ایران و روسیه، نمی‌توان از توسعه مبادلات اقتصادی این دو کشور سخن گفت. این توسعه هم باید در مرز زمینی و هم دریای خزر صورت پذیرد و یک ارتباط مؤثر بین شرکت‌های حمل و نقل دو کشور ایجاد شود؛ لذا در صورتی که روسیه بتواند پنجره ورود ایران به بازار اوراسیا و کشورهای حوزه CIS شود، این می‌تواند خود در افزایش مبادلات تجاری دو کشور نقشی جدی ایفا کند. در حال حاضر، دو خط آهن سرخس-تجن و خط آهن گرگان-اینچه برون توان ارسال کالا به مقصد روسیه از طریق ترکمنستان و قزاقستان را دارد. احداث راه‌آهن رشت-آستارا (ایران)-آستارا (جمهوری آذربایجان) و گشایش در مسیرهای حمل و نقلی قفقاز و بازسازی خط آهن‌های منطقه، مهم‌ترین پروژه حمل و نقل ریلی است که می‌تواند مناسبات ایران و روسیه و کشورهای منطقه را به‌طور چشم‌گیری توسعه داده و تکمیل کننده کریدور شمال به جنوب باشد.

علاوه بر این، کریدور حمل‌ و نقل بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) که از ایران عبور می‌کند اتصال چند وجهی را برای روسیه به بازارهای هند، ترکیه و آسیای مرکزی ارائه خواهد داد. موافقتنامه راه‌ گذر حمل و نقل بین‌المللی شمال - جنوب در شهریور ماه ۱۳۷۹ در سن پترزبورگ به امضای وزرای حمل و نقل سه کشور ایران، هند و روسیه رسیده است. راه‌گذر شمال - جنوب مهم‌ترین حلقه تجارت بین آسیا و اروپا می‌باشد که در مقایسه با مسیرهای سنتی از نظر مسافت و زمان تا ۴۰ درصد کوتاه‌تر و از نظر هزینه تا ۳۰ درصد ارزان‌تر می‌باشد.

همکاری‌های دفاعی 

پس از تجربه موفقیت‌آمیز همکاری میان ایران و روسیه در سوریه به نظر می‌رسد چارچوبی برای همکاری دفاعی نیز می‌تواند دراین سفر تدوین گردد. لزوم حل بحران‌های منطقه با کمک و همکاری دو کشور (با توجه به خلاء قدرت نظم دهنده) و مبارزه با تروریسم و جنایات سازمان یافته می‌تواند افزایش توان دو کشور در زمینه مهار تحرکات تروریستی را افزایش دهد.   

انتهای پیام