صاحب‌خبر - کارشناسان کم توجهی به رعایت استانداردهای کشورهای مقصد صادراتی را لطمه به اعتبار محصولات کشاورزی و تهدیدی علیه صادرات غیرنفتی عنوان می کنند. از برگشت محموله صادراتی سیب‌زمینی تا کیوی و فلفل در روزهای گذشته خبرهایی از برگشت محموله صادراتی سیب زمینی از ترکمنستان منتشر شد. هر چند گمرک ایران این مساله را تایید نکرد، اما اعلام کرده که مدتی پیش محموله ۵۰ تنی به مقصد ازبکستان برگشت خورد که دلیل آن سموم و آفات نبود و بعد از حل مشکل دوباره صادر شده است. پیش از این نیز صحبت هایی از برگشت محموله کیوی از هند و امارات عنوان شده بود. حسین سعیدی، مدیر گمرک بندر شهید باهنر بندرعباس از برگشت محموله ۲۰ تنی کیوی از امارات خبر داد و گفت: محموله فوق از شهرهای شمالی کشور به مقصد امارات صادرشده بود که به علت آفت موجود در کیوی‌های صادراتی موفق به اخذ گواهی قرنطینه نشد و به کشور مرجوع شد. به گفته سعیدی پیش‌تر در بنادر بندرعباس شاهد برگشت محموله صادراتی کیوی از هندوستان به دلیل تایید نشدن استاندارد آن از سوی هند بودیم. برگشت کیوی‌های ایرانی از هند به دلیل مسائل مربوط به استاندارد آن‌ها در حالی از سوی مقام مسئول در گمرک مبدأ مطرح‌ شده است که منصوری، مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان اعلام کرده بود محموله برگشتی از هند دارای گواهی و مجوز بهداشتی بوده و این مجوز در بندرعباس صادرشده بود. مصطفی دارایی‌نژاد، رییس اتحادیه بارفروشان می‌گوید کیوی‌های صادراتی ایران به دلیل مطابقت نداشتن با استانداردهای کشور هند مرجوع شدند. البته وزارت جهاد کشاورزی هند در نامه‌ای به مهدی قائمیان، معاون قرنطینه و بهداشت سازمان حفظ نباتات کشور، واردات کیوی از ایران را به دلیل وجود آفت قرنطینه‌ای شپشک سفید و آفت غیر قرنطینه‌ای شپشک قرمز تا زمان تغییر در ارزیابی‌های احتمال ریسک توسط سازمان حفظ نباتات ایران معلق کرد. روسیه از دیگر مقاصد صادراتی محصولات کشاورزی ایران است که در ماه‌های اخیر محموله‌های فلفل دلمه‌ای صادراتی را به دلیل نقض مکرر استانداردهای بهداشتی مبنی بر وجود سموم باقی‌مانده در فلفل‌های دلمه‌ای و نبود گواهینامه سموم باقی‌مانده مرجوع کرده است. طبق گفته رضا نورانی، رییس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران، فدراسیون روسیه در نامه‌ای به رییس گمرک داغستان بر ممنوعیت واردات فلفل دلمه‌ای به دلیل نقض مکرر استانداردهای بهداشتی درزمینه سموم باقی‌مانده در این محصول تأکید کرده است. دلایل مانع تراشی کشورهای مقصد صادرات از خرداد امسال مقاصد صادراتی محصولات کشاورزی به مجوز صادر شده از سوی سازمان حفظ نباتات ایران کفایت نکرده و بر اساس استانداردها و دستورالعمل‌های خود اجازه ورود محصولات را به کشور خود می‌دهند. رییس اتحادیه بارفروشان در این خصوص گفت: اگر برای حذف سموم باقی‌مانده در محصولات کشاورزی چاره‌اندیشی نشود بازارهای صادراتی از بین رفته و رقبا جای محصولات ایرانی را خواهند گرفت. وی افزود: خرداد امسال مقاصد صادراتی محصولات کشاورزی (روسیه، قطر، هند، امارات، پاکستان و عمان) با ارسال دستورالعمل جدید میزان سم و کود استاندارد مدنظر خود در محصولات کشاورزی وارداتی را اعلام و عنوان کردند تنها بر اساس این پروتکل اقدام به خرید محصولات کشاورزی کرده و مجوز ورود صادر خواهند کرد. کاوه زرگران، رییس‌ کمیسیون‌ کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق تهران نیز درباره ممنوعیت واردات برخی اقلام کشاورزی گفت: میزان و دفعات استفاده از کود و آفت‌کش‌ها سطح استانداردی دارد که بسیاری از کشاورزان به هنگام کشت از آن تبعیت نمی‌کنند بنابراین این عامل احتمال برگشت محصولات کشاورزی از مقاصد صادراتی را افزایش می‌دهد. همچنین سید مهدی حسینی، رییس انجمن واردکنندگان سم و کود در این زمینه اظهار داشت: کشاورزان به دلیل ناآگاهی، گرایش بسیاری به استفاده از سموم پرخطر دارند ضمن اینکه از دوره مصرف سموم نیز اطلاعی ندارند بنابراین برگشت محصولات کشاورزی صادراتی دور از انتظار نیست. کیخسرو چنگلوایی، رییس سازمان حفظ نباتات کشور هم گفت: سموم باقی‌مانده در محصولات صادراتی به تایید کشورهای مقصد نرسیده و همین امر منجر به مرجوع آن‌ها به کشور شده است. وی استفاده از سموم تقلبی در فرآیند کشت محصولات کشاورزی توسط کشاورزان را یکی از عوامل اثرگذار در برگشت محموله‌های صادراتی دانسته و معتقد است حذف ارز ترجیحی از واردات آفت‌کش‌ها و به‌تبع آن گران شدن قیمت نهایی سموم، زمینه‌ساز پیدایش کودهای تقلبی در بازار شده است. اما شاپور علایی مقدم، رییس سازمان حفظ نباتات کشور، تغییر پروتکل‌های بهداشتی کشور‌های مقصد را عامل اصلی برگشت محصولات صادراتی کشاورزی اعلام کرد. وی گفت: اتفاقی که به تازگی در خصوص برخی محصولات کشاورزی رخ داده به دلیل این بوده که شرایط کشور‌های مقصد برای صادرات محصولات ما تغییر کرده، مثلا روسیه و اتحادیه اوراسیا مقرراتی در این باره دارند که گاهی آن‌ها را تغییر می‌دهند؛ زمانی که در قوانین تغییر ایجاد می‌شود باید پست‌های قرنطینه ما پای کار بیایند و گواهی‌هایی صادر کنند که مطابق با پروتکل‌های کشور‌های مقصد باشد. علایی مقدم ادامه داد: طبق قانون کشور ما، مسئولیت صدور گواهی بهداشتی (در زمینه آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز) بر عهده سازمان حفظ نباتات است و مسئولیت صدور گواهی سلامت (ارزیابی باقی مانده سموم، فلزات سنگین، نیترات و سایر مواد شیمیایی در بافت گیاه یا محصول) را وزرات بهداشت و درمان بر عهده دارد. وی بیان کرد: در کتاب قانون صادرات ما که در سامانه گمرک قرار گرفته، تنها مولفه‌ای که صادر کننده الزام به داشتن آن دارد گواهی بهداشتی است و الزامی به گواهی سلامت ندارد، که با تغییر پروتکل کشور مقصد، سازمان حمایت از مصرف کننده آن کشور عنوان کرده که گواهی سلامت محصول هم باید ضمیمه مداراک صادر کننده باشد. در هر صورت برگشت کیوی، فلفل دلمه‌ای و سیب‌زمینی از مقاصد صادراتی شاید به لحاظ نوع محصول در سال ۱۴۰۰ تازگی داشته باشد اما در سال گذشته شاهد برگشت کشمش و هندوانه‌های ایران از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس بودیم. مرجوع شدن برخی از محصولات کشاورزی در شرایطی است که ضروری است در شرایط تحریم و با توجه به ظرفیت بالقوه کشورمان در زمینه تبدیل‌ شدن به قطب صادرات محصولات غذایی و کشاورزی توجه بیشتری به توسعه صادرات غیرنفتی کشور شود.∎​