وحید فرهمند، قائم‌مقام رئیس ساترا، در یازدهمین گفت‌وگوی آزاد پیوست در کلاب‌هاوس با اشاره به وظایف و سطح مداخلات ساترا در فرایند صدور مجوز برای محتواهای صوتی و تصویری از سوی پلتفرم‌های VOD اعلام کرد: مداخلات ساترا مبتنی بر حفاظت از منافع عمومی است؛ یعنی ما هر کاری بخواهیم انجام دهیم حتماً با توجه به منافع عمومی (public interest) انجام می‌دهیم از همین‌ رو به نمایندگی از عموم مردم باید مراقب باشیم سرویس‌ها در عین اینکه توسعه می‌یابند، پای‌شان روی حقوق کاربران نرود.

 

چندی پیش سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت‌وتصویر فراگیر (ساترا) گزارشی از  وضعیت صنعت صوت و تصویر فراگیر در بازه زمانی شش‌ماهه اول ۱۴۰۰ منتشر کرد. در این گزارش به تعداد رسانه‌های منتشرکننده محتوای حرفه‌ای (۵۳ رسانه)، تعریف کارگزاری و اسامی کارگزاران فعال، درخواست‌های انتشار محتوا در شش ماه نخست سال، وضعیت طرح‌های ارائه‌شده و مصرف ترافیک پلتفرم‌ها اشاره شده بود. حالا وحید فرهمند قائم‌مقام ساترا و علی سعد معاون تنظیم‌‌گری اجتماعی ساترا در یازدهمین نشست آزاد پیوست در کلاب‌هاوس از نقش ساترا به عنوان رگولاتور در حوزه تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر تا نگاه و نگرش این سازمان حاکمیتی به طرح حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی موسوم به طرح صیانت و مسئولیت انتشار محتوا در پلتفرم‌های VOD گفته‌اند که در ادامه می‌خوانید:

 

ویژگی‌های رگولاتوری یا تنظیم‌گری چیست؟

«سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت‌وتصویر فراگیر تبدیل به الگویی برای پیاده‌سازی‌ مفهوم تنظیم‌گری در حوزه‌های دیگر شده است اما به دلیل نبود تجربه تنظیم‌گری زیاد در ایران هنوز با بلوغ رگولاتوری در کشور فاصله داریم.» این سخنان وحید فرهمند قائم‌مقام ساترا است که در یازدهمین گفت‌وگوی کلاب‌هاوس پیوست بیان شد و در ادامه افزود: به نظرم مهم‌ترین شاخصه‌ای که یک رگولاتور باید داشته باشد این است که با ذی‌نفعان و جامعه مخاطب شفاف صحبت کند و این یکی از استراتژی‌های ساترا بوده است که از ابتدای پیدایش این نهاد تاکنون آن را در نظر گرفته است.

 

وحید فرهمند، قائم‌مقام ساترا

فرهمند با اشاره به رویکرد شفاف ساترا ادامه داد: تلاش ما این بوده است که در اتاق‌های بسته تصمیمات گرفته نشوند و شفاف‌سازی شود. حتی همین گزارش اخیر ساترا در خصوص فعالیت VODها هم با ایده‌آل‌های ما فاصله دارد اما اینکه مدیوم‌های مختلف باید بین رگولاتور و ذی‌نفعان باشد اصل پذیرفته‌شده و مسلم بین ساترا و صنعت است و این کاتالوگ آغازی بود که ما از طریق آن بتوانیم نکاتی را که وظیفه خودمان می‌دانیم به اطلاع کاربران برسانیم.

 

چگونگی صدور مجوز تولید و انتشار محتوای صوت و تصویر فراگیر

وحید فرهمند، قائم‌مقام ساترا، در این گفت‌وگوی آزاد با تاکید بر اینکه با چند لایه کردن رگولاتوری محتوا نمی‌توانیم به فرایند تهیه و تولید محتوا کمک کنیم گفت: اینکه یک جا مجوز تولید بدهد و یک جای دیگر مجوز انتشار خواسته ما نیست. ما باید همگرا رفتار کنیم تا تولیدکننده و کسی که در لایه پلتفرم وارد این کار شده است تکلیفش را بداند.

 

هرچند محمدجواد شکوری‌مقدم، بنیان‌گذار فیلیمو، در بخشی از گفت‌وگوهای این کلاب با بیان اینکه مسئولیت محتوا باید با صاحبان پلتفرم‌ها داده شود گفت: نظر من این است که بازپرس و نهاد امنیتی، نباید ساترا را بابت محتوا مسئول بداند بلکه صاحبان پلتفرم باید از محتوا دفاع کنند چراکه پلتفرم‌ها برای تولید محتوا سرمایه‌گذاری زمانی و مالی کرده‌اند و انگیزه لازم و کافی را برای دفاع از محتوای تولید شده دارند. این انگیزه بسیار مهم است. در حال حاضر اتفاقی که در تلویزیون افتاده و امیدوارم برای پلتفرم‌هایVOD  اصلاح شود این است که ناظران پخش یا مدیر شبکه و دیگران برای دفاع از محتوای تولیدشده انگیزه لازم را ندارند، تا یک جایی برای این موضوع انرژی می‌گذارند اما وقتی هدف حمله از سوی چند جا قرار می‌گیرند ناگزیر کوتاه‌ می‌آیند و محتوای تولیدشده بی رنگ و لعاب می‌شود.

 

محمدجواد شکوری‌مقدم، بنیان‌گذار فیلیمو

شکوری‌مقدم ادامه داد: اگر تهیه‌کننده این فرصت و مسئولیت دفاع از محتوایی که روی آن سرمایه‌گذاری مالی و معنوی کرده را ‌داشته باشد، قطعاً به هر کجا که لازم باشد می‌رود و توضیح می‌دهد و می‌جنگد تا به توافق یا نتیجه مطلوب برسد و در این مسیر هیچ انگی هم به تهیه‌کننده نمی‌چسبد که چرا او از سرمایه مادی و معنوی‌اش دفاع می‌کند. اما وقتی این مسئولیت بر عهده دیگری باشد متاسفانه عملاً حتی در صورت دفاع با انگ‌های مختلف مواجه می‌شود.

 

آرش برهمند سردبیر ماهنامه پیوست در ادامه این موضوع به واگذاری مسئولیت محتوا به پلتفرم که باعث فشار بیشتر به صاحب محتوا می‌شود و به حکم زندانی اشکان میرآرمندهی مدیرعامل دیوار اشاره کرد.

 

شکوری موسس آپارات و فیلیمو به موضوع مورد اشاره آرش برهمند این‌گونه پاسخ داد: این دو موضوع کاملاً متفاوت است، دیوار یا آپارت سرویس‌های کاربرمحور یا UGC هستند اما در جایی مثل فیلیمو یا سایت خبری پیوست و ماهنامه پیوست یا عصرایران طبق قانون مطبوعات مدیرمسئول در قبال انتشار هر نوع محتوایی مسئولیت دارد. اما در خصوص پلتفرم‌های کابرمحور مسئولیت محتوا باید بر عهده کاربر باشد و در پلتفرم‌های VOD مثل فیلیمو مسئولیت محتوا باید بر عهده صاحب پلتفرم باشد.

 

شکوری‌مقدم گفت: همه محتوای فیلیمو با سرمایه‌گذاری فیلیمو تهیه و تولید شده به همین دلیل طبیعی است مسئولیتش را هم قبول می‌کنیم. اگر قرار است ما ۲۰ سال پلتفرم باشیم، قطعا باید این مدل تغییر کند و مسئولیت با صاحب پلتفرم باشد.

 

وحید فرهمند قائم‌مقام ساترا ضمن رد استدلال شکوری در خصوص دادن مسئولیت انتشار محتوا به صاحبان پلتفرم VOD و نگاه لیبرالی به این موضوع تاکید کرد: میان محتوای مطبوعاتی یا رسانه‌های خبری با محتوای پلتفرم‌های صوت و تصویر فراگیر VOD‌ها تفاوت فاحش وجود دارد و نمی‌توان مسئولیت را بر عهده صاحب پلتفرم گذاشت چراکه این بحث فقط یک موضوع اقتصادی نیست بلکه جنبه‌های فرهنگی دارد که باید از آن مراقبت کرد.

 

همچنین در بخش دیگری از این گفت‌وگوی آزاد، فرهمند قائم‌مقام ساترا در پاسخ این سوال آرش برهمند که پرسید: «ساترا خود را حافظ حقوق کاربران هم می‌داند؟» گفت: بله منطقاً ساترا حافظ حقوق کاربران است، اینکه می‌گویم منطقاً برای این است که اساس مداخلات ساترا حفاظت از منافع عمومی است؛ یعنی ما هر کاری بخواهیم انجام بدهیم حتماً با توجه به منافع عمومی public interest باید انجام دهیم. ما به نمایندگی از عموم مردم باید مراقب باشیم سرویس‌ها در عین اینکه توسعه می‌یابند، پای‌شان روی حقوق کاربران نرود.

 

وضعیت رگولاتوری صوت و تصویر در ایران

قائم‌مقام ساترا در پاسخ به این سوال که آیا سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر، خودش را به عنوان یک نهاد حاکمیتی و نظارتی جدید موفق می‌‌داند گفت: من فعالیت ساترا را در دو مسیر می‌بینم: مسیر اول پخته‌سازی مفهوم تنظیم‌گری و مسیر دوم تنظیم‌گری سرویس‌ها. در مسیر اول نمره خوبی به ساترا می‌دهم و به نظرم این نهاد الگوپذیر شده است؛ یعنی تبدیل به الگویی شده که از آن برای پیاده‌سازی مفهوم تنظیم‌‌گری در حوزه‌های مختلف استفاده می‌شود.

 

وحید فرهمند با اشاره به مسیر تنظیم‌گری و تفاوت‌هایش با رویکرد قضایی یا دولتی توضیح داد: تنظیم‌گری یک ظرفیت جدید برای ایجاد حکمرانی در کشورهاست؛ این یعنی با وجود اینکه یک کشور قوه قضائیه، نظام تسهیلاتی مانند معاونت علمی ریاست جمهوری و غیره دارد، برخی امور را نمی‌توانند انجام بدهند یا برای انجام آن چابک نیستند. در اینجا رگولاتوری وارد شده و کار را انجام می‌دهد. در همه کشورها هم همین‌طور است و خودمان قائل به این هستیم که مفهوم رگولاتوری اصالتاً زاییده یک حوزه اقتصادی بوده و بعد به حوزه‌های دیگر از جمله فرهنگی یا رسانه صوت و تصویر فراگیر منتقل شده است.

 

ساترا چگونه داده‌ها و اطلاعات VODها را جمع‌آوری می‌کند؟

فرهمند در پاسخ به اینکه داده‌های این گزارش چطور جمع آوری شدند و آیا اطلاعاتی از VODها هم دریافت شده است توضیح داد: یکی از چالش‌هایی که من برشمردم که باعث شده است با بلوغ فاصه داشته باشیم همین بحث داده‌هاست. این موضوع در کشورهایی که از لحاظ رگولاتوری مترقی‌تر هستند و سابقه مثبت و خوبی دارند موضوعی حل‌شده است. در کشور ما همه در مقابل بحث داده گارد می‌گیرند چون آن را سرمایه خودشان می‌دانند و به نظر من هم دغدغه بحقی است.

 

قائم‌مقام ساترا ادامه داد: روز اولی که ساترا وارد بحث محتوا شد، سرویس‌ها در ارائه محتوایشان به ساترا بسیار محتاط عمل می‌کردند و نگران نقض مالکیت فکری محتوای خود بودند. به همین دلیل در ابتدا اصرار داشتند که محتواها با فرمت DCP تحویل داده شود تا احتمال نقض مالیکت فکری به حداقل برسد و ما هم زیرساخت‌هایی را آماده کردیم تا بتوانیم با DCP محتوا را بررسی کنیم. اما همین کار هزینه‌ای برای سرویس‌ها داشت و بعدها به منظور جلوگیری از هزینه‌ اضافی برای کد کردن اطلاعات به این نتیجه رسیدند که ساترا فرایند استانداردی دارد و در حال حاضر محتواها به صورت سنتی به ساترا داده می‌شود و خارج می‌شود.

 

آیا VOD‌ها نگران اعلام اطلاعات خود به ساترا هستند؟

آرش برهمند سردبیر ماهنامه پیوست با اشاره به اینکه به نظر می‌رسد ساترا تاکنون متفاوت با نهادهای دیگر عمل کرده است این سوال را مطرح کرد که «آیا این تصور یا درک درست است که بازیگران بازار VODها باید نگران اطلاعات خودش باشند و چرا این کار زمینه‌ کنترل بیشتر از سوی نهادهای حاکمیتی همچون ساترا را فراهم می‌کند؟»

 

فرهمند قائم‌مقام ساترا در پاسخ به این سوال گفت: داده‌‌ها چندین سطح دارند، در یک سطح داده‌هایی هستند که از قدیم‌الایام منتشر نمی‌شدند و دلیلش هم همین موضوعی است که شما به آن اشاره کردید. اما در داده‌های تجاری که می‌توان از آن خلق ثروت کرد من کاملاً این حق را به رسانه‌ها می‌دهم که نگران باشند اگر سرویس رقیب از داده‌های آنها اطلاع پیدا کند، دچار تبعاتی شوند. ساترا برای حل این موضوع تلاش کرده است تا بین خودش و سرویس‌های دیگر تفاوت ایجاد کند و این داده‌ها را بدون اینکه نقض یا نشتی در آنها اتفاق بیفتد تحویل بگیرد.

 

او ادامه داد: سرویس‌های مترقی دنیا در حوزه VOD حتی به کاربران‌شان اعلام کرده‌اند که در ماه‌های آینده یا دوران اشتراک آنها چه تعداد اپیزود محتوایی را منتشر خواهند کرد تا بر اساس آن کاربران انتخاب کنند که می‌خواهند اشتراک پرداخت کنند یا نه. به نظر من انتشار این داده‌ها ضروری و جزو حقوق کاربر است. ساترا هم با توجه به اینکه نقش محوری در این حوزه دارد سعی می‌کند همان‌طور که حافظ حقوق این سرویس‌هاست از حقوق کاربران هم در مقابل سرویس‌ها دفاع کند. تصور من این است که در گزارش‌های بعدی به این حوزه به شکل بالغ‌تری خواهیم پرداخت.

 

فرهمند اضافه کرد: اما اینکه ما چقدر در پیاده‌سازی رگولاتوری سرویس‌های صوت و تصویر فراگیر موفق بوده‌ایم، بهتر است به اظهارنظرهای خود رسانه‌ها و پلتفرم‌ها تکیه شود.

 

نسبت ساترا با طرح صیانت چیست؟

وحید فرهمند در ادامه نشست با اشاره به طرح حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی موسوم به صیانت گفت: گزاره اول طرح صیانت این است که یک سرویس خارجی چنانچه بخواهد در ایران فعالیت کند، باید نظام‌مند برخورد کند و نمی‌تواند نگاه از بالا به پایین داشته باشد، همچنین نمی‌تواند با میزهای شیب‌دار با ایران صحبت کند و بگوید حالا که سرویسش سهم بازار خوبی از ایران گرفته پس شما (ایران) احتمالاً در موضع انفعال هستید نسبت به من و نمی‌شود یا نمی‌توانید با ما کاری بکنید (دارم تلویحاً به این موضوع اشاره می‌کنم قطعاً شما و مخاطبان این کلاب می‌دانند به چه چیزی اشاره‌ می‌کنم).

 

قائم‌مقام ساترا اضافه کرد: پس برای اینکه این ساختار اصلاح و شکسته شود ما نیاز به یک چارچوب و روند داریم. در واقع جمهوری اسلامی نیاز به یک پروپوزال دارد که هر سرویسی که می‌خواهد بیایید در ایران فعالیت کند مبتنی بر این پروپوزال باشد. در این پروپوزال اقتضائات و مناسبات تجاری سرویس‌های داخلی هم باید دیده شده باشد تا در این فرایند له نشوند ضمن اینکه اقتضائات فرهنگی کشور هم لحاظ شود.

 

فرهمند با اشاره به اینکه باید زودتر از اینها به حقوق کاربران در فضای مجازی توجه می‌شد ادامه داد: اگر طرح صیانت راجع به این صحبت می‌کند حتماً طرح خوبی است. من هم به عنوان ساترا و هم به عنوان کسی که نظرش را خواسته‌اند قائل به نظام چندسطحی در این خصوص هستم؛ یعنی طبقه‌بندی ساختارها برای مواجهه با این صنعت اعم از داخلی یا خارجی. این موضوع هم چیز جدیدی نیست در خیلی از جاهای دنیا پیگیری شده است. با این دید اگر به طرح صیانت نگاه کنیم، می‌توان گفت طرح صیانت خیلی دیر مطرح و اعلام وصول شده است. باید خیلی وقت پیش چنین طرحی می‌داشتیم.

 

قائم‌مقام ساترا افزود: در حال حاضر هر چقدر هم تلاش کنیم هنوز که هنوز است به بازار پیام‌رسان داخلی بدهکاریم. متاسفانه پیام‌رسان‌های داخلی آنچنان که باید و شاید نتواسته‌اند مخاطب خودشان را به دست آورند. این معلول آن است که ما نتوانسته‌ایم نظام مشخصی برای پذیرایی از سرویس‌های خارجی داشته باشیم. این اتفاق می‌توانست برای حوزه صوت و تصویر هم اتفاق بیفتد و الآن به جای اینکه در این روم با آقای محمدجواد شکوری صحبت کنیم احتمالاً شاید مجبور بودیم با مدیر یک سرویس خارجی گفت‌وگو کنیم.

 

جایگاه ساترا در صورت تصویب طرح صیانت

آرش برهمند در ادامه نشست به این موضوع اشاره کرد که در طرح صیانت عملاً یک نهاد بالادستی برای رگولیت کردن تشکیل می‌شود و از قائم‌مقام ساترا راجع به آینده سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر پرسید.

 

فرهمند در پاسخ به این سوال گفت: این فقط موضوع یا مساله ساترا نیست. در جلسات مختلف در این خصوص خیلی بحث شده است، ما هم ساختارهای چندوجهی یا نظام حکمرانی چندسطحی پیشنهاد دادیم که الآن در دست بحث و بررسی است و احتمالاً راه‌حلی برای همین موضوعی که شما اشاره کردید. در این پیشنهاد ما می‌توانیم یک رگولاتور کلان داشته باشیم که چارچوب‌های کلان را به بازار و رگولاتورهای پایین دستی می‌دهد. اتفاقاً الزامات تخصصی توسط رگولاتورهای بخشی پیش می‌رود و یک نسبت طولی بین رگولاتور بخشی و رگولاتور رگولاتورها برقرار می‌شود.

 

فرهمند با اشاره به سطوح مختلف رگولاتوری و ذی‌نفعان در پیشنهاد ارائه‌شده برای طرح حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی اضافه کرد: در همین کلاب من سه سطح را بررسی کردم: یک سطح بیزینس‌ها، یک سطح رگولاتورهای بخشی و یک سطح دیگر رگولاتور رگولاتورها خواهند بود.

 

او صحبت‌های خود را در این گفت‌وگوی آزاد اینچنین به پایان رساند: اینکه آینده ساترا چه می‌شود موضوع ثانویه است و اصلی نیست. به عنوان یک کاربر برای من رویکرد طرح صیانت مهم است. من معتقدم سرویس خارجی عاشق چشم و ابروی ما نیست بلکه اگر سرویس خارجی یک جایی در رقابت با محتوای داخلی و محتوای خودش حس کند رقابت را از دست می‌دهد به هر بهانه‌ای با شما مقابله می‌کند تا بتواند سهم بازارش را داشته باشد. این یک واقعیت است که به نظر من حاضران در این نشست مصداق‌های آن را می‌دانند. اگر طرح صیانت قرار است به این موضوعات بپردازد، من آن را در آغوش می‌گیرم و می‌گویم خیلی دیر آمدی اما خوش آمدی. هرچند درباره کیفیت رگولاتورهای تخصصی و بخشی و رگولاتوری که در طرح آمده نظراتی دارم که شخصاً هم از موضع ساترا و هم موضع شخصی نکات را گفته‌ایم و امیدواریم در جلسات پیش‌ رو مورد توجه قرار گیرد.