به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، حضرت زینب (س) دارای شخصیتی برجسته و کاملی از تمامی جهات بوده‌اند. برای ایشان مقامات و صفات فراوانی ذکر شده است و روایات زیادی در شان وی از ائمه اطهار (ع) نقل شده است. وی تا حدود پنج یا شش‌سالگی تحت اشراف شخص پیامبر اکرم (ص) و در آغوش مادر بزرگوارش حضرت زهرا (س) پرورش یافت و از این پس مسؤولیت تربیت و پرورش او به عهده امام علی (ع) گذارده شد. تا اینکه در سال ۱۷ هجری به همسری پسرعمویش «عبدالله بن جعفر» درآمد. لذا در این خصوص با حجت الاسلام «ابراهیم بهاری»، کارشناس مذهبی گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه تقدیم حضورتان می شود.

در خصوص تولدو زندگینامه حضرت زینب (س) توضیح بفرمایید؟

حضرت زینب (س) در روز پنجم جمادی اولی در شهر مدینه متولد شدند. بر اساس روایات متعدد نامگذاری این بانوی بزرگوار توسط پیامبر اسلام (ص) صورت گرفت. زينب را مخفف‌ «زين اب‌» دانسته‌ اند، يعنى «زينت پدر».ایشان دختر بزرگ اولین پیشوای شیعیان حضرت امیرالمومنین علی ابن ابیطالب (ع) و حضرت فاطمه (س) می باشند. همسر گرامی حضرت عبدالله فرزند جعفر بن ابیطالب بود. دو پسر از فرزندان حضرت زینب (س) بنام های عون و محمد از همسرشان عبدالله بن جعفر در واقعه کربلا حضور داشته و ایشان را همراهی می کردند. آن ها در رکاب دایی بزرگوارشان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) به شهادت رسیدند، برخی از مورخان می گویند قبر حضرت زینب (س) در مصر است. در روایت آمده است، حضرت زینب (س) به علت افشاگری علیه دستگاه بنی امیه، مجبور شد كه مدینه را ترك كند. از این رو مصر را انتخاب كرد. بعد از مدتی اقامت  همان جا از دنیا رفت. سیده زینب در شهر قاهره هم اكنون زیارتگاه مجلل و با شكوهی است البته گفته شده است این قبر متعلق به زینب بنت یحیی بن حسن الانور ابن زید ابن حسن ابن علی بن ابیطالب است كه به دلیل تشابه اسمی با حضرت زینب (س) عقیله بنی هاشم اشتباه گرفته شده است. به هر حال در تاریخ نقل شده که حضرت فاطمه (س) سه دختر به نام های زینب، ام الکثوم و سکینه بنت علی داشتند که سکینه در منطقه رادیار دمشق دفن می باشد. حضرت زینب (س) در حادثه کربلا 51 سال داشتند. به دلیل جراحات، سختی ها و غصه هایی که متحمل بعد از یک سال و نیم از گذشت واقعه کربلا وفات یافتند. وقتی کاروان کربلا به مدینه بازگشت، این بانوی بزرگوار به قدری پیر و شکسته شده بود که هیچ کس حتی ام البنی و همسرشان عبدالله نیز وی را نشناختند.

در مورد شخصیت این بانوی بزرگوار توضیح دهید؟

چند شاخصه مهم از حضرت زینب (س) در تاریخ وجود دارد که کمتر به آنها پرداخته شده است. یکی از این شاخصه ها، مفسر بودن این بانوی بزرگوار بود. حضرت به عنوان تفسیر قرآن پرده از آیات قرآن برداشتند و عمق آنها را برای مردم بیان کردند. ایشان در مدتی که در کوفه ساکن بودند به زنان کوفه درس تفسیر می گفتند. کلاس دیگری که وجود مقدس حضرت زینب (س) داشتند، کلاس فقه بود. ایشان به عنوان یک شخص مورد اعتماد و تکیه گاه بسیاری از بانوان بود. هم در مدینه و هم در کوفه برای افرادی که مراجعه می کردند، پاسخ می دادند. نکته مهم دیگر اینکه حضرت زینب (س) دارای ولایت تکوینی بودند. این بانوی بزرگار معصوم (معصومه) نبودند ولی وجود مبارک ایشان جدا از عصمت نبود. هیچ کسی نمی تواند حتی یک گناه برای حضرت زینب (س) پیدا کند؛ حتی ارتکاب به گناه در ذهن ایشان هم خطور نمی کرد؛ به همین دلیل این بانوی بزرگوار را صاحب عصمت صغری (معصومه صغری) می دانند. عصمت کبری متعلق به مادر گرامی شان حضرت فاطمه (س) است و عصمت صغری را بر ایشان نامیده اند. وی به دلیل داشتن چنین ویژگی ای قدرت احاطه بر محیط را پیدا کردند؛ بنابراین اگر انسان اصول الهی را رعایت کند به جایگاه والایی دست می یابد که این بانوی بزرگوار به این درجه از مقامات الهی و عرفانی دست یافتند.

به گفته مورخین زمانی که حضرت زینب (س) در جمع مردم کوفه فرمودند: ساکت باشید، حتی صدای زنگوله هایی که به گردن شترها بودند، ساکت شدند و نفس ها در سینه حبس شد که این را می توان ناشی از ولایت تکوینی آن حضرت عنوان کرد؛ بنابراین ولایت تکوینی حضرت زینب (س) در عاشورا بروز و ظهور کرد، هرچند مباحث تربیتی خاندان حضرت امیر (ع) بعد از شهادت حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) بر عهده امام حسن مجتبی (ع) و امام حسین (ع) گذاشته بود اما تربیت خانوادگی و هدایت دختران و زنان بر عهده حضرت زینب (س) واگذار شده بود و در مباحث حدیثی از این بانوی بزرگوار به عنوان یک محدث یاد می کنند؛ به عنوان مثال خطبه ای از حضرت زینب (س) است که در سن 4-5 سالگی در مسجد در کنار مادرش آن را حفظ کرده اند که این تمام قدرت کامله ای است که پروردگار عالم به وی عنایت کرده است که مرحوم طبرسی در «احتجاج و صاحب بلاغات» و ابوالفرج اصفهانی در «مقاتل الطالبین» به این خطبه حضرت زینب (س) اشاره کرده اند.

اما یکی از ویژگی های مهم حضرت زینب (س) که در واقعه عاشورا بسیار نمود پیدا کرد، پرستاری و ابراز محبت و دلسوزی ایشان در حد اعلاء به بازماندگان واقعه کربلا است. بسیاری از اهل قلم نوشته اند اگر بگویند زینب اسیر دشمن شد در حق وی جفا کرده اند، چرا که دشمن اسیر رفتار این بانوی بزرگوار اسلام شده بود، چون می بایست مسئولیت خطیری را به سرمقصد منزل برساند که برادر بزرگوارشان امام حسین (ع) بر عهده وی گذاشته بودند. به تعبیر شهریاری که فرمود: «بردن اهل حرم دستور بود و سر غیب     ورنه این بی ‌حرمتی ها کی روا دارد حسین» لذا این پرستاری اهل کاروان، صبر در برابر این همه شدائد و سختی های دشمن و شاکر بودن این بانوی بزرگوار که وقتی پرسیدند: همه اینها ذلت است، فرمود: «مَا رَأَیْتُ إِلَّا جَمِیلا» من چیزی جز زیبایی ندیدم و خداوند زندگی ما را با شهادت رقم زده است، همه اینها بیانگر مسئولیتی است که امام حسین (ع) بر ایشان سپرده بودند و باید به سرمقصد مقصود می رساندند.

 امام سجاد (ع) فرمودند: من تا آخر عمرم مدیون عمه ام زینب (س) هستم، چون لحظه ای که شراره های آتش از خیمه ها بیرون می رفت و همه در حال فرار بودند، عمه ام خود را به آتش زد و من را از درون خیمه ها بیرون کشید. همچنین «عمید بن مسلم» راوی سپاه یزید نقل می کند دیدم زنی خود را به شعله های آتش می زند. گفتم مال دنیا ارزشی ندارد که  این گونه خود را به آتش می اندازید، گفت مال دنیا چیست، جگرگوشه برادرم درون خیمه هاست که دیدم علی بن حسین را بیرون کشید، پرسیدم این زن کیست، گفتند این دختر علی (ع) زینب کبری(ع) است و در جای دیگر مطرح می کند: «کالشمس الطالع»، دیدم زنی مانند خورشید می درخشد و به سمت میدان جنگ می دود، گاهی صدا می زند، برادرم و گاهی فریاد می زند برادرزاده ام، گفتم این زن کیست، گفتند این دختر علی بن ابیطالب است که آن لحظه خود را بر سر علی اکبر (ع) رساندند؛ بنابراین حضرت زینب (س) همه این مسایل، سختی ها و شدائد کربلا را با تمام وجود تحمل می کنند که به آن هدف و سرمنزل مقصود که همان پاسداری از دین مبین اسلام است، برسند.

مهمترین ویژگی حضرت زینب (س) که می تواند الگوی خوبی برای جامعه ما به ویژه زنان و دختران باشد چیست؟

اولا حضرت زینب (س) آگاه به زمان خود بودند. این مسئله بسیار مهمی است که امروزه بانوان و دختران ما به تاسی از این بانوی بزرگوار به این سطح از آگاهی، فهم و درک از محیط و زمانه خود برسند و همچنین حضرت علاوه بر آگاه بودن به زمان خود، یک زن صبور و حلیم بودند. ممکن است هر فردی صبور باشد اما حلیم بودن بسیار مهم تر است. حضرت زینب (س) نه تنها در برابر ناروایی ها، رفتارها و حرف های سخیف دشمنان و دیگران صبوری می کردند بلکه به آنها ابراز محبت هم می نمودند. بشیر فردی بود که هدایت کاروان کربلا را بر عهده داشت، می گوید: وقتی به مدینه رسیدیم، یک نفر آمد و مقداری پول به من داد، گفتم این چیست، گفت این را بانو زینب به شما دادند و تشکر کردند که در مسیر برگشت با ما رفتار خوبی داشتید. بشیر گریست و گفت شما با چه خانواده ای بر سر جنگ آمدید که حتی به دشمن خود هم لطف می کنند. وقتی کوچکترین محبتی را می بیند آن را فراموش نمی کند لذا این صبر توام با حلم، محبت و لطف در حق همه افراد جامعه یکی از ویژگی های مهم شخصیتی این بانوی بزرگوار اسلام بود.

 لذا دلیل نامگذاری روز تولد ایشان به عنوان روز پرستار، پرستاری ایشان از امام سجاد (ع) در واقعه کربلا به همراه دیگر مصیبت زدگان این واقعه بود. ایشان ضمن اجرای رسالت مهم حفظ و تبلیغ واقعه عاشورا از بیمار کربلا هم با بردباری تمام پرستاری کردند. درست است دایره احساس و عاطفه خانم ها نسبت به آقایان بیشتر است، اما اینکه این محبت و عاطفه بی منت، بدون دغدغه و بدون هیچ چشمداشتی باشد، مهم تر است و اینکه این محبت و ایثار را به دریای بیکران پروردگار عالم بسپارد، حقیقتی مهم است؛ بنابراین آن صبر و حلمی که حضرت زینب (س) در واقعه کربلا نشان دادند، درسی نه تنها برای مردم آن دوران بلکه جامعه امروز ما هم شد. بسیاری از پرستاران ما با تاسی از حضرت زینب (س) حاضرند حتی جان خود را فدا کنند کما اینکه در این دو سال اخیر در بحران کرونا  شاهد بودیم، بسیاری از پرستاران و کادر پزشکی ما غریبانه و مظلومانه ایستادند و جان هزاران بیمار کرونایی را نجات دادند، چه بسا خود نیز در این راه قربانی شدند. همچنین در دوران دفاع مقدس نیز شاهد بودیم که بسیاری از پرستاران و بهیاران (زن و مرد) فداکارانه و ایثارگرانه به درمان مجروحان جنگی می پرداختند که همه اینها از حضرت زینب (س) الگوبرداری کردند.

حضرت زینب (س) چه نقش و جایگاهی در پاسداری از دین مبین اسلام داشتند؟

مرحوم «منزوی» از شعرای آیینی استان اردبیل می فرماید: کربلا در کربلا می ماند اگر زینب نبود. همچنین امام سجاد (ع) فرمودند: اگر بعد از مرگ معاویه، یزید نامی به قدرت نمی رسید و در مقابل پدرم نمی ایستاد و قیام عاشورا رخ نمی داد از اسلام هیچ چیزی باقی نمی ماند و همچنین امام صادق (ع) نیز فرموده اند:اگر صلح امام مجتبی (ع) و شهادت سیدالشهدا (ع) نبود، هیچ اثری از نبوت باقی نمی ماند؛ در واقع از یکتاپرستی و توحید هیچ اثری نمی ماند.

حضرت زینب (ع) پیام راستین عاشورا را به گوش جهانیان رساند،  اینکه در مقابل حاکم زمان خود بدون هیچ ترس و لرزی می ایستند و با اسم کوچک صدا می زند یا یزید، هر نقشه ای می خواهی بکش و هر تلاشی می خواهی بکن والله نمی توانی محبت ما را از قلب های انسان های آزادیخواه پاک کنی،خدا این را در وجود این بانوی بزرگوار نهادینه کرده است، بنابراین زینب (س) زنده نگاه دارنده دین و قیام عاشورا است. زینب رفت تا آن هدف اصلی را پیاده کند. زمانی که حضرت زینب (س) در روز اربعین به قبر امام حسین (ع) برگشت به سیدالشهدا فرمودند: من رفتم و بار مسئولیتی را که بر دوش من گذاشته بودی را به مقصد رساندم؛ بنابراین اسلام مدیون فداکاری های حضرت زینب (س) است، یعنی زینب چنان گام بزرگی برای پاسداشت دین اسلام برداشت که امروز هر فردی که از سایه سار دین بهره برداری می کند، یقین بداند که مدیون این بانوی بزرگوار اسلام است.