همشهری- یکتا فراهانی: در برخی کشورهای اروپایی با گذشت نزدیک به ۲ سال از شیوع کرونا، کار به رکوردشکنی موارد ابتلای روزانه کرونا کشیده شده؛ مثل آلمان و انگلیس که به‌ترتیب ابتلای ۷۵ هزار و ۴۰ هزار نفر در یک روز را ثبت کرده‌اند. حالا همین وضعیت سبب شده تا برخی محدودیت‌های کرونایی به این کشورها بازگردانده شود؛ به‌طوری‌که اتریش اعلام کرده از فوریه ۲۰۲۲ واکسیناسیون در این کشور اجباری می‌شود و کشورهای جمهوری چک و اسلواکی هم محدودیت‌های جدیدی برای افراد واکسینه نشده ابلاغ کرده‌اند. دولت اسلواکی از چند روز پیش اعلام کرد که واکسینه نشده‌ها، قرنطینه اجباری و از دسترسی به مکان‌های عمومی مراکز ارائه‌دهنده خدمات منع می‌شوند. در هفته‌ای که گذشت سازمان بهداشت جهانی نسبت به مرگ‌ ۵۰۰ هزار نفر بر اثر کرونا تا مارس ۲۰۲۲ یعنی اوایل اسفند ۱۴۰۰ در اروپا خبر داده بود. حالا در ایران هم با وجود کاهش آمار فوت و ابتلا، وضعیت نگران‌کننده‌ای تحت‌تأثیر کشورهای اروپایی گزارش می‌شود.

گفت‌وگوی محمد جزایری، استاد ویروس‌شناسی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران و رئیس شبکه تحقیقات بیماری‌های ویروسی کشور درباره این نگرانی‌ها با همشهری را در ادامه می‌خوانید:

• موارد ابتلا به کرونا در دنیا، بار دیگر افزایش قابل‌توجهی داشته و حتی شاهد هشدارهای سازمان بهداشت جهانی در این زمینه هستیم. این موضوع چقدر می‌تواند برای ادامه پاندمی خطرناک باشد و در ایران وضعیت ما به چه صورت خواهد بود؟

اخیرا سازمان بهداشت جهانی هشداری درباره احتمال موارد بیشتر ابتلا به بیماری کرونا و عوارض ناشی از آن در دنیا داده و در آن به اتفاقاتی که در استرالیا، اتریش و به‌ویژه انگلیس افتاده اشاره کرده است؛ به همین دلیل، به‌نظر می‌رسد محدودیت‌های اجتماعی دوباره در بعضی از این کشورها اجرا شود. این سازمان، در تابستان در مورد پاییز و زمستان امسال ابراز نگرانی و اعلام کرده بود که شیوع کرونا در زمستان ۲۰۲۱، در نیمکره‌شمالی، حتی با وجود پوشش نسبتا قابل‌قبول واکسیناسیون در دنیا، نگران‌کننده است. یکی از مهم‌ترین دلایل این موضوع، سرمای فصل زمستان و مشکلات مربوط به راه‌های بیشتر انتقال بیماری‌های مختلف ویروسی ازجمله کوویدـ۱۹ است که به‌طور کلی به تهاجم و انتشار بیماری‌های ویروسی کمک زیادی می‌کند. مشکل دیگری که اوضاع را سخت‌تر می‌کند، همزمانی عفونت‌هایی است که می‌توانند در کنار کوویدـ۱۹ ایجاد شوند. نکته دیگر اینجاست که در این وضعیت پزشکان در تشخیص میان ابتلا به کرونا و بیماری‌های دیگر دچار مشکل می‌شوند؛ بنابراین هر دوی این موارد باعث افزایش نگرانی در کشورهای دنیا به‌ویژه کشورهای نیمکره‌شمالی می‌شود.

• واکسیناسیون نمی‌تواند جلوی پیشروی کرونا را بگیرد؟

هم‌اکنون پوشش واکسیناسیون در دنیا قابل‌قبول است، اما هنوز به حدی نرسیده که بتواند خیال سازمان بهداشت جهانی و دیگر سازمان‌ها و همچنین مردم را راحت کند. براساس آمارهای موجود، بین ۲۲ تا ۲۸ درصد از جمعیت کشورها، به دلایل مختلف تحت پوشش واکسیناسیون قرار نگرفته‌اند. اگر این افراد به‌طور اتفاقی در کنار یکدیگر قرار بگیرند، احتمال انتقال و ابتلا به بیماری بالا می‌رود؛ یعنی اگر تعداد قابل‌توجهی از واکسینه‌نشده‌ها در یک استادیوم، مدرسه یا هر فضای سرپوشیده دیگری قرار بگیرند، ویروس به هر طریقی بین آنها شایع می‌شود. واکسینه‌نشده‌ها، تهدیدی جدی برای جوامع به شمار می‌روند. به‌طور کلی ویروس mRNA برای ایجاد عفونت و بیماری نیاز به حضور گسترده جمعیتی آسیب‌پذیر دارد. برای کرونا، این امر در اواخر ۲۰۱۹ در چین و متعاقب آن در دنیا فراهم شد؛ البته به این موضوع باید توجه کرد، افرادی که واکسن زده‌اند هم درجه‌های مختلفی از استعداد ابتلا به بیماری را دارند؛ به‌ویژه افرادی که سن‌شان بالاست و بیماری‌های زمینه‌ای مثل فشارخون، دیابت، بیماری‌های قلبی- عروقی، بیماری‌های ریوی و کلیوی دارند. این بیماری‌ها علت اصلی مرگ‌های ناشی از کرونا به شمار می‌رود؛ بنابراین افرادی که واکسن زده‌اند هم ممکن است، با وجود داشتن بیماری‌های زمینه‌ای البته با درصد بسیار پایینی، مبتلا به بیماری‌ و عوارض ناشی از بیماری شوند.

• در ایران هنوز نزدیک به ۱۲ تا ۱۳ میلیون نفر از جمعیت هدف واکسن دریافت نکرده‌اند. چقدر این افراد می‌توانند برای شیوع سویه جدید خطرناک باشند؟

تا زمانی ‌که واکسیناسیون در کشور کامل نشود، نگرانی برای انتقال ویروس وجود دارد. هم‌اکنون در کشور ما مدارس، دانشگاه‌ها و اماکن عمومی در حال بازگشایی‌اند؛ به همین دلیل این نگرانی در کشور ما وجود دارد. متخصصان و ویروس‌شناسان هم نسبت به این موضوع نگران‌ هستند. علت نگرانی هم رعایت نکردن پروتکل‌های اجتماعی و همچنین احساس امنیت کاذبی است که در جامعه بین مردم احساس می‌شود. مردم تصور می‌کنند خطر رفع شده است؛ درصورتی که چنین نیست. البته با توجه به میزان واکسیناسیون انجام شده در کشور، بعید به‌نظر می‌رسد که شدت پیک‌های جدید به اندازه قبلی‌ها باشد، اما به هر حال همراه با عوارض بیماری، افزایش بستری و مرگ‌ خواهد بود. به هر حال با توجه به وضعیت دنیا، از حالا تا پایان سال با این خطر مواجهیم.

• در این وضعیت کشورها چطور می‌توانند از خود محافظت کنند تا دوباره با پیک‌های شدید مواجه نشوند؟

هم‌اکنون ۲ نوع تهدید در جوامع دنیا و ازجمله ایران وجود دارد؛ یکی افراد واکسینه‌شده‌ای که بدون رعایت پروتکل‌های بهداشتی در اجتماع حاضر می‌شوند و دوم، حضور افراد واکسینه‌نشده در سطح جامعه. این افراد سبب ایجاد یک زمینه بسیار مساعد برای حضور ویروس (و خصوصا نوع جهش‌یافته آن) می‌شوند. جهش‌های جدید ویروس می‌تواند تهدیدی برای افراد واکسینه شده هم باشد؛ یعنی احتمال ایجاد مقاومت علیه واکسن را به‌دلیل جهش‌های ایجاد شده افزایش می‌دهد. نباید فراموش کرد که در قرن ۱۶میلادی و به‌دنبال همه‌گیری طاعون یا همان «مرگ سیاه» در اروپا، هرگاه افراد خانواده‌ای تماما به طاعون مبتلا می‌شدند از سوی حکومت‌ها محکوم به حبس در خانه تا زمان مرگ بودند؛ یعنی در نبود واکسن، این اتفاق برای بیماران می‌افتاد. حالا در قرن بیست‌ویکم، وجود واکسن نعمتی برای افراد به شمار می‌رود؛ به شرطی که آن‌قدر درصد افراد واکسینه شده در اجتماع افزایش پیدا کند تا ویروس امکان آسیب‌رسانی به جمعیت گسترده را نداشته باشد و به همان موارد ابتلای تک‌گیر بسنده کند. یادمان باشد با یک عامل عفونی بی‌خرد طرف نیستیم. این یک پدیده هوشمند در برابر بشری است که داعیه تسخیر سیاره‌ها در منظومه شمسی را در آینده دارد.