گروه سیاسی/ «رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دوشنبه اول آذر در حالی به تهران سفر میکند که آژانس روز گذشته در جدیدترین گزارش خود خبر داد که ایران به رغم تعهداتش در برجام از محدودیت‌های توافق هسته‌ای از جمله سطح غنی‌سازی اورانیوم و ذخایر اورانیوم غنی‌شده عبور کرده است.
گزارش آژانس همچنین به سایت هسته‌ای «تسای کرج» اشاره کرده و افزوده است که این سازمان قادر به نصب دوربین‌های جایگزین در این کارگاه نیست تا بتواند مطمئن شود که آیا تولید لوله‌های روتور سانتریفیوژ در آن از سر گرفته شده است یا خیر.
انتشار این گزارش و نهایی شدن تاریخ سفر «گروسی» به ایران در حالی پیش از آغاز نشست شورای حکام و مذاکرات ایران و کشورهای 1+4 صورت می‌گیرد که روابط ایران و آژانس در هفته‌های اخیر تحت تأثیر درخواست این نهاد بین‌المللی برای بازدید از مرکز هسته‌ای «تسای کرج» قرار گرفته است. این در حالی است که طی بیش از چند ماه گذشته روند همکاری ایران و آژانس در سایه ناخرسندی تهران از وضعیت اجرای توافق هسته‌ای و در عین حال کاهش تعهداتش در قالب این توافق به نحوی کج‌دار و مریز پیش رفته است.
با این همه بر اساس گفته‌های بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی، مدیرکل آژانس هفته آینده به تهران می‌آید و با محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران دیدار و گفت‌وگو میکند.
اختلاف نظر درباره «تسا»
مجتمع هسته‌ای تسای‌کرج یکی از چند مرکزی است که با طراحی و تولید ماشین‌‌های سانتریفیوژ نسل جدید که با سرعت بسیار بالاتری غنی‌سازی اورانیوم را انجام می‌دهند، نقش مهمی در روند برنامه هسته‌ای ایران دارد. هر چند این مرکز پیش‌تر تحت نظارت آژانس قرار داشت اما در پی حمله خرابکارانه شهریورماه گذشته به تأسیسات هسته‌ای کشور، یکی از چهار دوربین آژانس در این مجتمع خساراتی خورد که در ادامه مانع از تداوم نظارت آژانس بر این مرکز شد.
ایران بعد از این حمله در پی سفر «گروسی» به تهران و تفاهمی که دو طرف به آن دست پیدا کردند، اجازه تعویض کارت حافظه دوربین‌های آژانس در بسیاری از تأسیسات هسته‌ای خود را داد و قابل انتظار بود که مجتمع هسته‌ای کرج از این تأسیسات مستثنی شده تا خسارت‌های وارده ارزیابی و جبران شود. مجاز نشدن آژانس به نصب دوربین در مرکز «تسا» سبب شد مدیرکل آژانس بعد از تفاهم با تهران نسبت به این موضوع معترض شود و آن را چالشی در روند همکاری‌های دوجانبه توصیف کند. این اعتراض در حالی بود که تهران پیش از آن، در اقدامی تلافی جویانه در چهارچوب قانونی که مجلس به تصویب رسانده بود، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کرده بود اما پس از آن طی تفاهم موقتی که در بیانیه مشترک ۱۲ سپتامبر اعلام شد، پذیرفت که با حفظ دوربین‌های این نهاد در مراکز مورد درخواست، اطلاعات ثبت شده را در فرایند توافقات بعدی در اختیار مقام‌های آژانس قرار دهد. اختلاف پیرامون مجتمع هسته‌ای کرج در چنین فرایندی قابل ارزیابی است.
ایران به رغم متوقف کردن اجرای داوطلبانه همکاری‌اش با آژانس در راستای تحقق وعده همکاری که به آژانس داده بود، رایزنی‌های خود را با مسئولان این نهاد بین‌المللی پیرامون موضوع اختلافی تسای کرج ادامه داد و در پاسخ به درخواست «گروسی» جهت گفت‌وگو و سفر به تهران، رایزنی‌های مستمری را به جریان انداخت و در عین حال تأکید داشت که باید برای حل این موضوع تدبیر خاصی شود.
مشخص شدن تاریخ سفر مدیرکل به تهران در نهایت نشان می‌دهد که دو طرف به نقطه عزیمتی برای حل و فصل موضوع مورد بحث دست پیدا کرده‌اند تا این مسأله اختلافی از دستور کار مذاکرات فی مابین حذف شود.
ادامه همکاری دوجانبه
از این رو در پی انتشار گزارش جدید آژانس، نمایندگی کشورمان از مقام‌های این سازمان خواست که از اظهارنظر عجولانه با اهداف سیاسی بپرهیزند.
«محمدرضا غایبی» سرپرست نمایندگی ایران در واکنش به ادعاهای اخیر «گروسی» در گزارش اخیرش اعلام کرد: «مدیرکل دعوت ایران برای سفر به تهران را پذیرفته تا دیدارهای سطح بالایی با مقامات دولت ایران برای بحث در مورد موضوعات مورد علاقه طرفین بر اساس بیانیه مشترک ۱۲ سپتامبر داشته باشد.» نماینده ایران این را هم گفت که «با وجود تفاوت نظرهای فنی ایران با آژانس، تعاملات در این زمینه بین دو طرف با هدف حل و فصل نهایی موضوعات فیمابین همچنان ادامه دارد و کشورهای عضو آژانس باید از هرگونه اظهار نظر عجولانه یا با اهداف سیاسی در این زمینه پرهیز کنند.»
برش
خبرسازی ایران ستیزان
همزمان با اعلام خبر سفر قریب الوقوع مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران، رسانه امریکایی «وال استریت ژورنال» با انتشار خبری درباره ازسرگیری فعالیت‌های هسته‌ای در سایت «تسای‌کرج» و عدم دسترسی آژانس به این مرکز هسته‌ای تلاش میکند به اخبار و حواشی مربوط به این موضوع مورد مناقشه دامن بزند. «وال استریت ژورنال» در گزارش ادعایی خود اعلام کرده که فعالیت‌های ساخت تولید سانتریفیوژهای پیشرفته در سایت هسته‌ای کرج از سرگرفته شده است و آژانس قادر به نظارت بر آن نیست. ناگفته پیداست فارغ از اختلاف نظرها پیرامون روند نظارتی آژانس، هیچ یک از فعالیت‌های هسته‌ای کشور از نگاه آژانس مغفول نمی ماند و ایران، خود در همان آغاز مقام‌های این سازمان بین‌المللی را در جریان همه فعالیت‌های هسته‌ای خود قرار می‌دهد.
تلاش رسانه‌های غربی برای دامن زدن به موضوع مورد بحث ایران و آژانس که در دستور کار مذاکراتی طرفین قرار دارد، در حالی است که تهران همواره اعتراض خود را نسبت به رویکرد سیاسی آژانس اعلام کرده است. چه اقدام خرابکارانه علیه مجتمع هسته‌ای کرج که به بروز خساراتی جدی منجر شد، با نادیده انگاری مدیرکل آژانس و اعضای شورای حکام همراه شد و هیچ قطعنامه‌ای در محکومیت این اقدام نه در شورای حکام و نه در سازمان ملل روی میز دیپلمات‌ها قرار نگرفت؛ رویکردی که سبب شده به اعتقاد صاحبنظران، آژانس به عنوان یک نهاد ناظر بر فعالیت‌های هسته‌ای همه کشورهای عضو، زیر ضرب این انتقاد قرار گیرد که اصل بیطرفی و حمایت از حقوق کشورها در رویکرد آن مغفول مانده است؛ امری که می‌تواند روند همکاری‌های مسالمت آمیز را زیر سایه خود قرار دهد. علاوه بر این، آنچه تاکنون در مسیر همکاری‌های تهران و آژانس پدیدار شده این است که حساسیت جایگاه آژانس برای رعایت ملاحظات امنیتی در اطلاع‌رسانی پیرامون فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان چندان از سوی مقام‌های این سازمان بین‌المللی مورد توجه قرار نگرفته است؛ امری که بارها در موضعگیری‌های مسئولان سازمان انرژی اتمی مورد اشاره قرار گرفته است. از این رو طبیعی است که افزایش حساسیت تهران برای رعایت ملاحظات امنیتی اش که به بالاترین سطح رسیده است، این طور در گزارش جدید آژانس بازتاب یابد که «بازرسان آژانس در ایران همچنان در معرض بازرسی‌های فیزیکی شدید توسط مقامات امنیتی در تأسیسات هسته‌ای ایران قرار دارند.»
به هر روی تردیدی وجود ندارد که عدم توجه مدیر کل به ضروریات در مسیر همکاری با ایران می‌تواند آژانس را به جای گره‌گشایی در مسیر حل اختلافات، به محل منازعه و به ابزاری ایران‌ستیز تبدیل کند.
طبیعی است که هر چه در روند رایزنی‌های دیپلماتیک میان ایران و 1+4 نقاط روشن بیشتری پدیدار شود، تار و پود پروژه «فشار حداکثری» علیه ایران بیشتر گسسته و نارضایتی رژیم صهیونیستی از احتمال لغو تحریم‌ها افزون تر می‌گردد؛ نگرانی آشکاری که اوج خود را در جنجال‌سازی رسانه‌های غربی علیه موضوع اختلافی اخیر میان ایران و آژانس به نمایش گذاشته است.
احتمال تفاهم آتی میان ایران و آژانس که انتظار می‌رود در سفر قریب‌الوقوع «گروسی» به تهران صورت گیرد، می‌تواند اقدامات جریان‌سازان را در پیگیری اهداف غایی خود یعنی تداوم سناریوی «ایران هراسی» بی اثر کرده و زمینه‌ای برای حل بی هیاهوی اختلافات همچون گذشته فراهم آورد.
∎
گزارش آژانس همچنین به سایت هسته‌ای «تسای کرج» اشاره کرده و افزوده است که این سازمان قادر به نصب دوربین‌های جایگزین در این کارگاه نیست تا بتواند مطمئن شود که آیا تولید لوله‌های روتور سانتریفیوژ در آن از سر گرفته شده است یا خیر.
انتشار این گزارش و نهایی شدن تاریخ سفر «گروسی» به ایران در حالی پیش از آغاز نشست شورای حکام و مذاکرات ایران و کشورهای 1+4 صورت می‌گیرد که روابط ایران و آژانس در هفته‌های اخیر تحت تأثیر درخواست این نهاد بین‌المللی برای بازدید از مرکز هسته‌ای «تسای کرج» قرار گرفته است. این در حالی است که طی بیش از چند ماه گذشته روند همکاری ایران و آژانس در سایه ناخرسندی تهران از وضعیت اجرای توافق هسته‌ای و در عین حال کاهش تعهداتش در قالب این توافق به نحوی کج‌دار و مریز پیش رفته است.
با این همه بر اساس گفته‌های بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی، مدیرکل آژانس هفته آینده به تهران می‌آید و با محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران دیدار و گفت‌وگو میکند.
اختلاف نظر درباره «تسا»
مجتمع هسته‌ای تسای‌کرج یکی از چند مرکزی است که با طراحی و تولید ماشین‌‌های سانتریفیوژ نسل جدید که با سرعت بسیار بالاتری غنی‌سازی اورانیوم را انجام می‌دهند، نقش مهمی در روند برنامه هسته‌ای ایران دارد. هر چند این مرکز پیش‌تر تحت نظارت آژانس قرار داشت اما در پی حمله خرابکارانه شهریورماه گذشته به تأسیسات هسته‌ای کشور، یکی از چهار دوربین آژانس در این مجتمع خساراتی خورد که در ادامه مانع از تداوم نظارت آژانس بر این مرکز شد.
ایران بعد از این حمله در پی سفر «گروسی» به تهران و تفاهمی که دو طرف به آن دست پیدا کردند، اجازه تعویض کارت حافظه دوربین‌های آژانس در بسیاری از تأسیسات هسته‌ای خود را داد و قابل انتظار بود که مجتمع هسته‌ای کرج از این تأسیسات مستثنی شده تا خسارت‌های وارده ارزیابی و جبران شود. مجاز نشدن آژانس به نصب دوربین در مرکز «تسا» سبب شد مدیرکل آژانس بعد از تفاهم با تهران نسبت به این موضوع معترض شود و آن را چالشی در روند همکاری‌های دوجانبه توصیف کند. این اعتراض در حالی بود که تهران پیش از آن، در اقدامی تلافی جویانه در چهارچوب قانونی که مجلس به تصویب رسانده بود، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کرده بود اما پس از آن طی تفاهم موقتی که در بیانیه مشترک ۱۲ سپتامبر اعلام شد، پذیرفت که با حفظ دوربین‌های این نهاد در مراکز مورد درخواست، اطلاعات ثبت شده را در فرایند توافقات بعدی در اختیار مقام‌های آژانس قرار دهد. اختلاف پیرامون مجتمع هسته‌ای کرج در چنین فرایندی قابل ارزیابی است.
ایران به رغم متوقف کردن اجرای داوطلبانه همکاری‌اش با آژانس در راستای تحقق وعده همکاری که به آژانس داده بود، رایزنی‌های خود را با مسئولان این نهاد بین‌المللی پیرامون موضوع اختلافی تسای کرج ادامه داد و در پاسخ به درخواست «گروسی» جهت گفت‌وگو و سفر به تهران، رایزنی‌های مستمری را به جریان انداخت و در عین حال تأکید داشت که باید برای حل این موضوع تدبیر خاصی شود.
مشخص شدن تاریخ سفر مدیرکل به تهران در نهایت نشان می‌دهد که دو طرف به نقطه عزیمتی برای حل و فصل موضوع مورد بحث دست پیدا کرده‌اند تا این مسأله اختلافی از دستور کار مذاکرات فی مابین حذف شود.
ادامه همکاری دوجانبه
از این رو در پی انتشار گزارش جدید آژانس، نمایندگی کشورمان از مقام‌های این سازمان خواست که از اظهارنظر عجولانه با اهداف سیاسی بپرهیزند.
«محمدرضا غایبی» سرپرست نمایندگی ایران در واکنش به ادعاهای اخیر «گروسی» در گزارش اخیرش اعلام کرد: «مدیرکل دعوت ایران برای سفر به تهران را پذیرفته تا دیدارهای سطح بالایی با مقامات دولت ایران برای بحث در مورد موضوعات مورد علاقه طرفین بر اساس بیانیه مشترک ۱۲ سپتامبر داشته باشد.» نماینده ایران این را هم گفت که «با وجود تفاوت نظرهای فنی ایران با آژانس، تعاملات در این زمینه بین دو طرف با هدف حل و فصل نهایی موضوعات فیمابین همچنان ادامه دارد و کشورهای عضو آژانس باید از هرگونه اظهار نظر عجولانه یا با اهداف سیاسی در این زمینه پرهیز کنند.»
برش
خبرسازی ایران ستیزان
همزمان با اعلام خبر سفر قریب الوقوع مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران، رسانه امریکایی «وال استریت ژورنال» با انتشار خبری درباره ازسرگیری فعالیت‌های هسته‌ای در سایت «تسای‌کرج» و عدم دسترسی آژانس به این مرکز هسته‌ای تلاش میکند به اخبار و حواشی مربوط به این موضوع مورد مناقشه دامن بزند. «وال استریت ژورنال» در گزارش ادعایی خود اعلام کرده که فعالیت‌های ساخت تولید سانتریفیوژهای پیشرفته در سایت هسته‌ای کرج از سرگرفته شده است و آژانس قادر به نظارت بر آن نیست. ناگفته پیداست فارغ از اختلاف نظرها پیرامون روند نظارتی آژانس، هیچ یک از فعالیت‌های هسته‌ای کشور از نگاه آژانس مغفول نمی ماند و ایران، خود در همان آغاز مقام‌های این سازمان بین‌المللی را در جریان همه فعالیت‌های هسته‌ای خود قرار می‌دهد.
تلاش رسانه‌های غربی برای دامن زدن به موضوع مورد بحث ایران و آژانس که در دستور کار مذاکراتی طرفین قرار دارد، در حالی است که تهران همواره اعتراض خود را نسبت به رویکرد سیاسی آژانس اعلام کرده است. چه اقدام خرابکارانه علیه مجتمع هسته‌ای کرج که به بروز خساراتی جدی منجر شد، با نادیده انگاری مدیرکل آژانس و اعضای شورای حکام همراه شد و هیچ قطعنامه‌ای در محکومیت این اقدام نه در شورای حکام و نه در سازمان ملل روی میز دیپلمات‌ها قرار نگرفت؛ رویکردی که سبب شده به اعتقاد صاحبنظران، آژانس به عنوان یک نهاد ناظر بر فعالیت‌های هسته‌ای همه کشورهای عضو، زیر ضرب این انتقاد قرار گیرد که اصل بیطرفی و حمایت از حقوق کشورها در رویکرد آن مغفول مانده است؛ امری که می‌تواند روند همکاری‌های مسالمت آمیز را زیر سایه خود قرار دهد. علاوه بر این، آنچه تاکنون در مسیر همکاری‌های تهران و آژانس پدیدار شده این است که حساسیت جایگاه آژانس برای رعایت ملاحظات امنیتی در اطلاع‌رسانی پیرامون فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان چندان از سوی مقام‌های این سازمان بین‌المللی مورد توجه قرار نگرفته است؛ امری که بارها در موضعگیری‌های مسئولان سازمان انرژی اتمی مورد اشاره قرار گرفته است. از این رو طبیعی است که افزایش حساسیت تهران برای رعایت ملاحظات امنیتی اش که به بالاترین سطح رسیده است، این طور در گزارش جدید آژانس بازتاب یابد که «بازرسان آژانس در ایران همچنان در معرض بازرسی‌های فیزیکی شدید توسط مقامات امنیتی در تأسیسات هسته‌ای ایران قرار دارند.»
به هر روی تردیدی وجود ندارد که عدم توجه مدیر کل به ضروریات در مسیر همکاری با ایران می‌تواند آژانس را به جای گره‌گشایی در مسیر حل اختلافات، به محل منازعه و به ابزاری ایران‌ستیز تبدیل کند.
طبیعی است که هر چه در روند رایزنی‌های دیپلماتیک میان ایران و 1+4 نقاط روشن بیشتری پدیدار شود، تار و پود پروژه «فشار حداکثری» علیه ایران بیشتر گسسته و نارضایتی رژیم صهیونیستی از احتمال لغو تحریم‌ها افزون تر می‌گردد؛ نگرانی آشکاری که اوج خود را در جنجال‌سازی رسانه‌های غربی علیه موضوع اختلافی اخیر میان ایران و آژانس به نمایش گذاشته است.
احتمال تفاهم آتی میان ایران و آژانس که انتظار می‌رود در سفر قریب‌الوقوع «گروسی» به تهران صورت گیرد، می‌تواند اقدامات جریان‌سازان را در پیگیری اهداف غایی خود یعنی تداوم سناریوی «ایران هراسی» بی اثر کرده و زمینه‌ای برای حل بی هیاهوی اختلافات همچون گذشته فراهم آورد.
نظر شما