به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری ایسکانیوز، امروز ۱۹ مهر برابر با ۱۱ اکتبر تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

بیشتر بخوانید:

۱۸ مهر؛ در تاریخ چه گذشت؟

رویدادها:

۵۳۹ پیش از میلاد - سالروز اعلام تشکیل دولت سراسری (واحد) ایران

نوزدهم مهرماه (۱۱ اکتبر) سالروز اعلام تشکیل دولت سراسری (واحد) ایران در سال ۵۳۹ پیش از میلاد و نیز سالروز اعلام ایجاد جامعه جهانی ملل مشترک المنافع ایران و حقوق انسان است. به این ترتیب، امسال و در این روز، ایران دو هزار و ۵۵۲ ساله شده و زادروز این کشور است.

کوروش بزرگ (سیروس = سایرس Cyrus the Great) در اکتبر سال ۵۳۹ و پس از تصرف شهر بابل که طبق محاسبات تقویمی ۱۲ و یا ۱۳ اکتبر صورت گرفت تاسیس ایران واحد (مسکن سه طایفه ایرانی پارس، ماد و پارت ـ پارس ها در جنوب و شرق، مادها در غرب از محور ری و پارت ها = خراسانیان که تاجیک هم خوانده می شوند در شمال شرقی) و نیز فرضیه خود ـ ایجاد یک جامعه جهانی مرکب از ملل مشترک المنافع دارای یک دولت انتخابی واحد را اعلام داشت تا جنگ، فقر و تفاوت ها از میان برود. وی سرزمین های متصرفی را ملل مشترک المنافع ایران اعلام داشت که می توانند دین، زبان و رسوم خودرا که این رسوم ناقض اخلاقیات و رفتار نیک نباشند حفظ کنند و قول داد که مقامات این ملل نیز محلی باشند (نه اعزامی از نقاط دیگر). به این ترتیب کوروش از امپراتوری ایران به نام یک جامعه مشترک المنافع یاد کرده و خواهان «جهانِ یک دولتی» مرکب از ملل دارای استقلال در امور داخلی شده بود که اندیشمندان در دو سه قرن اخیر آن را راه حل مسائل جاری بشریت دانسته اند که همچنان دچار جنگ و مشکلات اجتماعی ـ اقتصادی و نقض حقوق طبیعی بشر و آزادی هاست.

شهر بابل (بابیلون = بابیلو) پایتخت یک دولت به همین نام ـ و به باور مورخان؛ ظالم نسبت به بیشتر اتباع که قلمرو آن تا ساحل شرقی مدیترانه امتداد داشت و در ۹۰ کیلومتری جنوب غربی بغداد امروز و در کنار فرات و مجاورت شهر حلّه واقع شده ۱۲ و یا ۱۳ اکتبر سال ۵۳۹ پیش از میلاد به دست ارتش ایرانیان افتاد و کوروش بزرگ وارد آن شهر شد و تحقق آرزوی خودرا که ایجاد یک جامعه جهانی مشترک المنافع بود اعلام داشت و تلاشهای ۲۰ ساله اش را برای تحقق امپراتوری پارسیان به عنوان پایه جامعه جهانی مشترک المنافع برشمرد. در همین شهر بود که کوروش حقوق انسان را اعلام کرد که لوح استوانه شکل حاوی متن آن، از آن زمان تاکنون باقی مانده و نخستین اعلامیه حقوق بشر بشمار می آید. وی بر همین اساس، یهودیان زندانی دولت بابل را آزاد و روانه زادگاه شان ساخت و به هزینه ایران شهرهای آنان ازجمله اورشلیم را بازسازی کرد. در کتب دینی از کوروش به نیکی یاد شده است.

بیستم مهرماه سال ۱۳۵۰ (در آن سال مصادف با ۱۲ اکتبر ۱۹۷۱) به مناسبت بیست و پنجمین سده تاسیس امپراتوری پهناور ایران و سالروز اعلام ایجاد دولت واحد جامعه جهانی ملل مشترک المنافع، بزرگترین کنگره ایران شناسی با شرکت تقریبا همه شرق شناسان جهان و مورّخان مربوط در تخت جمشید گشایش یافت. و به همین مناسبت در همین ماه (اکتبر ۱۹۷۱ = مهرماه ۱۳۵۰) ـ در دو هزار و پانصد و دهمین سالروز تاسیس دولت ایران واحد و اعلام آرزوی کوروش به تحقق یک جامعه جهانی مشترک المنافع و نیز حقوق انسان، سران کشورهایی که به مناسبت این سالروز به ایران دعوت شده بودند از آرامگاه کوروش بزرگ (بنیادگذار ایرانزمین) در پاسارگاد دیدن کردند و کوروش را به عنوان مردی آزاده که همه انسانهارا دارای حقوق و حیثیت برابر اعلام کرده بود ستودند و در همین روز، شاه وقت (پهلوی دوم) در برابر گور کوروش به احترام ایستاد و نطقی ایراد کرد که پاراگرافهای اول و آخر آن از این قرارند:

"کوروش! شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه ایرانزمین بر تو درود باد.".

"کوروش! شاه بزرگ، شاه شاهان، آزادمرد آزادمردان و قهرمان تاریخ ایران و جهان، آسوده بخواب؛ زیرا که ما بیداریم و همواره بیدار خواهیم ماند!.".

سه روز بعد از انجام مراسم در محل آرامگاه کوروش، ۲۴ مهرماه (همان سال) در تخت جمشید و با حضور سران دعوت شده، مراسم رژه تاریخ ایران برگزار شد. در این رژه، سربازان با لباس و تجهیزات هر دوره از تاریخ ایران از برابر مدعوین گذشتند و مراسم، با شرح کامل توسط ایرج گرگین (متوفی) مستقیما از تلویزیون پخش شد.

نظر برخی از مورخان براین است که همین مراسم و نیز افزایش درآمد ایران از صدور نفت در ۶ ـ ۷ سال پس از آن، این نگرانی را در قدرت های وقت پدید آورد که نکند ایرانیان در صدد احیاء امپراتوری خود و دست کم کنفدراسیون ایران زمین مرکب از کشورهای مستقل باشند و .... بعدا قطعات جداشده ایرانزمین به صورت همکاری های اقتصادی و فرهنگی به یگدیگر نزدیک شدند که اخیرا نام «منطقه نوروز» بر آنها گذارده شده است زیراکه فرهنگ و نیاکان (تاریخ) مشترک دارند.

۱۳۲ - انقراض دولت بنی ‏امیه پس از قتل مروان حِمار

دعوت عباسیان به قیام علیه امویان در ابتدا سری بود و آنان مردم را به این نوید می‏دادند که پس از پیروزی، یکی از اولاد پیامبر(ص) را به خلافت برمی‏گزینند. مردم نیز از روی علاقه به اهل بیت، با آنان همکاری کرده و به کمک ابومسلم خراسانی ،قیام بر ضد امویان شکلی جدی و فراگیر گرفت. سرانجام جنگی بین عبداللَّه بن علی، عموی سفاح و مروان حمار، آخرین خلیفه ‏ی بنی امیه روی داد که با قتل مروان، حکومت غاصب هزار ماهه‏ ی امویان سرنگون گردید. از آن پس خاندان ظالمی دیگر بر مسلمانان حاکم شد که حکومت آنان بیش از پنج قرن به طول انجامید.

۴۳۲ - تصرف گرگان و مازندران توسط طغرل سلجوقی

طغرل که فرمانده‏ی ده هزار تن از جنگاوران سلجوقی بود از ماوراءالنهر به خراسان آمد و از سلطان مسعود غزنوی خواست که به داخل ایران مهاجرت نماید. سلطان مسعود مانع این کار شد ودر اثر جنگی که بین آن‏ها روی داد، سلطان غزنوی شکست خورد و طغرل در ۴۲۹ ق وارد نیشابور گردید. طغرل که مؤسس سلسله‏ی سلجوقی به شمار می‏رود، پس از استقرار سلطنت خود به گرگان و طبرستان یورش برد و آن ولایات را از آخرین پادشاه آل زیار گرفت و به مُلکِ خویش افزود.

۱۸۶۵ - شورش سیاهپوستان جامائیکا (در آن زمان مستعمره انگلستان) بر ضد فقر، تبعیض و بی عدالتی به رهبری یک روحانی مسیحی به نام «پال بوگل» آغاز شد. دولت لندن چون ادامه این وضعیت را تهدیدی برای منافع جهانی خود یافت دستور دستگیری و اعدام بوگل را صادر کرد و متعاقب آن، بوگل دستگیرد و به دار کشیده شد و عصیان سرکوب گردید.

۱۹۰۱ - جنگ بوئرها، جنگی که آغاز پایان امپراتوری انگلستان بود

دور دوم جنگ بوئرها با انگلستان از ۱۱ اکتبر سال ۱۸۹۹ آغاز شد. «بوئر» در لغت به معنای کشاورز است که مهاجرین هلندی مستقر در آفریقای جنوبی را هم که عمدتا کشاورز بودند «بوئر» خوانده اند. نیاکان این جماعت به دلیل کالونیست بودن (شاخه ای از مذهب پروتستان) ، فشارهای وارده را تحمل نکرده و از اروپا به آفریقای جنوبی مهاجرت کرده بودند که پس از تصرف منطقه کیپ (دماغه امید نیک) توسط انگلستان به نقاط شرقی و شمالی رفته و دو جمهوری تازه برای خود ایجاد کرده بودند. در میان این مهاجران، گروهی کالونیست آلمانی و فرانسوی هم دیده می شدند. این مهاجران قدیمی چون انگلیسی ها را همه جا در تعقیب خود دیده بودند یرانجام دست به مقاومت مسلحانه زده بودند. این مقاومت هنگامی در سطحی وسیع آغاز شد که انگلیسی ها جمهوری ترانسوال آنها را ضمیمه ایالت «کیپ» کرد. جنگ از ۱۶ دسامبر ۱۸۸۰ آغاز شد. در دور اول جنگ، انگلیسی ها شکست خوردند و فرمانده آنان ژنرال «کالی» نیز کشته شد. ویلیام گلدستون نخست وزیر وقت انگلستان که چنین دید و به واقعیت پی برد، از در سازش وارد شد و خود مختاری ترانسوال را بپذیرفت.

پس از کشف طلا در ترانسوال، هزاران انگلیسی برای کار در معادن وارد این منطقه شدند و شهر یوهانسبورگ یک روزه ساخته شد و ....

بوئرها که چنین دیدند بر کارگران غیر بومی و شرکت های انگلیسی استخراج طلا، مالیات سنگین بستند و تازه واردین را از شرکت در انتخابات و کسب مقام دولتی در آن منطقه محروم کردند. این وضعیت، باعث اعتراض معدنداران شد و به وزارت مستعمرات در لندن شکایت بردند. این وزارت به دولت محلی بوئرها اولتیماتوم داد که به آن توجه نشد. به دستور لندن نیروی نظامی انگلستان مستقر در «کیپ» وارد عمل شد و دور دوم جنگ از یازدهم اکتبر ۱۸۹۹ آغاز گردید و هر حمله نظامی انگلیسی ها به شکست انجامید. این بار بوئرها از شیوه جنگ گریلایی استفاده می کردند، لباس غیر نظامی می پوشیدند و از کمینگاه حمله می بردند. همچنین، این بار دولت های اروپایی متخاصم با انگلستان به ویژه آلمان به بوئر اسلحه برتر و آموزش نظامی می دادند، به گونه ای که تا آخرین ماههای این جنگ ۲۹ ماهه از نیروی ۲۵۰ هزار نفری انگلستان کار موثری برنیامد. انگلستان بهترین سربازان و ژنرالهای خود از جمله ژنرال کیچنر، ژنرال کمپ ، ککویچ و رابرتز را به جنگ بوئرها فرستاده بود. جنگ در ۳۱ ماه ۱۹۰۲ با امضاد پیمان ورینیگینگ پایان یافت. دولت انگلستان طبق این پیمان ۳ میلیون پاوند به بوئر ها داد، خود مختاری آنان را برسمیت شناخت و قول داد که بعدا اجازه دهد جمهوری فدرال آفریقای جنوبی را تشکیل دهند و به این وعده های خود هم عمل کرد.

این جنگها اختلاف سفید و سیاه را در آفریقای جنوبی افزایش داد زیرا در طول جنگ، انگلیسی ها سعی کرده بودند از سیاهپوستان محلی بر ضد بوئرها استفاده کنند. سرانجام بوئرها (افریکانرها) با محروم کردن اکثریت سیاهپوست، حکومت اقلیت ایجاد کردند که تا آخرین دهه قرن بیستم ادامه داشت. دولت اقلیت سفید پوست چون نگران احتمال مداخله نظامی قدرتها به سود سیاهان بود، سلاح پیشرفته از جمله بمب اتمی نیز برای خود تولید کرده بود و ....

نتایج دیگر این جنگها، روی کار آمدن حزب لیبرال در انگلستان، ایجاد جنبش مشت زنان در چین، روشن شدن مردم مستعمرات که افسانه قدرت نظامی انگلستان پوچ بوده و در برابر اراده مردم هیچ است و ایجاد جنبش های استقلال طلبی، و نیز گسترش احساسات ضد انگلیسی در اروپا شد که جزئیات اخبار مربوط به جنگهای بوئر را در روزنامه هایشان می خواندند.

۱۹۲۶ - روزی که ایران دارای قانون وظیفه عمومی (سربازی) شد

در این روز از مهر ماه سال ۱۳۰۵ هجری خورشیدی در تهران اعلام شد که از دهم آبان همان سال (۳۱ اکتبر ۱۹۲۶) قانون نظام وظیفه عمومی در ایران به اجرا درمی آید و پسران ۱۸ ساله به بالای ایرانی مشمول خدمت سربازی خواهند بود و این خدمت ملی دو سال طول خواهد کشید. هنگام طرح لایحه این قانون در مجلس که خواست رضا شاه (پهلوی یکم) بود، برخی از روحانیون وقت با آن مخالفت کرده بودند. اجباری و عمومی شدن خدمت سربازی از افکار «کلازویتس» فرضیه پرداز نظامی آلمان است که اندیشه هایش را در نیمه اول قرن ۱۹ منتشر ساخت و این قسمت را «عمومی شدن دفاع از وطن» عنوان گذارد. در حال حاضر شمار کمی از کشورها هستند از جمله آمریکا که خدمت وظیفه عمومی ندارند و نظامیانشان استخدامی (پیمانی) هستند که پس از انجام پیمان، در صورت تمایل در شمار نیروی ذخیره قرار می گیرند و هنگام نیاز احضار و فعال (اکتیو) می شوند.

کلازویتس ابراز عقیده کرده است که مردم یک کشور باید از طریق خدمت وظیفه (اجباری، بدون اغماض و تبعیض) با فنون رزم آشنا شوند تا در صورتی که خطری میهن آنان را تهدید کند جملگی و بدون نیاز به آموزش وقتگیر، در کوتاهترین زمان آماده دفاع باشند. این اصل نیز از کلازویتس است: جنگ دنباله سیاست (دیپلماسی) است، به طریقی دیگر. دولت هایی که نظام وظیفه ندارند به این قسمت از اندیشه های کلازویتس استناد می کنند تا بتوانند نظامیان استخدامی (اصطلاحا: داوطلب) را برای جنگ (جنگ تعرضی) به نقاط دوردست بفرستند و تلفات وارده هم نمی تواند مورد اعتراض قرارگیرد زیرا که این نظامیان برای جنگیدن استخدام شده اند و «جنگ» کشته شدن هم دارد و اگر جانشان را دوست داشته باشند نباید به استخدام ارتش درآیند. هزینه نظامی دولت هایی که نظام وظیفه ندارند بسیار سنگین است و بیشتر این بودجه صرف پرداخت حقوق و مزایا به نظامیان می شود.

از قرن بیستم، دولت های دارای قانون نظام وظیفه استدلال می کنند که تعرض نوعی دفاع است و لذا می توانند از سرباز وظیفه برای تعرض هم استفاده کنند.

نظام وظیفه در ایران سابقه طولانی دارد. در زمان هخامنشیان و ساسانیان به نوعی نظامی وظیفه وجودداشت. در زمان هخامنشیان، سپاه جاویدان (دائمی و استخدامی) تا رسیدن مردانی که به عنوان سرباز احضار می شدند کار دفاع را به دست می گرفت. شاه عباس نظام وظیفه را به صورتی دیگر احیاء کرد و آن، موظف بودن هر دهکده و یا خانواده به دادن یک سرباز بود. پس از تاسیس فرهنگستان ایران، در خبرها ـ نوشتن عنوان «سرباز» برای افراد ارتشهایی که قانون نظام وظیفه نداشتند ممنوع بود و باید به جای آن واژه «نظامی و ...» بکار می رفت زیرا که به استدلال فرهنگستان، «سرباز» عنوانی بسیار مقدس بود.

۱۹۳۹ - اینشتین روزولت را آگاه کرد

روزولت رئیس جمهور وقت آمریکا نامه انتشتین را که در آن به دولت آمریکا اصرار و تاکید کرده بود که بمب اتمی بسازد زیرا که این کار شدنی است و هیتلر در حال تلاش برای تولید آن است دریافت کرد که نتیجه اش تصویب «پروژه منهتن» به ریاست فنی دکتر رابرت اوپنهایمر فیزیکدان بود که مدیریت کل آن مجموعه را ژنرال «لسلی گرو» برعهده داشت. انشتین که یهودی بود از ترس آزار احتمالی ماموران هیتلر، از آلمان فرار و به آمریکا پناهنده شده بود و در دانشگاه پرینستون این کشور تدریس می کرد.

۱۹۶۸ - آپولو ۷ نخستین ماموریت همراه با آدم برنامه آپولو ناسا و نخستین ماموریت همراه با سه آدم آمریکا در چنین روزی از پایگاه پرتاب ۳۴ در دماغه کاناورال ایالت فلوریدا در ایالات متحده آمریکا پرتاب شد.

انتهای پیام/