فرارو- پایگاه خبری "آسیاتایمز" در گزارشی، به تنش‌ها در روابط رهبران ترکیه و روسیه پرداخته و به طور خاص سعی کرده به این پرسش پاسخ دهد که چرا ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان در برهه کنونی، از انجام ملاقات‌های حضوری با یکدیگر (علی رغمِ حجم بالای مسائل و موضوعات مشترک میان دو طرف) طفره می‌روند؟
آسیاتایمز در این رابطه می‌نویسد: «در تاریخ ۲۸ سپتامبر سال جاری میلادی، روسای جمهور روسیه و ترکیه، علی رغمِ اختلافات فراوان در موضوعاتی نظیرِ توافقات گازی، بحران‌های دیپلماتیک و قرارداد‌های تسلیحاتی، در شهر سوچی روسیه با یکدیگر دیدار و ملاقات کردند.
بر اساس گزارشات منتشره (که محتوای آن‌ها به تدریج منتشر می‌شود)، گفتگو‌ها و بحث‌های رهبران دو کشور حاوی موضوعاتی از لیبی تا سوریه، و از مساله صادرات گاز طبیعی تا پرتاب احتمالی موشک از سوی ترکیه به ماه را در برگرفته است. با توجه به طیف گسترده‌ای از مسائل که در روابط دوجانبه ترکیه و روسیه مطرح است، شگفت انگیز بود که رهبران دو کشور فقط دو ساعت چهل و پنج دقیقه برای این دیدار وقت گذاشتند و ملاقات مذکور خیلی زود به پایان رسید.
به گزارش فرارو، این در حالی است که در جریان ملاقات ماه مارس سال ۲۰۲۰ میان روسای جمهور ترکیه و روسیه، دو طرف زمانی در حدودِ شش ساعت را برای بحث در مورد دستورکار‌های مشابه وقت گذاشتند و با یکدیگر به تبادل نظر پرداختند.
در این رابطه، "جان هاردی" متخصص مسائل روسیه در "بنیاد دفاع از دموکراسی ها" می‌گوید: "این مساله حاکی از این است که در جریان دیدار ماهِ سپتامبر اردوغان و پوتین، تصمیمات حیاتی اتخاذ نشده است. از این رو، این ملاقات را بیش از همه بایستی دیداری در راستای روابط دوجانبه و نظم دادن به آن تلقی کرد. درست به همین دلیل که دیدار مذکور، جمع بندی و دستاورد‌های چندانی با خود به همراه نداشته و شاهد برگزاری کنفرانس مطبوعاتی و همچنین صدور بیانیه نیز پس از آن نبوده ایم".
در عوض، همه آن چیزی که اردوغان به خبرنگاران ترکیه‌ای در هواپیما و در مسیر بازگشت از روسیه گفته این بوده که "روسیه حمایت کافی را از صنایع دفاعی ترکیه و همچنین برنامه فضایی آن که بنا دارد تا سال ۲۰۲۳، یک سفینه بدون سرنشین را عازم کره ماه کند، حمایت خواهد کرد". دراین رابطه برخی منابع خبری و تحلیلگران، اظهاران اردوغان را بیش از آنکه مبتنی بر واقعیات بدانند، لیستی از آرزو‌ها و جا طلبی‌های او توصیف کرده اند.
در این میان، به جایِ مسائلی که اردوغان مطرح کرده، ترکیه و روسیه به لیستی از اقدامات مورد نیاز در مورد بحران سوریه، یعنی همان جایی که ترکیه و روسیه در جبهه‌های مخالف با یکدیگر قرار دارند، نیاز دارند. در مدت اخیر، به طور خاص، روسیه و ترکیه در سوریه با چالش‌های فراوانی رو به رو بوده اند (مخصوصا در استان ادلب). در این راستا، از یکمِ اکتبر سال جاری میلادی، روسیه با حملات هوایی و توپخانه ای، استان ادلب را هدف قرار داده و عملا زمینه را برای نگرانی شورشیانِ مورد حمایت ترکیه فراهم کرده است.
اضافه بر این، در جبهه اقتصادی، روسیه و ترکیه در زمینه مسائل مرتبط با انرژی نیز با یکدیگر اختلاف دارند. در پایان سال جاری میلادی، برخی قرارداد‌های مهم انتقال گاز طبیعی از روسیه به ترکیه منقضی خواهند شد. امری که عملا می‌تواند برای ترکیه، آن هم در زمستانی که به شدت سرد پیش بینی شده، چالش‌های فراوانی را ایجادکند. درست به دلیل مشکلاتی از همین نوع است که بسیاری از ناظران و تحلیلگران بر این باورند که شاید همکاری‌هایی میان ترکیه و روسیه انجام شود با این حال، دو طرف در بلند مدت، با چالش‌های زیادی رو به رو هستند.
اصطکاکات گسترده در روابط ترکیه و روسیه
در حالی که سوریه یکی از مهمترین چالش‌ها در روابط ترکیه و روسیه تلقی می‌شود، دو طرف در مساله لیبی نیز اختلاف نظر‌های جدی دارند. در لیبی، ترکیه اقدام به اعزام نیروی نظامی کرده و قویا از حکومت مستقر در طرابلس (دولت وفاق ملی لیبی) و جنگِ آن با شبه نظامیان وفادار به "خلیفه حفتر" (که از حمایت روسیه برخوردارند) حمایت می‌کنند. روسیه قویا نسبت به تداوم حضور نظامیان ترکیه در لیبی اعتراض دارد و تاکید می‌کند که سازمان ملل متحد بایستی به مثابه نیروی اصلی جهت حل مناقشات در لیبی دست به کنشگری بزند.
در جریان آخرین دیدار حضوری پوتین و اردوغان، متحدِ نزدیک ترکیه در منطقه قفقاز یعنی آذربایجان نیز ارمنستان را از منطقه مورد مناقشه قره باغ با استفاده از اقدام نظامی بیرون کرده دبود. نیرو‌های نظامی روسیه و ترکیه اکنون به صورت مشترک توافق آتش بس نوامبر ۲۰۲۰ که به جنگ میان ارمنستان و آذربایجان خاتمه داد را رصد می‌کنند. با این همه، در منطقه قفقاز، روسیه حقیقتا مایل نیست که ترکیه در حیات خلوت آن حضور داشته باشد.
بایستی توجه داشت که در جریان جنگ قره باغ، ارتش ترکیه نقشی قابل توجه در حمایت از آذربایجان بازی کرد. رویکردی که نظیر آن را ترکیه در مورد اوکراین هم از خود نشان داده است. امری که در نوع خود عمیقا موجب نارضایتی روسیه شده است (روسیه با اوکراین در تنش‌های جدی به سر می‌برد).
روسیه شدیدا از جدایی طلبان شرق اوکراین حمایت می‌کند و شبه جزیره کریمه را نیز در سال ۲۰۱۴ میلادی به خاک خود ضمیمه کرده است. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه اندکی پس از نشست مشترک در سوچی با رئیس جمهور روسیه، شدیدا اقدام روسیه در الحاق کریمه به خاک خود را محکوم کرد (در جریان سخنرانی اخیر خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد) و آن را از نظر ترکیه، مردود اعلام کرد.
یافتن راه حلی جهت مواجهه با اختلافات
ولادیمیر پوتین اندکی پس از نشست سوچی با اردوغان گفت: "مذاکراه گاهی اوقات مشکل است با این حال می‌تواند با یک نتیجه مثبتِ نهایی همراه باشد". وی تاکید کرد که دو طرف (ترکیه و روسیه) به دنبال سازشکاری‌هایی هستند تا هر دو بتوانند منافعِ خود را تامین شده ببینند.
در این رابطه، ملاقات رهبران دو طرف به صورت حضوری می‌تواند بسیار مفید باشد. جدای از این ها، ملاحظات اقتصادی دو طرف نیز می‌تواند در منظم کردن و حفظ نظم و قاعده در روابط آنکارا و مسکو، کنشگری موثری داشته باشد. در این رابطه، برخی منابع خبری روسیه می‌گویند که قبل از برگزاری نشست سوچی میان رهبران ترکیه و روسیه، تجارت میان دو طرف تا ۵۵ درصد افزایش یافت. در این دوره، سرمایه گذاری ترکیه در روسیه ۱.۵ میلیارد دلار ارزیاب می‌شود و سرمایه گذاری روسیه در ترکیه، قریب به ۶.۵ میلیارد دلار ارزیابی شده است.
در بحث انرژی، روسیه یکی از منابع اصلی تامین گاز طبیعی ترکیه است. خطوط انتقال گاز روسیه به ترکیه، از زیرِ دریای سیاه می‌گذرند. اگرچه در سال‌های اخیر ترکیه از طریق توسعه میادین انرژی خود و همچننی تنوع بخشیدن به تامین منابع گازی اش سعی داشته تا از میزان وابستگی انرژی خود به روسیه بکاهد.
جدای از این‌ها باید توجه داشت که شرکت "روس اتم" در حال ساختنِ نخستین نیروگاه اتمی ترکیه است. پس از نشست سوچی، اردوغان تاکید کرد که شرکت مذکور می‌تواند دو نیروگاه اتمی دیگر نیز در ترکیه بسازد. اضافه بر این ها، نباید فراموش کرد که روسیه یکی از مشتریان اصلی صنعت توریسم ترکیه است. بر اساس آمار‌های ترکیه در سال ۲۰۲۰، حدودا ۲.۳ میلیون روسی از ترکیه بازدید کرده اند.
در بحث صنایع دفاعی نیز، همکاری‌های دو طرف در سال‌های اخیر عمدتا با محوریت تحویل سامانه موشکی اس ۴۰۰ به ترکیه بوده است. امری که باعث نارضایتی گسترده آمریکا و ناتو شده و حتی آمریکا، ترکیه را به دلیل خرید سامانه اس ۴۰۰ از روسیه و رد پیشنهاد استفاده از سامانه پاتریوت، از پروژه ساخت بمب افکن‌های اف ۳۵ نیز کنار گذاشت.
ایالات متخده آمریکا همچنین بر شماری از مقام‌های دفاعی و نطامی روسیه در پرونده خرید سامانه اس ۴۰۰، تحریم‌های گسترده‌ای را وضع کرده است. ترکیه اخیرا از اراده خود جهت خریدِ بخش بیشتری از سامانه‌های دفاع هوایی اس ۴۰۰ خبر داده است. درست به دلیل همین مسائل است که بسیاری از ناظران و تحلیلگران، از بین نرفتن کاملِ همکاری‌ها میان ترکیه و روسیه را تا حدی به دلیل فشار‌های آمریکا ارزیابی می‌کنند. با این همه، در پیِ تشدید درگیری‌ها در استان ادلب سوریه و عیان شدن بیش از پیش اختلافات ترکیه روسیه، آزمون‌هایی جدی پیش روی روابط آنکارا و مسکو و رهبران آن‌ها قرار دارد.»