به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، نشست کارشناسی تفحص در آژانس انرژی اتمی تحت جلساتی با عنوان کافه سیاسی به همت بسیج دانشجویی دانشگاه الزهرا و با حضور محمد کاظمی، کارشناس مسائل سیاسی و بین‌الملل برگزار شد.

محمد کاظمی، کارشناس مسائل سیاسی و بین‌الملل در این نشست گفت: عضویت ایران در NPT به زمان شاه برمی­گردد ولی چیزی که به پروندۀ هسته‌ای کشور معروف است از سال‌­های پایانی دولت آقای خاتمی با شروع بهانه­‌جویی­‌های کشورهای غربی علیه ایران، آغاز شد. پروندۀ هسته‌­ای ایران، یک‌ پروندۀ کاملاً سیاسی است و برای کارشکنی علیه پیشرفت جمهوری اسلامی طراحی شده است. کشور ما در اواخر دولت آقای خاتمی به نوعی درگیر پروندۀ هسته‌­ای شد و در آن زمان با سه کشور اروپایی وارد مذاکرات شدیم.

وی در ادامه افزود: در آن مذاکرات، ایران عقب­نشینی­‌های زیادی کرد تا جایی که تأسیسات نطنز که تنها تأسیسات جدی ایران در آن زمان بود پلمب شد و شورای عالی امنیت ملی به ریاست آقای روحانی پذیرفت که ایران پروتکل الحاقی را داوطلبانه اجرا کند. آژانس بین‌­المللی انرژی اتمی برای هر کشوری که عضو آژانس است و دارای فعالیت هسته‌­ای می­باشد، برنامه‌­ای می­نویسد و چارچوبی را تحت عنوان توافق پادمان یا توافقنامۀ جامع پادمان تعیین می­کند. علاوه بر پادمان، آژانس در برخی کشورها یک الحاقیه‌­ای ­به نام پروتکل الحاقی به پادمان آن کشور می­زند. اجرای این لایحه الحاقی برای کشورها داوطلبانه است.

کاظمی اظهار کرد: در سال‌های ۸۲ و۸۳ در شورای عالی امنیت ملی به صورت داوطلبانه و ذیل تعابیری چون عادی سازی روابط با غرب و اعتمادسازی، ایران شروع به اجرای پروتکل الحاقی کرد. به واسطه همین کار، تأسیسات نطنز و غنی سازی متوقف شد. پلمب نطنز آسیب­‌هایی را به دنبال داشت، از جمله آسیب­‌های فنی و تکنیکال ولی آسیب جدی، آسیب سیاسی بود؛ در واقع پلمب نطنز به عنوان تنها مرکز هسته‌­ای کشور، نماد عقب­ نشینی و صفرشدن فعالیت­‌های هسته­ ای ایران بود. الحمدلله با ورود مقام معظم رهبری این مشکل حل شد.

کارشناس مسائل بین‌الملل بیان کرد: در دورۀ آقای احمدی­‌نژاد برنامۀ هسته­‌ای ایران اوج گرفت. یک نقطه‌ی اوج برنامه‌ی هسته‌­ای زمانی بود که جمهوری اسلامی ایران توانست سوخت ۲۰ درصد تولید کند. طبق توافقاتی که از قبل در سال‌های ۸۲ و۸۳ و ۸۴ با غرب شده بود، لازم بود سوخت ۲۰ درصد به ایران بفروشند. زمانی که رآکتور تزریقاتی تهران سوخت، ۲۰ درصد نیاز داشت و برای تولید رادیو داروها برای بیمارها این سوخت را نیاز داشتیم، غرب به ایران نداد؛ اینجا بود که به صورت چراغ خاموش سوخت ۲۰ درصد در داخل تولید شد. سپس آقای احمدی نژاد در مراسمی این خبر را اعلام کردند.

محمد کاظمی افزود: تولید سوخت ۲۰ درصد از نقاط عطف در صنعت هسته‌­ای کشور و در کنار این، رونمایی از تأسیسات هسته­‌ای فردو در قم بود. این دو اتفاق برای غرب خیلی سنگین بود.  آمریکا شروع به ایجاد اجماع جهانی علیه ایران کرد و تلاش کرد در سازمان ملل و شورای امنیت سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران قطعنامه‌­هایی صادر کند. نتیجه این شد که از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۹، قطعنامه­‌هایی علیه ایران در سازمان ملل صادر شد.‌ قطعنامه­‌ها فشار زیادی را بر کشور وارد کرد ولی اصل فشار سیاسی-اجتماعی اساسی تحمیلی بر ایران، به تحریم‌­های آمریکا برمی­گردد. در اواخر دولت آقای احمدی نژاد آمریکا با یک طراحی جدید سعی کرد که از شرایط به وجود آمده علیه کشور بهره‌­برداری کند. برنامه­ی آمریکا این بود که پشت میز مذاکره بنشیند و از آن  امتیاز بگیرد. برای این کار زمینه­‌سازی از طریق کانال پشتی و با مذاکرات پنهانی انجام شد. مذاکرات کانال پشتی، زمینه را برای دوران ریاست جمهوری آقای روحانی فراهم ساخت. برنامۀ هسته‌­ای کشور به درخواست دولت آقای روحانی از شورای عالی امنیت ملی به وزارت خارجه منتقل شد.

این کارشناس با اشاره به اقدامات صورت گرفته در دهه نود گفت: در ابتدای دولت آقای روحانی در آذر ماه ۹۲، ایران به توافق موقتی تحت عنوان توافق  ژنو با کشورهای ۱+۵ و ۲سال بعد، تابستان ۱۳۹۴ هم به توافق برجام رسید. آن دوره، مذاکرات کُند و فرسایشی با غرب داشتیم. برجام محدودیت‌­های مشخصی را بر برنامۀ­ هسته‌­ای ایران اعمال می­کرد. از جمله محدودیت‌­های برجام این بود که جمهوری اسلامی ایران نمی‌تواند غنی‌­سازی بیشتر از ۶۷/۳ درصد داشته باشد. بعضی از محدودیت­‌های برجام ۵ ساله، بعضی ۱۰ ساله، بعضی بلندمدت‌­تر و ابدی است. در آمریکا اگر قانونی به کنگره نرود و تصویب نشود ذاتاً ضمانت اجرای همیشگی توسط رؤسای جمهور بعدی را ندارد و تا حد زیادی سلیقه‌­ای می­شود، یعنی رئیس جمهور بعدی می­تواند اجراکند یا اجرا نکند. کنگرۀ آمریکا قبل از برجام به ایران نامه زد و این موضوع را هشدار داد هر رئیس جمهوری می­تواند زیر این توافقی که باراک اوباما می­کند، بزند ؛ با این حال باز آقایان اصرار داشتند برجام امضا شود.

وی افزود: از سال ۹۷ اقدام موازی علیه ایران در حال انجام شدن بود، یکی خروج آمریکا بود. مسیر دوم موازی همان پرونده آرشیو هسته‌­ای بود که اسرائیل از ایران رو کرد و به بهانۀ آن آرشیو هسته­‌ای که هنوز هیچ‌کس صحت آن را تأیید نکرده است­، پروندۀ امنیتی_هسته‌­ای جمهوری اسلامی ایران، دوباره به جریان افتاد.   در سال ۱۳۹۹ آژانس بین­‌المللی انرژی اتمی به پشتوانه آرشیو هسته‌­ای، بهانه­‌جویی‌­هایش را علیه ایران تشدید کرد. این تشدید کردن بهانه­‌جویی آژانس، به این معناست که قصد دارد از طریق پروندۀ هسته‌­ای به کشور ما فشار وارد کند.

کاظمی بیان کرد: آمریکا بدون اجماع سازی علیه جمهوری اسلامی ایران هیچ کاری نمی­‌تواند پیش ببرد، می­‌تواند موقتاً مثل دورۀ قبل فشارهای اقتصادی به ایران وارد کند ولی خودشان می‌­دانند که این پایدار نیست و نیاز دارند که علیه ایران اجماع سازی بین­‌المللی باشد. این را آمریکا نیاز دارد. این نیاز را آمریکا از طریق آژانس بین­‌المللی انرژی اتمی و کشاندن پروندۀ هسته‌­ای به شورای امنیت سازمان ملل تأمین می­کند. بنابراین با این دو اهرم فشار موازی به سال ۹۹ رسیدیم و نقطه­‌ی عطف سال ۹۹ ترور شهید فخری‌­زاده بود که ۷ آذر ۹۹ رخ داد. ما می­‌توانیم ترور شهید فخری‌­زاده را دقیقاً به حساب سیاست غلطی که دولت تحت عنوان صبر راهبردی آن را مطرح کرد، بگذاریم یعنی طرف مقابل را به این برآورد رساند که هر کاری علیه ایران انجام بدهد؛اقد م خاصی انجام نمی­‌شود.

کارشناس مسائل بین‌الملل بیان کرد: خوشبختانه مجلس در ۱۱ آذر ۹۹ یعنی چهار روز بعد از ترور شهید فخری زاده، قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌­ها و صیانت از منافع ملت ایران را تصویب کرد. این قانون الزاماتی را برای دولت داشت: دولت مجبور بود غنی‌سازی ۲۰ درصد را شروع کند، اجرای داوطلبانۀ پروتکل الحاقی را متوقف کند و نظارت­‌های برجامی را متوقف کند. سه ماه بعد از تصویب، باید دوربین­‌های آژانس خاموش می­شد. وقتی موعد خاموش کردن دوربین­‌های آژانس رسید، روز سوم اسفند رئیس آژانس بین‌­المللی انرژی اتمی به ایران سفر کرد و با آقای صالحی و کمال­وندی، مسئولین سازمان انرژی اتمی و وزیرخارجه ایران دیدار کرد و وزارت خارجه یک بیانیۀ مشترک با آژانس داد که عملاً اجرای کامل و صریح قانون مجلس را نقض کرد. چطور لغو کرد؟ دولت با آژانس یک بیانیۀ مشترک صادر کرد و در این بیانیۀ مشترک گفته شد که ایران سه ماه صبر می­کند و در این سه ماه امیدوار است که کشورهای عضو برجام، به تعهدات خود عمل کنند و دولت جدیدی هم در آمریکا بیاید و ان‌شاءالله به برجام برگردد، اگر به همین صورت بود، بعد از سه ماه فیلم­‌هایی که ضبط شده را به شما می­دهد، درغیر این صورت این­ها را پاک می­کند.

کاظمی در ادامه اظهار کرد: در سوم خرداد ۱۴۰۰، ایران بیانیۀ مشترک را به­ صورت داوطلبانه یک ماه دیگر تمدید کرد. چون همچنان منتظر بود انتخابات آمریکا به ثمر برسد و آمریکا به برجام برگردد. عملاً اجرای قانون مجلس ۴ ماه به تأخیر افتاد و این تأخیر، باعث گذشت زمان شد و جمهوری اسلامی ایران نتوانست ابزار فشاری که مجلس در اختیار دولت گذاشته بود استفاده کند و بر کشورهای غربی و آمریکا فشار بیاورد که حداقل تعهدات برجام را انجام بدهند. در ۲۱ شهریور دوباره رئیس آژانس، آقای گروسی به تهران آمدند و با رئیس جدید انرژی اتمی دیدار کردند و توافق کردند. در این توافق ایران اعلام کرد که ما حاضریم با آژانس همکاری کنیم.

وی افزود: آژانس همان مسیری را که از سال ۹۷ شروع کرده بود ادامه می­دهد و به دنبال اجماع سازی علیه ماست. گفته بودند که می‌خواهیم ­علیه جمهوری اسلامی ایران قطعنامه صادر کنیم و ما سعی کردیم جلوی آن را بگیریم. از طرف دیگر، فشارهای آمریکا بر علیه ما ادامه دارد و روی کارآمدن بایدن برای ایران مثبت نبوده است. بایدن فشارهای دولت ترامپ را ادامه داده است و با ما وارد مذاکراتی تحت عنوان مذاکرات وین شده است که برجام را احیا کند. جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر به راحتی نمی­تواند اعلام کند که از برجام خارج شده است. ایران گرفتار این موضوع است و چاره­ای جز مذاکره ندارد؛ فعلاً باید مدیریت کند تا بتواند به ثبات اقتصادی برسد، پس مجبور است که تهدیدات طرف مقابل را به عقب بیندازد.

محمد کاظمی در پایان گفت: چند نکتۀ مهم به نظر می‌رسد که در این بین باید مطرح کرد:

۱. برجام و پروندۀ هسته‌­ای، پیشرفت هسته‌­ای کشور را عقب انداخت. وقتی که یک کشوری انرژی هسته­‌ای پیشرفته دارد یعنی چرخۀ کامل سوخت دارد و می­تواند سوخت خود را تأمین کند، این کشور در فضای بین­‌الملل، می­تواند با اعتماد به نفس بیشتر و با قدرت بیشتری وارد شود.

۲. قرار بود توسط مذاکرات پرونده‌ی PMD حل شود. PMD به معنای ابعاد احتمالی نظامی‌هسته‌­ای یک کشور است. ایران متهم به داشتن ابعاد نظامی در برنامه هسته‌­ای خود بود. طی این سال­‌ها تلاش شد تا این اتهام برداشته شود ولی با اتفاقاتی که اخیراً رخ داد و مطالبات جدی آژانس، مبنی بر اعلام نکردن همۀ مکان­‌های هسته­‌ای، نه تنها پرونده­ی PMD  حل نشد بلکه باعث شد اتهامات تشدید شود و PMD به MD تبدیل شود.

۳. پروندۀ هسته‌­ای ایران قطعه‌­ای از جورچین نظام تحریم‌­های آمریکاست. نظام تحریم‌­های آمریکا یک طرح و یک برنامۀ بزرگ و پیچیده است که همۀ مسائلی که برای جمهوری اسلامی ایران پیش آمده از جمله پروندۀ هسته­‌ای در دل این برنامه است. نظام تحریم­‌های آمریکا چند مرحله دارد: در مرحلۀ اول علیه یک کشور پرونده­‌سازی می­کنند. در مرحلۀ دوم روی این پرونده، کار رسانه‌­ای بلندمدت انجام می­شود. در مرحلۀ سوم طرف مقابل را تطمیع و تهدید می­کنند. مرحلۀ چهارم که موازی با مراحل قبل است، این است که از کانال‌های پشتی زمزمه­‌های مذاکره کردن برای رفع تهدید­ها می­آید. در مرحلۀ پنجم داخل جامعه و کشور مطالبۀ اجتماعی برای مذاکره ایجاد می­شود. در مرحلۀ ششم آن کشور وارد مذاکره می­شود­.

۴. این بازی انتها ندارد؛ ایران اگر در بازی مذاکره با آمریکا برای رفع تحریم بیفتد، حل مسائل کشور به تحریم­‌های آمریکا شرطی می‌شود. کاری که جمهوری اسلامی ایران باید انجام دهد این است که قاطعانه عمل کند و بیش از این کوتاه نیاید و در همین حال زیر میز هم نزند، اگر زیر میز بزند در سازمان ملل و شورای امنیت علیه ایران اجماع می شود. باید با کشورهای روسیه و چین که در شورای امنیت حق وتو دارند، وارد تعاملات گسترده و قراردادهای بلند مدت شود تا عملاً درگیر اقتصاد ایران بشوند و اگر آمریکا، ایران یا شرکت چینی و روسی را به واسطه­‌ی ایران تحریم کند، دیگر خود چین و روسیه علیه امریکا بلند شوند و پشت جمهوری اسلامی ایران بایستند.